[Portret sześciorga paryskich artystów]
Poulenc [pulʹęk] Francis, *7 I 1899 Paryż, †30 I 1963 Paryż, francuski kompozytor i pianista. W latach 1914–17 był uczniem pianisty R. Viñesa. Interesował się muzyką Debussy’ego, Ravela i Strawińskiego, poezją Mallarmégo, Apollinaire’a i surrealistów. W latach 1918–21 pełnił służbę wojskową. W tym czasie powstały jego pierwsze kompozycje: Sonata fortepianowa na cztery ręce, zbiór Le bestiaire do poezji Apollinaire’a, Cocardes do tekstów Cocteau oraz Valse fortepianowe do L’Album des Six. Poulenc nawiązał kontakt z kompozytorami ze stowarzyszenia Nouveaux Jeunes. Stanowiło ono zalążek założonej w 1920 Grupy Sześciu (Poulenc, G. Auric, D. Milhaud, A. Honegger, L. Durey, G. Tailleferre); nazwa Les Six pochodziła od H. Colleta, autora artykułów o stowarzyszeniu w czasopiśmie „Comoedia”. Celem Grupy było dążenie do prostoty, nawiązanie do tradycji francuskich, co wiązało się z tworzeniem kompozycji adresowanych do szerokiego audytorium. W 1921 w teatrze Champs-Elysées odbyła się premiera baletu do libretta Cocteau Les mariés de la Tour Eiffel, utworu zbiorowego kompozytorów Grupy Sześciu ze znaczącym udziałem Poulenca. W latach 1921–24 studiował kompozycję pod kierunkiem H. Koechlina. W latach 20. poszerzył krąg znajomych, m.in. podczas podróży do Rzymu z Milhaudem poznał Casellę i Malipiera. W 1922 jako akompaniator Marii Freund udał się z nią i Milhaudem do Wiednia, gdzie spotkał Schönberga, Berga i Weberna oraz Almę Mahler. Po powrocie do Paryża poznał Bartóka i W. Landowską, dla której w 1928 napisał Concert champêtre. W 1923 na zamówienie Diagilewa skomponował balet Les biches, którego premiera (z dekoracjami malarki M. Laurencin) odbyła się w 1924 w Monte Carlo. Na wiosnę 1927 zakupił posiadłość w Noizay (region Touraine), która stała się miejscem jego pracy twórczej. W 1932 skomponował kantatę Le bal masqué i Koncert na 2 fortepiany (wykonany w Wenecji z udziałem P. i J. Février). W 1934 w Salzburgu akompaniował śpiewakowi, P. Bernakowi; kolejny ich występ w Salle Gaveau w Paryżu (3 IV 1935) zapoczątkował długi okres wspólnych recitali.
W połowie lat 30. nastąpiła wyraźna zmiana charakteru twórczości Poulenca. W 1935 powstało jego pierwsze dzieło religijne Litanies à la Vierge noire Notre Dame de Roc-Amadour, skomponowane pod wrażeniem tragicznej śmierci młodego kompozytora P.-O. Ferrouda. W ostatnich latach przed II wojną światową napisał Mszę G-dur (dedykacja pamięci ojca), Koncert g-moll na organy, Quatre motets pour un temps de pénitence, Sextuor i utwory wokalne do poezji P. Eluarda. Podczas wojny komponował nadal muzykę religijną. W 1943 powstała kantata chóralna Figure humaine. W 1945 Poulenc napisał pierwszy utwór dla teatru, operę buffo Les mamelles de Tirésias do tekstu Apollinaire’a, wystawioną w 1947 w Opéra Comique. W 1948 odbył pierwsze tournée z P. Bernakiem po Stanach Zjednoczonych, kolejne miały miejsce w 1950 i 1952. W 1949 brał udział w komponowaniu dzieła zbiorowego w hołdzie Chopinowi, ponadto w tymże roku skomponował Koncert fortepianowy, a w 1953 Sonatę na 2 fortepiany; w tych latach powstało także Stabat Mater. Przebywając w 1953 w Rzymie, Poulenc poszukiwał libretta do opery i natrafił na Dialogues des carmélites G. Bernanosa; w VIII podjął pracę nad operą, którą ukończył w VI 1956. 26 I 1957 odbyła się premiera opery (wersja włoska) w teatrze La Scala w Mediolanie, a 21 VI w wersji oryginalnej w paryskiej Operze. W 1958 skomponował tragedię liryczną La voix humaine, wystawioną w Opéra Comique w 1959 w reżyserii i z dekoracjami Cocteau. 27 V tego roku w Salle Gaveau odbył się ostatni, pożegnalny koncert duetu Bernac-Poulenc. W 1960 Poulenc wyjechał w następne tournée po Stanach Zjednoczonych tym razem z D. Duval. Ostatnia podróż do Stanów Zjednoczonych odbyła się z okazji wykonania Glorii w 1961 w Bostonie pod dyrekcją Ch. Müncha; w tym roku Poulenc wydał książkę o E. Chabrierze. W ostatnich miesiącach życia skomponował scenę liryczną La dame de Monte-Carlo do słów Cocteau, kończył orkiestrację Sept réponses des ténèbres, Renaud et Armide, Nos souvenirs qui chantent oraz napisał 2 ostatnie sonaty: na klarnet i na obój. Poulenc był powszechnie znany w Paryżu i należał do elity artystycznej swoich czasów. Związki z wybitnymi kompozytorami i artystami epoki ukazują liczne dedykacje jego utworów oraz utwory napisane w hołdzie innym kompozytorom.
