Quattrini, Jan Ludwik

Quattrini [k^uatrˊini] Jan Ludwik, *13 V 1822 Brescia, †10 IV 1893 Warszawa, włoski dyrygent i pedagog. Kształcił się w konserwatorium w Mediolanie u F. Basilego. Od ok. 1839 pracował jako dyrygent w teatrach w Mantui, Genui, Mediolanie, Wenecji, Turynie i Berlinie. W 1843 przyjechał z trupą operową Evasia Rocca do Warszawy, 22 VII 1844 poprowadził gościnnie w Teatrze Wielkim Lukrecję Borgię G. Donizettiego, następnie Otella G. Rossiniego i Normę V. Belliniego (wszystkie wystawione w języku włoskim). Początkowo był chórmistrzem teatru i zastępował przy pulpicie orkiestry H. Litolffa, a po jego odejściu w 1845 został drugim dyrygentem oraz pedagogiem w reaktywowanej przyteatralnej Szkole Śpiewu (do ok. 1850). W latach 1853–74 piastował stanowisko dyrektora (pierwszego dyrygenta) opery Warszawskich Teatrów Rządowych; od 1858 dzielił tę funkcję z S. Moniuszką, a po jego śmierci z C. Trombinim. Według A. Polińskiego (1893) był „znakomitym dyrektorem” i „krewkim szefem orkiestry”. Wprowadzał na scenę warszawską słynne opery europejskie w oryginalnych językach, następnie w przekładach, m.in. Żydówkę F. Halévy’ego, Roberta Diabła, Hugonotów i Afrykankę G. Meyerbeera, Fausta, Romea i Julię Ch. Gounoda, Carmen G. Bizeta; szczególnie cenił opery G. Verdiego, prowadził Makbeta i I due Foscari (obie 1849), Ernaniego (1851), Rigoletto (1853), Nabucco i Trubadura (obie 1854), Traviatę (1856) i Bal maskowy (1865). Ze 100 oper, które przygotował w Warszawie (6–7 rocznie), ponad 20 było polskiego autorstwa, m.in. Król pasterzy O. Kolberga (1859), Monbar… J.F. Dobrzyńskiego (1863), Otton łucznik (1864) i Stradyota (1876) A. Münchheimera. Zaprzyjaźniony z Moniuszką, wystawił z niezwykłą starannością niemal wszystkie jego opery od Flisa do Beaty, m.in. przygotował premierę Halki (1858), doceniając artystyczne i narodowe walory tego dzieła. Po 1865, w okresie represji władz rosyjskich i zamknięcia teatru, skupił się na wystawianiu operetek, głównie J. Offenbacha. Od V 1883 kierował wystawieniami francuskich oper lirycznych i komedii (balet i opery polskie powierzono A. Münchheimerowi, a wystawianie francuskich i niemieckich oper seria J. Řebíčkowi). W operze Quattrini pracował do 1891, potem (do końca życia) prowadził chór w kościele pijarów. Organizował na cele społeczne doroczne koncerty studenckie (w salach redutowych Teatru Wielkiego) oraz koncerty muzyki religijnej i wokalno-instrumentalnej (w WTM), za które nie brał wynagrodzenia, podobnie jak za obowiązki dyrektora i nauczyciela w Szkole Śpiewu. Jego metoda nauczania była ostro krytykowana (W. Wiślicki, J. Sikorski), jednak z grona jego uczniów wywodzili się wybitni śpiewacy, m.in.: B. Dowiakowska, M. Kwiecińska, L. Leśniewska, W. Rostkowska, W. Miller, D. Filleborn, F. Cieślewski, J. Chodakowski.

Quattrini należał do kilku włoskich towarzystw muzycznych. Pozostawił własne kompozycje (Te Deum, wyk. 15 IV 1857, pieśni na głos i fortepian, m.in. Le soupir, 1846, zbiory pieśni włoskich) i transkrypcje dzieł Chopina oraz 2 prace pedagogiczne (wyd. Warszawa G. Sennewald): Méthode simplifiée de chant (1848) i Vocalises caractéristiques au diapason du soprano ou ténor (1867); ok. 1867 zainicjował serię wydawniczą «Euterpe» (zbiór arii kompozytorów obcych na głos i fortepian z tekstem polskim, wyd. Warszawa G. Sennewald).

Żona Quattriniego, Kornelia Henryka, z d. Pion (1824–74), aktorka i śpiewaczka, wykonała partię Zofii w wersji koncertowej (1848) i podczas premiery Halki (1858); uczyła T. Friderici-Jakowicką; syn Ludwik pracował jako skrzypek w orkiestrze opery w Warszawie.

Literatura: [J. Sikorski] Kompozycje do śpiewu z towarzyszeniem fortepianu… [m.in. Quattrini] oraz Méthode simplifiée de chant par Jan Quattrini, «Biblioteka Warszawska» 1846 t. 3 oraz 1848 t. 1; W. Wiślicki Przegląd muzyczny, „Kłosy” 1869 nr 203; G. Broel-Plater Jan Quattrini, Warszawa 1887; A. Poliński Jan Quattrini, „Tygodnik Ilustrowany” 1893 nr 172; J. Kleczyński Jan Quattrini, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1893 nr 498, M. Dziadek, Powstanie i pierwszy okres działalności Filharmonii (1901–1908) oraz Od Szkoły Dramatycznej do Uniwersytetu. Dzieje wyższej uczelni muzycznej w Warszawie 1810–2010, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina, Warszawa 2011.