Rakowski, Andrzej

Rakowski Andrzej, *16 VI 1931 Warszawa, †3 IV 2018 Warszawa, polski akustyk, muzykolog i nauczyciel akademicki. W 1957 ukończył studia na Wydziale Łączności Politechniki Warszawskiej (sekcja techniki filmowo-dźwiękowej); jednocześnie studiował w PWSM w Warszawie, uzyskując w 1958 dyplom z wyróżnieniem w zakresie teorii muzyki. W latach 1958–59, jako stypendysta British Council, studiował akustykę u E. G. Richardsona na University of Durham w Newcastle upon Tyne (Anglia). W 1963 uzyskał na Wydziale Łączności Politechniki Warszawskiej stopień doktora nauk technicznych, a w 1977, na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, stopień doktora habilitowanego w zakresie muzykologii. W 1982 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1989 profesora zwyczajnego. Od roku 1994 był członkiem-korespondentem PAN, a od 2007 członkiem rzeczywistym PAN.

W roku 1953 został zatrudniony w PWSM w Warszawie (w latach 1979–2008 Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina, od 2008 Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina). W 1966 zorganizował w PWSM Zakład Artystyczno-Badawczy, w którym prowadzone były badania instrumentów muzycznych na potrzeby przemysłu muzycznego. Działalność tego zakładu została włączona do Katedry Akustyki Muzycznej utworzonej na Wydziale Reżyserii Dźwięku w roku 1968. Rakowski był założycielem tej katedry i jej kierownikiem do roku 2001. W latach 1972–74 był prorektorem ds. nauki PWSM, a w latach 1981–1987 wybrany został na dwie kolejne kadencje na stanowisko rektora Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina. Po przejściu w 2001 roku na emeryturę nadal prowadził w UMFC badania naukowe oraz zajęcia dydaktyczne.

Rakowski prowadził rozległą działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną również poza macierzystą uczelnią. W latach 1963–70 pełnił funkcję konsultanta akustycznego w Teatrze Wielkim w Warszawie. W latach 1977–78 oraz 1992 prowadził badania naukowe w Central Institute for the Deaf w St. Louis, w Stanach Zjednoczonych. W latach 1987–1997 zatrudniony był na części etatu w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 1998–2009 w Katedrze Muzykologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wykładał gościnnie w wielu uczelniach za granicą, w Stanach Zjednoczonych (Harvard University, Stanford University, University of Illinois), Kanadzie (McGill University, University of Alberta), Izraelu (Hebrew University), Niemczech (Universität Hamburg, Universität zu Köln) i Portugalii (Universidade de Lisboa). Organizował lub współorganizował międzynarodowe konferencje naukowe oraz sesje na wielu kongresach naukowych.

Rakowski podejmował liczne działania organizacyjne na rzecz kultury i nauki. Był wiceprzewodniczącym Polskiej Rady Muzycznej (1982–89), członkiem Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych (1991–93) oraz członkiem Komisji Badań Podstawowych Komitetu Badań Naukowych (1994–97). Od 1963 wchodził w skład Komitetu Akustyki PAN, w latach 1972–86 był sekretarzem naukowym, 1986–96 wiceprzewodniczącym, 1996–2007 przewodniczącym, a następnie honorowym przewodniczącym Komitetu. Był również członkiem Komitetu Naukoznawstwa przy Prezydium PAN oraz Komitetu Nauk o Sztuce PAN. Należał do licznych stowarzyszeń naukowych: Polskiego Towarzystwa Akustycznego (członek honorowy), Polskiego Towarzystwa Fonetycznego (członek honorowy), Sekcji Muzykologów Związku Kompozytorów Polskich, Acoustical Society of America (członek wyróżniony – fellow), Catgut Acoustical Society, European Society for Cognitive Sciences of Music (2001–03 przewodniczący), International Society for Music Education oraz International Society for Psychophysics. Wchodził w skład rad wydawniczych kwartalników „Archives of Acoustics” i „Musicae Scientiae”. Był redaktorem działu akustyki i autorem haseł w Wielkiej Encyklopedii Muzycznej PWM.