Z nadzwyczaj obfitego dorobku kompozytorskiego Poulenca najbardziej ceniona, wykazująca cechy oryginalności, a zarazem zmienność języka muzycznego jest jego twórczość fortepianowa i wokalna. Na plan pierwszy wysuwa się muzyka fortepianowa, którą komponował przez całe życie. Poulenc był doskonałym pianistą i sam wykonywał własne utwory. W jego twórczości fortepianowej, poczynając od pierwszej Sonaty na 2 fortepiany (1918) dominowały formy klasyczne, jak sonata, suita, temat z wariacjami oraz formy swobodne, pokrewne wyrazowo miniaturom romantycznym, jak Trois mouvements perpétuels czy Improwizacje, często ujęte w cykle. W utworach tych widoczne są przemiany harmoniczne języka muzycznego Poulenca od harmoniki opartej na eksponowaniu kwart i septym aż po zbliżenie do serializmu. W epoce, w której kompozytorzy dążyli do tego, by uczynić z fortepianu medium perkusyjne, Poulenc odnowił tradycję fortepianu jako instrumentu melodycznego o dużych możliwościach różnicowania brzmienia. Muzyka fortepianowa nie dała mu jednakże możliwości pełnej wypowiedzi w takim stopniu jak muzyka wokalna.
Szczególnie obfita liryka wokalna Poulenca obejmuje pieśni solowe oraz utwory chóralne; jej istotną cechą jest pełna inwencji, oryginalna melodyka, która nadaje jego wokalnym kompozycjom świeckim i religijnym szczególny wyraz. W pieśniach Poulenc wykorzystywał wszystkie środki typowe dla pieśni romantycznej oraz doświadczenia Faurégo (poczynając od Rapsodie nègre i Le bestiaire). Pod wpływem tekstów Apollinaire’a, Eluarda, Reverdy’ego, M. Jacoba, malarstwa Marie Laurencin zmierzał jednak do silnej indywidualizacji wyrazu; przestrzegał prozodii tekstów poetyckich, toteż w jego liryce wokalnej muzyka i poezja stapiają się w jednolitą całość. W twórczości Poulenca występują dwa typy pieśni: 1. forma rozwijająca się swobodnie, 2. pieśni „komponowane”, które można sprowadzić do tradycyjnych schematów formalnych. Szczytowym osiągnięciem jest kantata świecka Figure humaine, w której konstrukcja formy oraz faktura uzależniona jest od sposobu kształtowania melodyki. Cykl Le travail du peintre do poezji P. Eluarda przedstawia rzadko spotykane w twórczości muzycznej poetycko-wokalne portrety siedmiu zaprzyjaźnionych malarzy (m.in. Chagalla, Picassa, Matisse’a). Szczególnym choć epizodycznym przejawem zainteresowania Poulenca pod wpływem M. Modrakowskiej polską tradycją pieśniarską jest opracowanie Ośmiu pieśni polskich (1934), w których prosta melodyka tradycyjnych pieśni utrzymanych w rytmach tanecznych została zabarwiona środkami nowoczesnej poliharmoniki.
Od końca lat 40. w muzyce religijnej Poulenca dokonywał się proces pogłębienia wyrazu rozpoczęty w Litaniach do Czarnej Madonny, który wyraża się najpełniej w takich kompozycjach jak Motety, Msza i Stabat Mater. Utwory te cechuje przejrzystość i prostota; charakterystyczne jest to, że Poulenc nie stosował zapożyczeń z chorału gregoriańskiego, techniki tak typowej dla współczesnych mu kompozytorów francuskich. W utworach chóralnych Poulenc nawiązywał do polifonii renesansu oraz tradycji muzyki francuskiej (Gounod, Debussy, Fauré, Ravel).
