Rebel, Jean-Féry

Rebel [r^eb’el] Jean-Féry, Jean-Ferry, Jean-Baptiste-Ferry, ochrzczczony 18 IV 1666 Paryż, †2 I 1747 Paryż, francuski kompozytor, kapelmistrz, skrzypek i klawesynista. Uczył się u ojca Jeana Rebela (ok. 1636–1692), śpiewaka, oraz u J.-B. Lully’ego. W 1699 Rebel został pierwszym skrzypkiem orkiestry Académie Royale de Musique w Paryżu, od 1705–46 należał do zespołu 24 Violons du Roi, od 1707 był w nim klawesynistą, w 1716 został maître de musique, w 1718 był mianowany compositeur de la musique de la chambre na dworze królewskim. Tę najważniejszą w jego karierze posadę dzielił początkowo z M.-R. Delalandem, od 1726 swoje obowiązki pełnił samodzielnie.

Rebel ceniony był przede wszystkim jako kompozytor muzyki instrumentalnej; Sonates à II et III… to jedne z pierwszych francuskich sonat kameralnych. Nie posiadają stałego porządku cyklicznego, składają się z 5–8 części, których tytuły nawiązują do mitologii lub literatury. W Sonates à violon seul Rebel pomysłowo połączył cechy stylu francuskiego (m.in. użycie środków harmonicznych) z włoskim, wprowadził do francuskiej muzyki kameralnej typ włoskiej faktury triowej z równorzędną rolą głosu solowego i basowego. Układ części w pierwszych sześciu bliższy jest typowi sonaty da chiesa. Sonaty 7–12 reprezentują typ muzyki dworskiej i składają się głównie z tańców. Jako jeden z pierwszych kompozytorów we Francji wprowadził znaną już we Włoszech technikę dwudźwiękową. Jego utwory o programowych tytułach stanowią nowe, interesujące formy muzyki baletowej; Les caractères… komponowane były z myślą o wybitnej tancerce F. Prévost. W Les élémens kompozytor wprowadził symboliczne motywy żywiołów, np. akord złożony ze wszystkich dźwięków skali d-moll harmonicznej (symbol chaosu), rozwiązujący się na pojedynczy dźwięk d (symbol ziemi).

Literatura: L. de La Laurencie Un dynastie de musiciens aux XVII^e et XVIII^e siècles. Les Rebel, „Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft” VII, 1905/06; W. Gates J.F. Rebel’s „Sonates à violon seul mellées de plusieurs récits pour la viole” (1713), „Journal of the American Musicological Society” VII, 1954; W.S. Newman The Sonata in the Baroque Era, Chapel Hill 1959, zrewid. 2. wyd. 1966, 4. wyd. 1983.