Rathgeber, Valentin

Rathgeber [r´at~], Johann Valentin, *3 IV 1682 Oberelsbach (k. Fuldy), †2 VI 1750 Banz (k. Coburga), niemiecki kompozytor, OSB. Od 1701 studiował teologię na uniwersytecie w Würzburgu, w latach 1704–07 był nauczycielem i organistą w tym mieście. Następnie wstąpił do zakonu benedyktynów w Banz, od 1711 był tam chórmistrzem; komponował muzykę (głównie religijną). W 1729 – mimo braku zgody zwierzchników – udał się w kilkuletnią podróż po południowej części Niemiec (m.in. Augsburg, Kolonia, Bonn) z zamiarem poznania muzycznego obrządku liturgii katolickiej w tej części kraju. Powróciwszy w 1738 do Banz objął poprzednią funkcję i pełnił ją do końca życia.

Twórczość kompozytorska Rathgebera obejmuje utwory zarówno religijne jak i świeckie. Obecnie większą wagę przypisuje się do wokalno-instrumentalnej spuścizny świeckiej (zwłaszcza Tafel-Confect), bowiem jego proste pieśni solowe (a także zespołowe) o płynnej melodyce, a zarazem wymagające pewnej biegłości technicznej, wpłynęły na rozwój XVIII-wiecznej kantaty i singspielu w południowych Niemczech i Austrii. Współcześni jednak cenili szczególnie twórczość religijną Rathgebera, która stanowi wczesną, udaną próbę stworzenia liturgicznego i pozamszalnego repertuaru muzycznego dla szerokiego grona wykonawców. Były to utwory przystępne, z prostymi partiami chóralnymi, melodyjnymi, atrakcyjnymi, a jednocześnie niezbyt skomplikowanymi technicznie partiami solowymi, w których towarzyszenie instrumentalne ograniczało się najczęściej do 1 lub 2 skrzypiec i basso continuo (wzmocnione niekiedy trąbkami ad libitum), zaś brak ściśle kontrapunktycznego prowadzenia głosów sprzyjał wyrazistemu przekazowi tekstu, co wpłynęło na popularność, powodzenie i częste sięganie do tych kompozycji. Stosunkowo nieliczne utwory instrumentalne nawiązują do barokowej formy concerto grosso na różne zestawy instrumentów (op. 6) i 2-częściowej sonaty na instrumenty klawiszowe (op. 22).

Literatura: H. Kleiner, E. Nowak „Nur wer die Musik liebt…”. Valentin Rathgeber (1682–1750), Bad Neustadt an der Saale 1981; F. Krautwurst Valentin Rathgeber OSB (1682–1750), „Fränkische Lebensbilder” XIV, 1991.