W dziełach operowych (Dialogues des carmélites oraz La voix humaine) Poulenc przeniósł swe doświadczenie z pracy nad cyklami wokalnymi na plan dzieła dramatycznego. Dialogues des carmélites składają się z kilkunastu scen, zaś La voix humaine jest właściwie trwającym 40 minut monodramem lirycznym; dla pogłębienia wyrazu dramatycznego Poulenc wprowadził ciszę oraz melodeklamację. Wypowiadał się także w formach baletowo-widowiskowych, a nawet w balecie ze śpiewem Les biches. Koncepcja „koncertu choreograficznego” leży u podstaw orkiestrowego Aubade, którego poszczególne części tworzą wręcz libretto baletowe. Muzyka baletowa Poulenca jest typowo paryska, cechują ją lekkość, ironia, oryginalny dowcip i finezyjny żart, co podkreślał E. Chabrier.
Poulenc nie był nowatorem i nie stworzył nowego języka muzycznego, ale w twórczy sposób wyzyskał swą fascynację muzyką Couperina, Mozarta, Debussy’ego i Strawińskiego. Badacze wskazują także na wpływy Chopina i Faurégo. Początkowo ulegał estetyce Grupy Sześciu. Jako kompozytor wywodzący się z kultury łacińskiej i odrzucający wpływy niemieckie, w oryginalny sposób kontynuował tradycję muzyki francuskiej, co przejawiło się zwłaszcza w melodyce, którą cechuje wdzięk, prostota, plastyczność linii melodycznej. W harmonice dominuje system tonalny z wpływami modalnymi, Poulenc nie nadużywał chromatyki. W dziedzinie rytmu, dynamiki i faktury instrumentalnej nie wykroczył poza środki standardowe dla jego czasów. Aura poetycka liryki wokalnej Poulenca, oscylująca od melancholii po żarliwą ekspresję oraz głęboki, powściągliwy wyraz kompozycji religijnej sprawia, że jego utwory są nadal wykonywane, potwierdzając, że Poulenc jest jednym z wyróżniających się klasyków w muzyce XX w.
Literatura: L. Chevailer Un entretien avec Francis Poulenc, wywiad, „Le guide du concert et des théâtres lyriques” 1929 nr 39; Entretiens avec C. Rostand, wywiad, Paryż 1954; Ma bibliothèque idéale, wywiad, w: R. Queneau Pour une bibliothèque idéale, Paryż 1956; Comment j’ai composé „Les dialogues des carmélites”, wywiad, „Opéra de Paris” 1957 nr 14, przedr. w „L’Avant-Scène Opéra” 1983 nr 52; R. Allorto Intervista con Francis Poulenc Nascità dei „Dialoghi delle carmelitane”, wywiad, „Ricordiana” 1957 nr 2; Moi et mes amis, teksty zebrał i red. S. Audel, Paryż 1963, wyd. ros. Ja i moi druzja, Leningrad 1977, wyd. ang. My Friends and Myself, tłum. J. Harding, Londyn 1978; Journal de mes mélodies, wstęp H. Sauguet, Paryż 1964, wyd. ang. Diary of my Songs, tłum. W. Radford, Londyn 1985 (wyd. dwujęzyczne, wstęp G. Johnson), wyd. fr. poszerz., red. R. Machart, wstęp D. Duval, Paryż 1993; Journal de vacances, fragm. z lat 1911–12, w: J. Soulé Francis Poulenc dans ses jeunes années, Boulogne-sur-Seine 1979; A bâtons rompus, écrits radiophoniques précédé de „Journal de vacances” et suivi de „Feuilles américaines”, red. L. Kayas, Arles 1999; Francis Poulenc. Correspondance 1915–1963, wybór i red. H. de Wendel, wstęp D. Milhaud, Paryż 1967, wyd. ros. Francis Poulenc. Pisma, tłum. E. Gwizdiewa, red. G. Filenko, Leningrad 1970, wyd. ang. Francis Poulenc. „Echo and Source”. Selected Correspondence 1915–1963, tłum, i red. S. Buckland, Londyn 1991; Francis Poulenc. Correspondance 1910–1963, red. M. Chimènes, Paryż 1994 (zawiera 767 listów Poulenca oraz 251 do Poulenca); Poulenc in London and Dreamland. His Letters to F. Aprahamian, commentaries on songs and London concerts, red. N. Simeone, Cambridge 2000; F. Bloch Phonographies Francis Poulenc. 