Roger Juliusz, *28 II 1819 Niederstotzingen (k. Ulm, Wirtembergia), †7 I 1865 Rudy Wielkie (k. Raciborza), niemiecki lekarz, przyrodnik, autor pierwszej drukowanej antologii polskich pieśni ludowych na Śląsku. W 1828 przeniósł się z rodzicami do Augsburga, w 1839 wstąpił do nowicjatu benedyktynów w Ottobeuren. Ze względów zdrowotnych opuścił klasztor i zapisał się na studia filozoficzne na uniwersytecie w Monachium. Ostatecznie podjął jednak studia medyczne na uniwersytecie w Tybindze, które ukończył w 1843. W latach 1843–46 praktykował jako lekarz w Augsburgu, Wiedniu, Mergentheim (Wirtembergia) i w Tybindze, zamierzał jednak poświęcić się pracy naukowej. W związku z epidemią tyfusu wśród miejscowej ludności w 1847 został sprowadzony jako lekarz przez ks. raciborskiego Wiktora I do jego siedziby w Rudach Wielkich. Zimę 1847/48 spędził w Paryżu, w 1852 zwiedził Anglię. Dzięki organizowaniu zbiórek publicznych i kwest w różnych krajach wybudował na ziemi raciborsko-rybnickiej szpitale w Rudach Wielkich, Pilchowicach i Rybniku. Oprócz leczenia opiekował się ubogimi i sierotami. Szpital w Rybniku, otwarty w 1869 i nazwany „Juliusz”, funkcjonuje do dziś.
Jako entomolog Roger odkrył ok. 400 gatunków chrząszczy i opublikował liczne prace na ten temat. Jego ludoznawcze zainteresowania pobudziła przyjaźń z A.H. Hoffmannem von Fallersleben, poetą, folklorystą, profesorem literatury i języka niemieckiego na uniwersytecie we Wrocławiu (1830–42), który pomagał Rogerowi w badaniach porównawczych oraz inspirował go do podjęcia badań kultury ludowej w szerszym zakresie.
Roger współpracował z działaczami i folklorystami śląskimi, jak Paweł Stalmach, Robert Fiedler, Józef Lompa, pozyskując od nich materiały z różnych części Śląska. Pieśni zapisywał sam, opanowując język polski, notował nie tylko teksty, ale i melodie, chociaż większość zapisów nutowych pochodzi od Karola Schmidta, kapelmistrza (1855–71) na dworze ks. Wiktora, byłego oboisty w orkiestrze gliwickiego pułku kawalerii.
Antologia Rogera Pieśni ludu polskiego w Górnym Szląsku z muzyką (Wrocław 1863) zawiera 546 pieśni, w tym 294 z melodiami, ułożonych w 18 grupach tematycznych: wojackie, myśliwskie, pasterskie i rolnicze, rzemieślnicze i młynarskie, cygańskie, ballady, miłosne poważne, miłosne żartobliwe, weselne, małżeńskie, pijackie, wiosenne, pożegnalne, majowe, kolędowe, zwierzęce, rozmaite poważne, rozmaite żartobliwe. Proporcje zapisów melodycznych w stosunku do tekstów są porównywalne tylko ze zbiorami O. Kolberga. Podobną dbałość o stronę muzyczną wykazywał J. Lompa. Pieśni pochodzą z różnych okolic Górnego Śląska, niektóre ze Śląska Dolnego i Cieszyńskiego. Zapisy lokalizowane są jednak tylko według powiatów. Roger uwzględniał niekiedy znaki artykulacyjne i dynamiczne. Świadectwem intencji naukowej jest rezygnacja z akompaniamentu, publikowanie oryginalnych wersji jednogłosowych. Roger stosował odsyłacze do współczesnych zbiorów pieśni, wykazując zainteresowania komparatystyczno-slawistyczne. Tłumaczył także pieśni śląskie na język niemiecki, podobnie jak z łaciny tłumaczył na niemiecki ulubionego Horacego. Publikacją pieśni wyraził sympatię dla ludności polskiej i jej „miłego życia duchowego”, bronił też swoistości gwary śląskiej. Zbiór Rogera stanowi trwałą pozycję w folklorystyce polskiej. Zapisy melodii służyły wielu polskim kompozytorom, m.in. W. Lachmanowi, T. Joteyce, S. Wiechowiczowi, W. Raczkowskiemu, K. Sikorskiemu, J. Młodziejowskiemu, F. Nowowiejskiemu, S. Lipskiemu.
Literatura: P. Świerc Juliusz Roger i jego warsztat folklorystyczny, w: Juliusz Roger. Pieśni ludu polskiego w Górnym Szląsku, wyd. faks. zbioru z 1863, Opole 1976 (zawiera bibliografię prac dot. Rogera); J. Pośpiech Tradycje folklorystyczne na Śląsku w XIX i XX wieku (do roku 1939), Warszawa 1977; J. Majchrzak Polska pieśń ludowa na Dolnym Śląsku, 1983; Folklor Górnego Śląska. Monografia, red. D. Simonides, Katowice 1989.
