Réti Rudolph, Rudolf, *27 XI 1885 Užice (Serbia), †7 II 1957 Montclair (New Jersey), amerykański pisarz muzyczny i pianista serbskiego pochodzenia. Studiował w Wiedniu grę na fortepianie w Musikakademie, muzykologię na uniwersytecie i kompozycję (prywatnie) u A. Schönberga. Różnorodna działalność Rétiego – jako koncertującego pianisty, krytyka i teoretyka muzyki oraz organizatora życia muzycznego – miała na celu propagowanie nowatorskiej twórczości kompozytorskiej oraz myśli teoretycznej jego mistrza. Réti był m.in. pierwszym wykonawcą atonalnych utworów Schönberga (Drei Klavierstücke op. 11, 1911), współorganizatorem Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej (1923), krytykiem muzycznym wiedeńskiego czasopisma „Das Echo” (1930–38). W 1938 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie był m.in. redaktorem „Musical Digest” i aktywnie uczestniczył w pracach American Musicological Society. W swych rozprawach teoretyczno-analitycznych, dotyczących głównie utworów Beethovena i Schumanna (The Thematic Process in Music, 1951; Thematic Patterns in Sonatas of Beethoven, 1967), Réti skoncentrował się na problemie integracji dzieła muzycznego. Zainspirowany ideą Grundgestalt Schönberga zaproponował pojęcie „komórka integrująca” (basic celi), odnoszone do abstrakcyjnego zbioru kilku (zwykle 3–4) klas wysokości, traktowanego jako „postać fundamentalna” wielu możliwych jej upostaciowań, będących rezultatem permutacji, inwersji, raka, raka inwersji, transpozycji. Zaprezentowana przez Rétiego metoda analizy polega zatem na redukcji zapisu nutowego i wyodrębnianiu hipotetycznej „komórki integrującej”, wspólnej dla różnych (audytywnie) tematów melodycznych. Réti sugerował także istnienie związku między elementami wyodrębnionej „komórki integrującej” a strukturą planu tonalnego danego utworu, choć wybór owych centrów tonalnych (kojarzonych z nazwą klasy wysokości) bywał arbitralny. W książce Tonality-Atonality-Pantonality (1958) Réti rozwinął myśl teoretyczną Schönberga, dotyczącą jego koncepcji tzw. rozszerzonej tonalności (extended tonality).
Literatura: R. Klein Rudolph Rétis Erkenntnisse der thematischen Prozesse in der Musik, „Österreichische Musikzeitschrift” XXXVI, 1981; H. Krones Rudolph Réti, E. Wellesz und die Gründung der IGNM, „Österreichische Musikzeitschrift” XXXVII, 1982
Die tonalen Wege der Modernen. Von Impressionismus in der Musik und am Klavier, „Der Merker” II, 1910/11
The Thematic Process in Music, Nowy Jork 1951 (zawiera m.in.: The Thematic Plan of the Ninth Symphony, przedr. w: The Garland Library of the History of Western Music, red. E. Rosand, t. 14, Nowy Jork 1985, Schumann’s Kinderszenen. A „Theme” with Variation, tłum. niem. w: R. Schumann, II, «Musik-Konzepte», red. H. Metzger i R. Riehn, Monachium 1982 (zeszyt specjalny)
E. Wellesz. Musician and Scholar, „The Musical Quarterly” XLII, 1956
The Role of Duothematicism in the Evolution of Sonata Form, „The Music Reviev” XVII, 1956
Tonality-Atonality-Pantonality, Londyn 1958, wyd. 2 pt. Tonality in Modern Music, Nowy Jork 1962
Thematic Patterns in Sonatas of Beethoven, red. D. Cooke, Londyn 1967
Die thematische Einheit in Verdi’s „Don Carlos”, „Österreichische Musikzeitschrift” XXX, 1975