1928–1982, Paryż 1984; G.R. Keck Francis Poulenc. A Bio-bibliography, Nowy Jork 1990; Francis Poulenc. 1899–1963. Catalogues des oeuvres, red. M. Ramezani, T. Vilbert, Paryż 1993; C.B. Schmidt The Music of Francis Poulenc. A Catalogue, Oksford 1995; H. Hell Francis Poulenc. Musicien français, Paryż 1958, 2. wyd. 1978, tłum. ang. E. Lockspeiser, Nowy Jork 1959, wyd. jap., Tokio 1993; J. Roy Francis Poulenc. L’homme et son oeuvre, Paryż 1964; I. Miedwiediewa Francis Poulenc, Moskwa 1969, wyd. 2. rozszerz. pt. Francis Poulenc i jego dieła, Moskwa 1972; F. Bernac Francis Poulenc. The Man and his Songs, tłum. ang. W. Radford, Londyn 1977, wyd. fr. Francis Poulenc et ses mélodies, Paryż 1978; K.W. Daniel Francis Poulenc. His Artistic Development and Musical Style, Ann Arbor 1982; H. Ehrler Untersuchungen zur Klaviermusik von Francis Poulenc, A. Honegger und D. Milhaud, Tutzing 1989; W. Mellers Francis Poulenc, Oksford 1993, 2. wyd. 1995; R. Machard Francis Poulenc, Paryż 1995; B. Ivry Francis Poulenc, Londyn 1996; E. Reibel Les concertos de Poulenc, Bourg-la-Reine 1999; J. Bauman-Szulakowska Sérénité, humor, fantazja. Poetyka muzyki instrumentalnej Francisa Poulenca, Poznań 2000; J. Durey Francis Poulenc, „The Chesterian” 1922 nr 25; J. Cocteau Les biches… notes de Monte Carlo, „Nouvelle revue française” 1924 nr 22; D. Milhaud Francis Poulenc et Les biches, w: Etudes, Paryż 1927; A. Schaeffner Francis Poulenc, musicien français, „Contrepoints” 1946 nr 1, przedr. w: Essais de musicologie et autres fantaisies, Paryż 1980; J. Bellas Apollinaire et Poulenc. Peut-on mettre „Alcools” en musique?, w: Apollinaire et la musique, materiały kolokwium 27–29 VIII 1965 w Stavelot, red. M. Décaudin, Stavelot 1967; G. Auric A propos du Gendarme incompris, „Cahiers de Jean Cocteau” II, 1971; F. Rauhut Les motifs musicaux de l’opéra „Dialogues des carmélites”, „Revue des lettres modernes” 1973 seria 4, nr 340–45; M. Duruflé Le concerto pour orgue et orchestre à cordes de Francis Poulenc, „L’Orgue” 1975 nr 154; J. Bauman Charakterystyka utworów fortepianowych Francisa Poulenca, „Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej” nr 28, Gdańsk 1989; S. Chiesa „La dévotion paysanne”. Aspetti della musica religiosa di Francis Poulenc, „Rivista internazionale di musica sacra” XI, 1990; J. Bauman Wpływ dzieła Chopina na twórczość kompozytorów francuskich przełomu wieków, „Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej” nr 29–30, Gdańsk 1991; G. Lechleitner Cembalokonzerte des 20. Jahrhunderts. Martinů und Poulenc im Vergleich, materiały kolokwium poświęconego Martinů w Brnie 1993, red. J. Vyslouzil, P. Macek, Brno 1993; D. Waleckx „Les biches” de Poulenc, „Le train bleu” de Milhaud. Une rencontre esthétique, w: Honegger et Milhaud. Musique et esthétique, materiały międzynarodowego kolokwium w Paryżu 1992, red. M. Kelkel, Paryż 1994; Z. Helman „Osiem pieśni polskich” Francisa Poulenca, „Muzyka” 1996 nr 4; Francis Poulenc. Music, Art and Literature, red. S. Buckland, M. Chimènes, Aldershot 1999 (z