Rota Nino, *3 XII 1911 Mediolan, †10 IV 1979 Rzym, włoski kompozytor. Jego pierwszą nauczycielką muzyki była matka, pianistka, córka kompozytora Giovanniego Rinaldiego (1840–1895). Rota zaczął komponować w 8. roku życia, a wykonane w 1923 oratorium L’infanzia di S. Giovanni Battista zyskało mu opinię cudownego dziecka; od tegoż roku uczył się w konserwatorium w Mediolanie, w latach 1925–26 studiował kompozycję prywatnie u I. Pizzettiego i w latach 1926–29 u A. Caselli w Accademia di S. Cecilia w Rzymie; dzięki poparciu A. Toscaniniego kontynuował w latach 1931–32 studia w Curtis Institute of Music w Filadelfii, kompozycję u R. Scalero i dyrygenturę u F. Reinera. Od 1939 uczył w konserwatorium w Bari i od 1950 do 1977 był jego dyrektorem. W 1959 otrzymał Premio Italia za operę radiową La notte di un nevrastenico.
Rota był zdecydowanym tradycjonalistą: komponował muzykę tonalną i melodyjną, niewykraczającą w środkach poza neoklasycyzm A. Caselli. Wchłonął najrozmaitsze wpływy— od A. Dvořáka do amerykańskiej muzyki popularnej, którą poznał w czasie studiów w Stanach Zjednoczonych, ale dysponował znakomitą techniką i potrafił ukształtować styl o pewnych znamionach indywidualnych. Zasłynął przede wszystkim jako twórca muzyki filmowej, współpracował z wieloma wybitnymi reżyserami, najowocniej z F. Fellinim, którego obrazom umiał nadać swą muzyką niepowtarzalny klimat emocjonalny. Predylekcje do pisania muzyki związanej z akcją pozwoliły mu osiągnąć także sukcesy w dziedzinie muzyki operowej, przede wszystkim w gatunku opery komicznej i baśniowej. Osobliwością postawy twórczej Roty było ponowne wykorzystywanie wcześniejszych kompozycji w stopniu niemającym precedensu od czasów baroku. W Il cappello di paglia di Firenze, pełnej muzycznego humoru farsie, wznowionej z powodzeniem w 1999 w Lyonie, pojawiają się motywy z kilku filmów, a w ostatniej operze Napoli milionaria, będącej pewnego rodzaju testamentem kompozytora, aż z dziewięciu. Muzyka symfoniczna i instrumentalna Roty w okresie po II wojnie światowej uznana za całkowicie anachroniczną, spotyka się w ostatnich latach z bardziej przychylnymi ocenami.
Literatura: P.M. De Santi La musica di Nino Rota, Bari 1983; Nino Rota compositore del nostro tempo, red. D. Fabris, Bari 1987; J.M. Latorre Nino Rota. La imagen de la musica, Barcelona 1989; La Filmografia di Nino Rota, red. F. Borin, Florencja 1999; Fra cinema e musica del Novecento. Il caso Rota dai documenti, red. F. Lombardi, Florencja 2000.
Instrumentalne:
orkiestrowe:
3 symfonie — I 1939, II 1941 2. wersja 1975, III 1957
Balli, suita, 1932
Sinfonia sopra una canzone d’amore 1947, 2. wersja 1972
Variazioni e fuga sul nome di Bach 1950
Variazioni sopra un tema gioviale 1953
Concerto festivo 1961
Guardando il Fujiyama 1976
Concerto per archi 1965, 2. wersja 1977
na fortepian i orkiestrę:
Koncert in C 1960
Concerto-Soirée 1962
Koncert in E „Piccolo mondo antico ”1972
Fantasia sopra 12 note del „Don Giovanni” di Mozart 1960
koncerty z orkiestrą:
na harfę, 1947
na puzon, 1966
2 na wiolonczelę — I 1972, II 1973
na fagot, 1977
Divertimento concertante na kontrabas i orkiestrę, 1973
kameralne:
Kwintet na flet, obój, altówkę, wiolonczelę i harfę, 1935
Piccola offerta musicale na kwintet dęty, 1943
Kwartet smyczkowy 1948, 2. wersja 1954
Trio na flet, skrzypce i fortepian, 1958
Nonet 1958, 2. wersja 1976
Trio na klarnet, wiolonczelę i fortepian, 1973
sonaty:
na altówkę i fortepian, 1935, 2. wersja 1970
na skrzypce i fortepian, 1937
na flet i harfę, 1937
na instrument solo:
Sarabanda e toccata na harfę 1945
15 preludiów na fortepian, 1964
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
utwory na chór a cappella i chór z organami
pieśni na głos i fortepian
Cantico in memoria di Alfredo Casella na głos, trąbkę, gitarę i organy, 1947, 2. wersja 1972
Rabelaisiana na głos i orkiestrę, 1977
oratoria:
L’infanzia di S. Giovanni Battista 1922
Mysterium 1962
La vita di Maria 1970
***
kantata Roma capomunni na bas, chór i orkiestrę, 1977
Sceniczne:
opery:
Il Principe Porcaro, libretto kompozytor wg H.Ch. Andersena, 1926, wersja z orkiestrą kameralną, oprac. N. Scardicchio, wyst. Wenecja 2003
Ariodante, libretto E. Trucchi wg L. Ariosta, 1938–41, wyst. Parma 1942
Torquemada, libretto wg V. Hugo, 1943, wyst. Neapol 1976
Il cappello di paglia di Firenze, libretto kompozytor i Ernesta Rota wg E. Labichea, 1945–55, wyst. Palermo 1955
Lo scoiattolo in gamba, libretto E. de Filippo, 1959, wyst. Bari 1973
Aladino e la lampada magica, libretto V. Verginelli wg Tysiąca i jednej nocy, 1965, wyst. Neapol 1968
La visita meravigliosa, libretto kompozytor wg H.G. Wellsa, 1969, wyst. Palermo 1970
Napoli milionaria, libretto E. de Filippo, 1973–77, wyst. Spoleto 1977
opery radiowe:
I due timidi, libretto S. Cechi d’Amico, wyk. RAI 1950, wyst. Londyn 1952
La notte di un nevrastenico, libretto R. Bacchelli, 1959, wyk. RAI 1959, wyst. Mediolan 1960
balety:
Rappresentazione di Adamo ed Eva 1957, wyst. Perugia 1957
La Strada (z wykorzystaniem muzyki do La Strada i innych filmów F. Felliniego), 1966, wyst. Mediolan 1966
Aci e Galatea wg Owidiusza, 1971, wyst. Rzym 1971
Le Molière imaginaire, libretto M. Béjart, 1976, wyst. Paryż 1976
Dichterliebe—Amore di Poeta, libretto M. Béjart wg H. Heinego i R. Schumanna, 1978, wyst. Bruksela 1978
muzyka filmowa – ok. 150 pozycji, w tym:
Napoli milionaria, reż. E. de Filippo, 1950
Wojna i pokój, reż. K. Vidor, 1956
Rocco i jego bracia 1960 oraz Lampart 1963, reż. L. Visconti
Romeo i Julia, reż. F. Zeffirelli, 1966
Waterloo, reż. S. Bondarczuk, 1969
Ojciec chrzestny cz. I 1972, cz. II 1974, reż. F. Coppola
16 filmów w reżyserii F. Felliniego, m.in. La Strada 1954, Noce Cabirii 1957, Słodkie życie 1960, Osiem i pół 1963, Satyricon 1969, Rzym 1971, Amarcord 1975, Prova d’orchestra 1979
***
muzyka teatralna
