Révész, Géza

Révész [rˊɛ:wɛ:s] Géza, *9 XII 1878 Siófok, †19 VIII 1955 Amsterdam, węgierski psycholog. Studiował prawo na uniwersytecie w Budapeszcie (doktorat 1901), następnie w latach 1901–05 psychologię na uniwersytecie w Getyndze (doktorat 1906) oraz u C. Stumpfa w Berlinie. Po studiach w 1906 podjął pracę na uniwersytecie w Budapeszcie, w 1918 otrzymał tytuł profesora. W 1919 opuścił Węgry. Od 1921 działał w Amsterdamie, kierując ośrodkiem badań psychologicznych, w 1932 otrzymał stanowisko docenta, a w 1950 – profesor psychologii.

Révész był wybitnym przedstawicielem psychologii eksperymentalnej, znanym z prac nad ogólnymi aspektami psychologii. Początkowo zajmował się zjawiskami dotyczącymi zmysłów wzroku, dotyku i słuchu. Jego wczesna praca Zur Grundlegung der Tonpsychologie dotyczyła patologicznych zaburzeń w słyszeniu: amuzji (niezdolność rozpoznawania lub wydobywania muzycznych dźwięków) oraz parakuzji (zaburzenia w postrzeganiu poszczególnych dźwięków). Od ok. 1914 Révész zajął się psychologią muzyki. Prowadził badania dzieci utalentowanych muzycznie, analizując ich kreatywność, interpretując zjawiska talentu muzycznego i geniuszu, prowadził badania nad słuchem absolutnym, relacją zdolności muzycznych i matematycznych. Opracował test do mierzenia zdolności muzycznych za pomocą zadań opartych na postrzeganiu rytmu, analizowaniu kilku dźwięków słyszanych symultanicznie oraz zdolności wydobywania dźwięków o danej wysokości. Jako podstawę charakterystyki zjawisk muzyczno-akustycznych Révész przyjął zatem „jakość” poszczególnych dźwięków. Stworzył teorię „dwóch komponentów” słyszenia tonów muzycznych, według której percepcja dźwięków jest charakteryzowana przez dwa zjawiska (fenomeny): subiektywne odczucie dźwięku wynikające z częstotliwości oraz odbierania barwy nasycenia dźwięku (chroma). Główne dzieło Révésza Inleiding tot de muziekpsychologie, jak i inne jego książki oraz liczne artykuły (m.in. w „Zeitschrift für Psychologie”, „Acta Psychologica”) odegrały wybitną rolę w stworzeniu podstaw psychologii muzyki i – obok prac C. Stumpfa i H. von Helmholza – do naszych czasów stanowią podstawę literatury z zakresu analizy i interpretacji zjawisk muzycznych.

Literatura: H.C. Duijker In memoriam G. Révész, ,,Acta Psychologica” XI, 1955; P. Lersch G. Révész, „Jahrbuch der Bayerischen Akademie der Wissenschaften” 1956; A. Wellek Nachruf auf G. Révész, „Psychologische Rundschau” VII, 1955/56; F. Benestad Teorier om musikkens opprinnelse (‘teorie dotyczące pochodzenia muzyki’), „Norsk musikktidsskrift” VIII, 1971.