prac Poulenca zawiera: fragm. Feuilles américaines w tłum. ang. S. Bucklanda pt. All my pleasure is in making new discoveries. Francis Poulenc visits American museum of art oraz My ideal library wg wyd. w: R. Quereau Pour une bibliothèque idéale, Paryż 1956); M. Chimènes L’évolution des goûts de Francis Poulenc à travers sa correspondance, w: L’Esthétique dans les correspondances d’écrivains et de musiciens (XIXe–XXe siècles), materiały kolokwium 23–30 III 1996 w Paryżu, red. A. Michel, L. Chotard, Paryż 2001; Francis Poulenc et la voix. Texte et contexte, materiały kolokwium 19–21 IV 2001 w Saint-Etienne, red. A. Ramaut, Lyon 2002; Hommage à Poulenc, „Feuilles musicales” 1961; Poulenc et Roc-Amadour, „Zodiaque” 1974 nr 99; Dialoques des carmélites. La voix humaine, „L’Avant-Scène Opéra” 1983 nr 52; Poulenc et ses amis, „Revue Internationale de Musique Française” 1994 nr 31
Kompozycje:
Instrumentalne:
orkiestrowe:
Les biches, suita z baletu na orkiestrę, 1940, wyd. Paryż 1948 Heugel
Les animaux modèles, suita z baletu na orkiestrę, 1942, wyd. Paryż 1944 M. Eschig
Sinfonietta, 1948, Londyn 1948 Chester
Matelote provençale na orkiestrę, 1952, nr 5 z La guirlande de Campra, komp. zbiorowa, wyd. Paryż 1954 Salabert
Bucolique na orkiestrę, 1956, nr 7 z Variations sur le nom de M. Long, komp. zbiorowa, wyd. Paryż 1956 Salabert
na instrumenty solo i orkiestrę:
Concert champêtre na klawesyn/fortepian, 1928, wyd. Paryż 1931 Rouart-Lerolle
Koncert d-moll na 2 fortepiany i orkiestrę, 1932, wyd. Paryż 1934 Rouart-Lerolle
Koncert g-moll na organy, orkiestrę smyczkową i kotły, 1938, wyd. Paryż 1939 R. Deiss
Koncert fortepianowy, 1949, wyd. Paryż 1950 Salabert
kameralne:
Sonata na 2 klarnety, 1918, zrewid. 1945, wyd. Londyn 1919, 1945 Chester
Sonata na klarnet i fagot, 1922, wyd. Londyn 1924 Chester
Sonata na róg, trąbkę i puzon, 1922, zrewid. 1945, wyd. Londyn 1924, 1945 Chester
Trio na obój, fagot i fortepian, 1926, wyd. Kopenhaga 1926 W. Hansen
Deux marches et un intermède na orkiestrę kameralną, 1937, wyd. Paryż 1938 Rouart-Lerolle
Sekstet na flet, obój, klarnet, fagot, róg i fortepian, 1939, wyd. Kopenhaga 1945 W. Hansen
Un joueur de flûte berce les ruines na flet, 1941, wyd. Londyn 2000 Chester
Sonata na skrzypce i fortepian, 1943, wyd. Paryż 1944 M. Eschig
Sonata na wiolonczelę i fortepian, 1948, wyd. Paryż 1949 Heugel
Elégie na róg i fortepian, 1957, wyd. Londyn 1958 Chester
Sonata na flet i fortepian, 1957, wyd. Londyn 1958 Chester
Sarabande na gitarę, 1960, wyd. Londyn 1961 G. Ricordi
Sonata na klarnet i fortepian, 1962, wyd. Londyn 1963 Chester
Sonata na obój i fortepian, 1962, wyd. Londyn 1963 Chester
fortepianowe:
Trois pastorales na fortepian, 1917
Sonata na fortepian na 4 ręce/na 2 fortepiany, 1918, wyd. Londyn 1919 Chester
Trois mouvements perpétuels na fortepian, 1918, zrewid. 1939, 1962, wyd. Londyn 1919, 1939, 1962 Chester
Valse na fortepian, 1919, nr 5 z Album des Six, komp. zbiorowa Grupy Sześciu, wyd. Paryż 1920 E. Demets
Suita na fortepian, 1920, zrewid. 1926, wyd. Londyn 1920, 1926 Chester
Impromptus na fortepian, 6 utworów, 1921, 2. wersja 1922, 3. wersja 1924, zrewid. 1939, wyd. Londyn 1922, 1924, 1939 Chester
Promenades na fortepian, 10 utworów, 1921, zrewid. 1952, wyd. Londyn 1923, 1952 Chester
