Ropartz [rop’arc] Joseph Guy, *15 VI 1864 Guingamp (Bretania), †22 XI 1955 Lanloup (Bretania), francuski kompozytor i dyrygent. Początkowo uczył się muzyki w kolegium jezuickim w rodzinnym mieście, jednakże systematyczną edukację muzyczną rozpoczął dopiero po ukończeniu studiów prawniczych w Rennes. W 1885 wstąpił do konserwatorium w Paryżu, gdzie studiował kompozycję (J. Massenet, Th. Dubois) i organy (C. Franck). Był jednym z najbardziej oddanych uczniów Francka, silnie związanym z Société Nationale de Musique. Jako kompozytor zadebiutował w 1887 utworami orkiestrowymi (La cloche des morts, A Marie endormie). Pasjonował się też poezją, opublikował kilka tomików swoich wierszy (m.in. Modes mineurs, 1889, Les nuances, 1892). W latach 1894–1919 Ropartz był dyrektorem konserwatorium w Nancy. Prowadził tam ożywioną działalność dyrygencką i pedagogiczną; dzięki jego niespożytej energii Nancy stało się jednym z głównych ośrodków muzycznych we Francji. W 1919 został dyrektorem konseratorium w Strasburgu, gdzie również bardzo aktywnie działał. W 1929 wycofał się z czynnego życia zawodowego i powrócił do rodzinnej Bretanii, nie przestając jednak komponować. W 1949 został członkiem Acad, des Beaux Arts.
Ponad 70-letni okres aktywności kompozytorskiej Ropartza zaowocował ogromnym dorobkiem twórczym. Silnym źródłem inspiracji była zawsze dla kompozytora rodzinna Bretania, której obrazy, nastroje i brzmienia przywoływał w wielu utworach. Ta nostalgia za krajem dzieciństwa odzywa się nie tylko poprzez sięganie do muzyki ludowej (np. I Symfonia „Sur un choral breton”), ale i odwoływanie się do historii i tradycji tego regionu (opera Le Pays). W dziełach Ropartza uwidacznia się wielka dbałość o formę, pojętą jako logiczna i spójna całość. Podstawą jej kształtowania jest często komórka melodyczna o charakterze generującym, która poprzez repetycję i transformację przyczynia się do integracji makroformy. Skłonność do chromatyzmu i stosowania zasady cyklicznej to niewątpliwie echo nauki wyniesionej od Francka; jednakże jest to raczej swobodna adaptacja pewnych elementów techniki kompozytorskiej, niż proste naśladownictwo. Muzykę Ropartza wyróżnia charakterystyczna melodyka, o szeroko rozbudowanych frazach i jasno zarysowanym konturze falistym, która jest rozwijana ewolucyjnie i nasycona głębokim liryzmem, a także wyszukana kolorystyka harmoniczna (chromatyzm, alteracje, skomplikowane współbrzmienia) oraz upodobanie do polifonizacji faktury.
Literatura: F. Lamy Joseph-Guy Ropartz. L’homme et l’oeuvre, Paryż 1948; L. Kornprobst Joseph-Guy Ropartz, Strasburg 1949; Livre du centenaire de Joseph Guy Ropartz, Paryż 1966; E. Djemil Joseph-Guy Ropartz ou la recherche d’une vocation, praca doktorska, Le Mans 1967; J.H. Maillard Lettres inédites d’E. Ysaÿe à Guy Ropartz, „Revue Belge de Musicologie” XXV, 1971; Musiciens de France. La génération des grands symphonistes, „La Revue Musicale”, 1979 nr 324–326 (nr specjalny, potrójny); I. Petitdemange Les concerts symphoniques de Nancy sous la direction de Joseph-Guy Ropartz,,Annales de l’Est” I, 1994.
