Ránki Győrgy, *30 X 1907 Budapeszt, †22 V 1992 Budapeszt, węgierski kompozytor. W latach 1926–30 studiował kompozycję u Z. Kodálya w akademii muzycznej w Budapeszcie, w latach 1938–39 etnomuzykologię u A. Schaeffnera w Musée de l’Homme w Paryżu, potem poświęcił się wyłącznie kompozycji. W czasie oblężenia Budapesztu w końcowej fazie II wojny światowej większość jego wcześniejszych utworów uległa zniszczeniu. W 1952 i 1957 otrzymał nagrodę im. Erkela, w 1954 nagrodę im. Kossutha, w 1987 nagrodę im. B. Bartóka-D. Pásztory.
Ránki posługiwał się tradycyjnym językiem dźwiękowym i nie wykraczał poza rozszerzoną tonalność, ale niejednokrotnie umiał znaleźć rozwiązania oryginalne. Na tle szarego i zunifikowanego obrazu muzyki węgierskiej przełomu lat 50. i 60. burleska operowa Ránkiego Nowe szaty króla Pomady, wnosząca akcenty groteskowo-ironiczne, stanowiła jasny punkt i przyniosła kompozytorowi zasłużony sukces. Ránki wzbogacał swą paletę stylistyczną elementami zaczerpniętymi z jazzu, współczesnej muzyki rozrywkowej i z folkloru – nie tylko węgierskiego, np. w kwintecie Pentaerophonia zaznaczyły się wpływy muzyki polinezyjskiej. W balecie Cyrk, świadomie odcinającym się od dodekafonii i tendencji awangardowych, Ránki pokazał ponownie swoje znakomite wyczucie muzycznego persyflażu, natomiast w zupełnie inne rejony ekspresji wkroczył w dramacie muzycznym Tragedia człowieka. Do jego najlepszych osiągnięć w dziedzinie muzyki instrumentalnej zalicza się fantazję 1514, rodzaj suity programowej, zainspirowanej cyklem drzeworytów o tematyce historycznej wybitnego grafika węgierskiego okresu międzywojennego, R. Derkovitsa. W późniejszej twórczości Ránkiego nie zaznaczyły się już żadne istotne przemiany stylu.
Instrumentalne:
orkiestrowe:
I Symfonia 1977
II Symfonia 1981
Kárdtánc (‘taniec z mieczami’) 1949
Tańce węgierskie z XVI wieku 1950
Aurora Tempestuosa, preludium, 1967
1514, fantazja na fortepian i orkiestrę wg drzeworytów G. Derkovitsa, 1962
Raga di notte na skrzypce i orkiestrę, 1974
Koncert na altówkę, 2 orkiestry smyczkowe, perkusję i fortepian, 1979
Divertimento na klarnet i orkiestrę smyczkową, 1986
kameralne:
Pentaerophonia na kwintet dęty, 1958
Concertino na cymbały solo, ksylofon, kotły, perkusję i kwintet smyczkowy, 1978
Kwartet smyczkowy 1985
Arystofanes, suita na skrzypce i fortepian, 1947, 2. wersja z orkiestrą smyczkową, 1985
Serenata all’antiqua na skrzypce i fortepian, 1956
Don Quijote y Dulcinea na obój i klawesyn lub fortepian, 1961, 2. wersja z orkiestrą kameralną, 1961
I Sonata na fortepian. 1931, zag.
II Sonata na fortepian, 1947
III Sonata na fortepian, 1980
Scherzo na fortepian 1961
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
utwory na chór a cappella, m.in. Ars poetica 1972
utwory na chór dziecięcy z towarzyszeniem różnych instrumentów
pieśni i opracowania pieśni ludowych na głos z fortepianem
Két bors ökröcske (‘dwa cudowne woły’), bajka na recytatora i 13 instrumentów, 1969
Leverkűhn’s Abschied, melodram na tenor i 10 instrumentów, wg T. Manna, 1979
A város peremén (‘na peryferiach miasta’) na chór i orkiestrę, sł. A. József, 1947
7 kantat, 1948–60
1944, oratorium na baryton, chór i orkiestrę kameralną, 1967
Lament in memoriam Zoltán Kodály na głos żeński, chór, cymbały i klawesyn lub organy, 1971
Cantus urbis na 4 głosy solowe, chór i zespół instrumentów, sł. T. Déry, 1972
Nyitány a 21 századhoz (‘uwertura do XXI wieku’) na chór i orkiestrę, 1987
Kain i Abel, oratorium na 4 głosy solowe, chór i orkiestrę, sł. kompozytor, 1981–89
Sceniczne:
Pomádé király új ruhája (‘nowe szaty króla Pomady’), opera wg Ch. Andersena, 1953, wyst. Budapeszt 1953, 2. wersja 1-akt. 1967, wyst. Budapeszt 1972, z tego 2 suity na orkiestrę symfoniczną, 1954
Egy szerelem három éjszakája (‘trzy noce miłości’), opera, 1961
Muzsikus Péter (‘Piotruś muzykant’), opera dla dzieci, 1962
As ember tragédiája (‘tragedia człowieka’), opera wg J. Madácha, 1970, wyst. Budapeszt 1970
A holdbeli csónakos (‘księżycowy przewoźnik’), opera fantastyczna wg S. Weőresa, 1979
Végelszámolás (‘stacja końcowa’), dramat muzyczny, 1988
Cyrk, dramat taneczny, 1965, z tego suita na orkiestrę, 1965
A verázisital (‘czarodziejski napój’), balet, libr. J. Keres wg E. Zoli, 1975, z tego 2 suity na orkiestrę, 1975
***
muzyka teatralna, filmowa, łatwe utwory na skrzypce i fortepian i na fortepian