Napoli na fortepian, 3 utwory, 1925, wyd. Paryż 1926 Rouart-Lerolle
Deux novellettes na fortepian, 1928, zrewid. 1939, wyd. Londyn 1930, 1939 Chester
Trois pièces na fortepian, 1928, zrewid. 1953, wyd. Paryż 1931, 1953 Heugel
Pièce brève sur le nom d’A. Roussel na fortepian, 1929, wyd. Paryż 1929 „La Revue Musicale”
Nocturnes na fortepian, 8 utworów, 1929–38, wyd. Paryż 1939 Heugel
Les soirées de Nazelles, suita na fortepian, 1930–36, wyd. Paryż 1937 Durand
Valse-improvisation sur le nom de Bach na fortepian, 1932, wyd. Paryż 1932 „La Revue Musicale”
Feuillets d’album na fortepian, 3 utwory, 1933, wyd. Paryż 1933 Rouart-Lerolle
Villageoises, petites pièces enfantions na fortepian, 5 utworów, 1933, wyd. Paryż 1933 Rouart-Lerolle
Badinage na fortepian, 1934, wyd. Paryż 1935 R. Deiss
Deux intermezzi: C-dur, Des-dur na fortepian, 1934, wyd. Paryż 1934 Rouart-Lerolle
Humoresque na fortepian, 1934, wyd. Paryż 1935 R. Deiss
Improvisations na fortepian, 10 utworów, 1934, 2 t., wyd. Paryż 1932, 1934 Rouart-Lerolle
Presto na fortepian, 1934, wyd. Paryż 1934 R. Deiss
Suite française d’après C. Gervaise na fortepian/klawesyn, 7 cz., 1935, wyd. Paryż 1935 Durand
Bourrée, au Pavillon d’Auvergne na fortepian, 1937, nr 5 z A l’exposition, komp. zbiorowa, wyd. Paryż 1937 R. Deiss
Française d’après C. Gervaise na fortepian, 1939, wyd. Londyn 1940 Chester (pt. Allemande)
Mélancolie na fortepian, 1940, wyd. Paryż 1945 M. Eschig
Improvisations: g-moll, es-moll („Hommage à Schubert”) na fortepian, 1941, wyd. Paryż 1945 Rouart-Lerolle
Intermezzo As-dur na fortepian, 1943, wyd. Paryż 1947 M. Eschig
L’embarquement pour Cythère na 2 fortepiany, 1951, wyd. Paryż 1952 M. Eschig
Thème varié na fortepian, 1951, wyd. Paryż 1952 M. Eschig
Capriccio d’après Le bal masqué na 2 fortepiany, 1952, wyd. Paryż 1953 Rouart-Lerolle
Sonata na 2 fortepiany, 1953, wyd. Paryż 1954 M. Eschig
Improvisations: a-moll, Des-dur na fortepian, 1958, wyd. Paryż 1958 Salabert
Elégie (en accords alternés) na 2 fortepiany, 1959, wyd. Paryż 1960 M. Eschig
Improvisation c-moll na fortepian, 1959, wyd. Paryż 1960 Salabert
Novellette en mi mineur sur un thème de M. de Falla na fortepian, 1959, wyd. Londyn 1960 Chester
Wokalno-instrumentalne:
na głos i fortepian:
Toréador. Chanson hispano-italienne na głos i fortepian, sł. J. Cocteau, 1918–1932, wyd. Paryż 1933 R. Deiss; 2. wersja na głos i instrument, 1918–32
Poèmes de Ronsard na mezzosopran i fortepian, 5 utworów, 1924–25, wyd. Paryż 1925 Heugel: 1. Attributs, 2. Le tombeau, 3. Ballet, 4. Je n’ai plus que les os, 5. A son page
Chansons gaillardes na baryton i fortepian, 8 utworów, sł. anonimowe z XVII w., 1925–26, wyd. Paryż 1926 Heugel
Vocalise na głos wysoki i fortepian, 1927, wyd. Paryż 1929 Leduc
Airs chantés na głos i fortepian, 4 utwory, sł. J. Moréas, 1927–28, wyd. Paryż 1928 Rouart-Lerolle
Epitaphe na głos i fortepian, sł. F. de Malherbe, 1930, wyd. Paryż 1930 Rouart-Lerolle
Cinq poèmes de M. Jacob na głos i fortepian, 1931, wyd. Paryż 1932 Rouart-Lerolle
Quatre poèmes de G. Apollinaire na baryton/mezzosopran i fortepian, 1931, wyd. Paryż 1931 Rouart-Lerolle
Trois poèmes de Louise Lalanne na głos i fortepian, 1931, wyd. Paryż 1931 Rouart-Lerolle
