Rawsthorne, Alan

Rawsthorne [r’o:zѲo:^rn| Alan, *2 V 1905 Haslingden (Lancashire), †24 VII 1971 Cambridge, angielski kompozytor. W latach 1925–30 studiował grę na fortepianie u F. Merricka i na wiolonczeli u C. Fuchsa w Royal Manchester College of Music, naukę kontynuował w Manchesterze i Berlinie, m.in. u E. Petriego; w zakresie kompozycji pozostał autodydaktą. W latach 1932–34 uczył w Dartington Hall School. W 1935 osiedlił się w Londynie i poświęcił kompozycji. Pierwsze sukcesy kompozytorskie odniósł dość późno — na festiwalu MTMW w Londynie w 1938, na którym wykonano Temat z wariacjami na 2 skrzypiec oraz w 1939 na festiwalu MTMW w Warszawie (premiera Symphonic Studies). Rozwój kariery Rawsthorne’a przypadł na lata powojenne, kiedy stał się jednym z popularniejszych twórców angielskich pokolenia W. Waltona i M. Tippetta. Otrzymał tytuł doktora honoris causa uniwersytetów w Liverpoolu, Essex i Belfaście.

Pierwszoplanowe miejsce w dorobku Rawsthorne’a zajmuje twórczość instrumentalna, dająca najpełniejszy obraz postawy estetycznej kompozytora. Głównym czynnikiem determinującym jego styl jest wyraźna skłonność do konstruktywizmu, przejawiająca się już w najwcześniejszych utworach. Na płaszczyźnie ukształtowania architektonicznego dzieł przejawia się tendencja do swoistej ekonomii środków. Rawsthorne chętnie sięgał do tradycyjnych wzorców formalnych, często o barokowej proweniencji (m.in. chaconna w I Koncercie fortepianowym). Dystansując się od akademickiego systemu nauczania kompozycji w Anglii, Rawsthorne ulegał silnym wpływom P. Hindemitha. Posługując się różnorakimi przekształceniami diatonicznych struktur motywicznych, budował wysoce schromatyzowaną tkankę harmoniczną, w odróżnieniu jednak od Hindemitha stronił od hierarchizacji struktur akordowych. Unikał zbytniego zagęszczenia dysonansów, traktując je jako autonomiczny element wyrazowy, preferował tonalną niejednoznaczność, często wynikającą z nakładania różnych trybów, przez co osiągał swego rodzaju efekt harmonicznej ambiwalencji, ale nie typowej bitonalności. W późniejszych dziełach (III Symfonia, Kwintet na instrumenty dęte i fortepian Kwartet obojowy) Rawsthorne sięgał po technikę dodekafoniczną, stosowaną bardzo swobodnie. Inną obok dyscypliny formalnej ważną cechą muzyki jest jej emocjonalność. Kompozytor nie stronił od lirycznej ekspresji (zwłaszcza w utworach wokalno-instrumentalnych, np. A Canticle of Man, II Symfonia, Medieval Diptych), zawszę, jednak dbając o zachowanie określonych reguł konstrukcyjnych. Styl Rawsthorne’a odznacza się funkcjonalnością zastosowanych środków oraz równowagą poszczególnych elementów muzycznych. Postawa estetyczna kompozytora, jakkolwiek odległa od nowatorskich trendów współczesnej muzyki europejskiej, wyróżnia się oryginalnością, jego twórczość stanowi ważny element muzyki angielskiej XX stulecia.

Literatura: J. McCabe Alan Rawsthorne. Portrait of a Composer, Oksford 1999.