Kompozycje
Instrumentalne:
orkiestrowe:
A Marie endormie 1887, 2. wersja 1911
La cloche des morts 1887
Les Landes 1888
Dimanche breton 1893
I Symfonia „Sur un choral breton” 1894
Fantaisie en ré 1899
II Symfonia 1900
III Symfonia na chór i orkiestrę, 1905
IV Symfonia 1910
Petite symphonie na orkiestrę kameralną, 1943
V Symfonia 1944
La chasse du Prince Arthur 1912
Soir sur les chaumes 1913
Divertissement 1915
Concert en ré 1930
Sérénade champêtre 1932
Sérénade 1934
Bourrées bourbonnaises 1939
Divertimento 1947
na instrument solo i orkiestrę:
Pastorale et danses na obój i orkiestrę, 1907
Romanza et Scherzino na wiolonczelę i orkiestrę, 1927
Rhapsodie na wiolonczelę i orkiestrę, 1928
kameralne:
6 kwartetów smyczkowych — I 1893, II 1911, III 1924, IV 1933, V 1940, VI 1951
2 sonaty na wiolonczelę i fortepian — I 1904, II 1918
3 sonaty na skrzypce i fortepian — I 1907, II 1917, III 1927
Trio fortepianowe 1918
Prélude, Marine et Chanson na flet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę i harfę, 1928
Sonatine na flet i fortepian, 1930
Trio smyczkowe 1934
Entrata et scherzetto na obój, klarnet i fagot, 1936
fortepianowe:
Marche originale 1884
Tarentelle 1884
Comme autrefois 1886
Ouverture, Variations et Final 1904
Choral varié 1904
Nocturne 1911
Dans l’ombre de la montagne 1913
Scherzo 1916
Musiques au jardin 1916
Croquis d’été 1918
Croquis d’automne 1919
Jeunes filles 1929
A la mémoire de Paul Dukas 1936
Wokalne:
na chór a cappella:
Embarque 1926
Les Vêpres sonnent 1927
Au bois 1927
6 chansons populaires du Bourbonnais 1936
Antienne à Sainte Jeanne d’Arc 1937
Wokalno-instrumentalne:
liczne pieśni na głos i fortepian, m.in.:
4 Poèmes de l’Intermezzo, sł. H. Heine, 1899
Veilles de départ, sł. Ch. Guérin, 1902
Cinq sonnets de Ch. Guérin 1903
Poème d’Adieu, sł. Ch. Guérin, 1905
Le douloureux mensonge, sł. R. d’Astarac, 1912
Deux poèmes, sł. Ch. Le Goffic, 1913
Le Rêve sur le sable, sł. Ch. Guérin, 1913
Odelettes, sł. H. Régnier, 1914
Voeu, sł. H. de Régnier, 1926
Les heures propices, sł. L. Mercier, 1927
Chansons de France, sł. L. Philippe, 1935
na chór i orkiestrę:
Psaume CXXXVI 1897
Nocturne 1938
Psaume CXXIX 1941
na chór i organy:
Messe en l’honneur de Ste Anne 1921
Messe en l’honneur de Ste Odile 1923
Requiem na głosy solowe, chór i orkiestrę, 1938
Cantique à St Yves na głosy solowe, chór i organy, 1950
Sceniczne:
Le Pays, opera, libretto wg L’Islandaise Ch. Le Goffica, wyst. Nancy 1912
balety:
L’Indiscret 1931
Prélude dominical et 6 pièces à danser pour chaque jour de la semaine, wyst. Paryż 1931
muzyka teatralna:
Pêcheur d’Islande, sł. P. Loti i L. Tiercelin, 1891
Oedipe à Colonne, wg Sofoklesa, 1914
Utwory dydaktyczne:
Leçons d’harmonie données aux concours du conservatoire de Nancy, Nancy 1902, 2. wyd. 1925
Leçons de soljège à changements de clés, Paryż 1903
Vocalise-étude, Paryż 1907
Ecole de style. Soixante leçons de soljège à changements de clés, 3 t., Paryż 1909, 1911, 1912
Ecole de style. Petits exercices d’harmonie, Paryż 1930
Prace:
Notations artistiques, Paryż 1891
Les concerts et le conservatoire de Nancy 1881–97, Nancy 1897
Enseignement du solfège, Paryż 1926
liczne artykuły w prasie muzycznej i codziennej