Huit chansons polonaises na głos i fortepian, 1934, wyd. Paryż 1934 Rouart-Lerolle: 1. La couronne (Wianek), sł. F. Kowalski, 2. Le départ (Odjazd), sł. T. Lenartowicz, 3. Les gars polonais (Polska młodzież), sł. F.S. Dmochowski, 4. Le dernier mazour (Ostatni mazur), sł. L. Łubieński, 5. L’adieu (Pożegnanie), sł. M. Gosławski, 6. Le drapeau blanc (Biała chorągiewka), sł. R. Suchodolski, 7. La Vistule (Wisła), sł. ludowe, 8. Le lac (Jezioro), sł. ludowe
Quatre chansons pour enfants na głos dziecięcy i fortepian, sł. Jaboune (pseud. J. Nohaina), 1934, wyd. Paryż 1935 (nr 1–2), 1937 (nr 3–4) Enoch
A sa guitare na głos i harfę/fortepian, sł. P. de Ronsard, wyd. Paryż 1935 Durand
Cinq poèmes de P. Eluard na głos i fortepian, 1935, wyd. Paryż 1935 Durand: 1. Peut-il se reposer, 2. Il la prend dans ses bras, 3. Plume d’eau claire, 4. Rôdeuse au front de verre, 5. Amoureuses
Tel jour, telle nuit na głos i fortepian, sł. P. Eluard, 9 utworów, 1936–37, wyd. Paryż 1937 Durand: 1. Bonne journée, 2. Une ruine coquille vide, 3. Le front comme un drapeau perdu, 4. Une roulotte couverte en tuiles, 5. A toutes brides, 6. Une herbe pauvre, 7. Je n’ai envie que de t’aimer, 8. Figure de force brûlante et farouche, 9. Nous avons fait la nuit
Trois poèmes de Louise de Vilmorin na głos i fortepian, 1937, wyd. Paryż 1938 Durand
Deux poèmes de G. Apollinaire na głos i fortepian, 1938, wyd. Paryż 1938 Rouart-Lerolle: 1. Dans le jardin d’Anna, 2. Allons plus vite
La grenouillère na głos i fortepian, sł. G. Apollinaire, 1938, wyd. Paryż 1939 R. Deiss
Le portrait na głos i fortepian, sł. S. Gabrielle, 1938, wyd. Paryż 1939 R. Deiss
Priez pour paix na głos i fortepian, sł. Charles d’Orléans, 1938, wyd. Paryż 1939 Rouart-Lerolle
Miroirs brûlants na głos i fortepian, sł. P. Eluard, 2 utwory, 1938–39, wyd. Paryż 1939 Salabert: 1. Tu vois le feu du soir, 2. Je nommerai ton front
Bleuet na głos i fortepian, sł. G. Apollinaire, 1939, wyd. Paryż 1940 Durand
Ce doux petit visage na głos i fortepian, sł. P. Eluard, 1939, wyd. Paryż 1941 Rouart-Lerolle
Fiançailles pour rire na głos i fortepian, sł. Louise de Vilmorin, 5 utworów, 1939, wyd. Paryż 1940 Rouart-Lerolle
Banalités na głos i fortepian, sł. G. Apollinaire, 5 utworów, 1940, wyd. Paryż 1941 M. Eschig: 1. Chansons d’Orkenise, 2. Hôtel, 3. Fagnes de Wallonie, 4. Voyage à Paris, 5. Sanglots
Colloque na sopran, baryton i fortepian, sł. P. Valéry, 1940, wyd. Paryż 1978 Salabert
Deux poèmes de L. Aragon na głos i fortepian, 1943, wyd. Paryż 1944 Rouart-Lerolle
Métamorphoses na głos i fortepian, sł. Louise de Vilmorin, 3 utwory, 1943, wyd. Paryż 1944 Rouart-Lerolle
Montparnasse and Hyde Park na głos i fortepian, sł. G. Apollinaire, 2 utwory, 1941–45, wyd. Paryż 1945 M. Eschig
L’histoire de Babar, le petit éléphant na recytatora i fortepian, sł. J. de Brunhoff, 1945, wyd. Londyn 1949 Chester
Le disparu na głos i fortepian, sł. R. Desnons, 1946, wyd. Paryż 1947 Rouart-Lerolle
Le pont na głos i fortepian, sł. G. Apollinaire, 1946, wyd. Paryż 1947 M. Eschig
Main dominée par le coeur na głos i fortepian, sł. P. Eluard, 1946, wyd. Paryż 1947 Rouart-Lerolle
Paul et Virginie na głos i fortepian, sł. R. Radiguet, 1946, wyd. Paryż 1947 M. Eschig
Un poème na głos i fortepian, sł. G. Apollinaire, 1946, wyd. Paryż 1947 M. Eschig
… mais mourir na głos i fortepian, sł. P. Eluard, 1947, wyd. Paryż 1948 Heugel