Działalność naukowa Rakowskiego koncentrowała się na problematyce percepcji wysokości dźwięku w muzyce oraz percepcji barwy dźwięku. Rakowski wprowadził w akustyce pojęcie siły wysokości dźwięku oraz opracował metodykę jej pomiaru. W badaniach wrażliwości różnicowej słuchu na zmiany wysokości dźwięku wykazał, że wyszkoleni słuchacze są w stanie rozróżniać zmiany wysokości odpowiadające interwałowi około 1/50 półtonu. Wykazał również, że wysokość dźwięku jest odbierana w muzyce jako cecha wielowymiarowa i opisał rolę poszczególnych wymiarów wysokości jako elementów muzycznego kodu komunikacyjnego. W badaniach nad percepcją wysokości dźwięku szczególną uwagę poświęcił zagadnieniom pamięci wysokości oraz słuchu absolutnego. W swoich pracach wskazał na różnice w funkcjonowaniu mechanizmów percepcji wysokości u muzyków o słuchu relatywnym i u muzyków obdarzonych słuchem absolutnym. Wykazał, że w wśród muzyków występują różne rodzaje słuchu absolutnego. Przy współpracy z zagranicznymi badaczami zebrał obszerne dane na temat częstości występowania słuchu absolutnego w różnych krajach Europy i Azji; dane te posłużyły do weryfikacji hipotez dotyczących etiologii słuchu absolutnego. W pracach dotyczących barwy dźwięku wprowadził pojęcie dysonansu sensorycznego jako fizjologicznej podstawy dysonansu muzycznego i wyznaczył zależność dysonansu od częstotliwości dudnień zachodzących między współbrzmiącymi dźwiękami. Wspólnie z T. Łętowskim i K. Szlifirskim stworzył koncepcję i opracował program solfeżu barwy, unikatowego przedmiotu nauczania mającego na celu rozwijanie wrażliwości barwowej słuchu muzyków. Oprócz badań nad percepcją wysokości i barwy dźwięku prowadził również prace z innych obszarów tematycznych psychoakustyki, akustyki muzycznej i akustyki wnętrz, dotyczące m.in. percepcji głośności, akustyki sal koncertowych, metodyki oceny jakości dźwięku instrumentów muzycznych oraz zagrożeń słuchu powodowanych ekspozycją na dźwięki muzyczne. Wyniki swoich prac opublikował w dwóch monografiach, dwóch pracach zbiorowych pod własną redakcją, w ponad 200 artykułach zamieszczonych w czasopismach oraz monografiach naukowych oraz w licznych komunikatach przedstawionych na sympozjach i kongresach naukowych w kraju i za granicą. Wypromował 16 doktorów; w kierowanej przezeń Katedrze Akustyki Muzycznej UMFC wykonano sześć prac habilitacyjnych.

Rakowski prowadził szeroko zakrojone studia badawcze i działania organizacyjne w celu poprawy systemu nauczania muzyki w szkolnictwie ogólnokształcącym oraz upowszechnienia kultury muzycznej wśród dzieci i młodzieży. Zainicjował i wykonał z zespołem ponad 50 specjalistów ekspertyzę naukową dotyczącą stanu upowszechnienia muzyki w Polsce (1982–84). W latach 1985–87 kierował Rządowym Programem Badawczym „Edukacja Muzyczna w Polsce”; w latach 1995–97 nadzorował realizację tematu badawczego mającego na celu optymalizację modelu nauczyciela muzyki w szkolnictwie ogólnokształcącym, zamówionego w Komitecie Badań Naukowych przez resort kultury i sztuki.

Za swoje osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i organizacyjne uhonorowany został licznymi odznaczeniami i nagrodami, w tym Krzyżem Komandorskim, Krzyżem Oficerskim oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Złotym Medalem „Zasłużony Sztuce Gloria Artis”, Medalem im. Ignacego Maleckiego nadanym przez Polskie Towarzystwo Akustyczne, nagrodami Ministra Kultury i Sztuki oraz Nagrodą Honorową Związku Kompozytorów Polskich.