Trois chansons de F. Garcia-Lorca na głos i fortepian, 1947, wyd. Paryż 1947 Heugel
Calligrammes na głos i fortepian, sł. G. Apollinaire, 7 utworów, 1948, wyd. Paryż 1948 Heugel: 1. L’espionne, 2. Mutation, 3. Vers le sud, 4. Il pleut, 5. La grâce exilée, 6. Aussi bien que les cigales, 7. Voyage
Hymne na głos i fortepian, sł. J. Racine, 1949, wyd. Nowy Jork 1949 Salabert
Mazurka („Les bijoux aux poitrines”) na głos i fortepian, sł. Louise de Vilmorin, nr 2 z Mouvements du coeur. Un hommage à la mémoire de F. Chopin 1849–1949. Suite, kompozycja zbiorowa: Poulenc, H. Sauguet, G. Auric, J. Françaix, L. Preger, D. Milhaud, 1949, wyd. Paryż 1949 Heugel
La fraîcheur et le feu na głos i fortepian, sł. P. Eluard, 7 utworów, 1950, wyd. Paryż 1951 M. Eschig: 1. Rayons des yeux, 2. Le matin les branches attisent, 3. Tout disparut, 4. Dans les ténèbres du jardin, 5. Unis la fraîcheur et le feu, 6. Homme au sourire tendre, 7. La Grande Rivière qui va
Parisiana na głos i fortepian, sł. M. Jacob, 2 utwory, 1954, wyd. Paryż 1954 Salabert: 1. Jouer du bugle, 2. Vous n’écrivez plus
Rosemonde na głos i fortepian, sł. G. Apollinaire, 1954, wyd. Paryż 1955 M. Eschig
Dernier poème de R. Desnos na głos i fortepian, 1956, wyd. Paryż 1957 M. Eschig
Deux mélodies na głos i fortepian, sł. G. Apollinaire, 1956, wyd. Paryż 1957 M. Eschig
Le travail du peintre na głos i fortepian, sł. P. Eluard, 7 utworów, 1956, wyd. Paryż 1957 M. Eschig: 1. P. Picasso, 2. M. Chagall, 3. G. Braque, 4. J. Gris, 5. P. Klee, 6. J. Miró, 7. J. Villon
Une chanson de porcelaine na głos i fortepian, sł. P. Eluard, 1958, wyd. Paryż 1959 M. Eschig
Fancy na głos i fortepian, sł. W. Szekspir, 1959, wyd. Londyn 1962 A. Blond
La courte paille na głos i fortepian, 7 utworów, sł. M. Carême, 1960, wyd. Paryż 1960 M. Eschig
Nos souvenirs qui chantent d’après un thème de Francis Poulenc na głos i fortepian, z P. Bonneau, sł. R. Tatry, 1962, wyd. Paryż 1962 Heugel
na głos/głos i chór z towarzyszeniem instrumentów:
Rapsodie nègre, 5 utworów na bas, flet, klarnet, kwartet smyczkowy, fortepian, sł. Makoko Kangourou, 1917, zrewid. 1933, wyd. Londyn 1919, 1933 Chester
Le bestiaire, ou le Cortège d’Orphée na głos, flet, klarnet, fagot i kwartet smyczkowy, sł. G. Apollinaire, 8 utworów, 1918–19, wyd. Paryż 1920 La Sirène Musicale: 1. Le dromadaire, 2. La chèvre du Tibet, 3. La sauterelle, 4. Le dauphin, 5. L’écrevisse, 6. La carpe, 7. Le serpent, 8. La colombe; 2. wersja na głos i fortepian, 1919, wyd. Paryż 1920 Editions de la Sirène
Cocardes. Chansons populaires de Francis Poulenc sur des poèmes de J. Cocteau, 3 utwory na głos, skrzypce, kornet, puzon, wielki bęben, trójkąt, 1919, zrewid. 1939, wyd. Paryż 1920 M. Eschig
Quatre poèmes de M. Jacob na głos, flet, obój, klarnet, fagot, trąbkę, 1921, wyd. Paryż 1921 Salabert
Le bal masqué. Cantate profane, 6 części, na baryton/mezzosopran i orkiestrę kameralną, sł. M. Jacob, wyd. Paryż 1932 Salabert
Chansons villageoises na głos i orkiestrę, 6 utworów, sł. M. Fombeure, 1942, wyd. Paryż 1943 M. Eschig
Gloria na sopran, chór mieszany i orkiestrę, tekst z mszy, 1960, wyd. Paryż 1960 Salabert
La dame de Monte-Carlo. Monologue na sopran i orkiestrę, sł. J. Cocteau, 1961, wyk. Monte Carlo 1961, wyd. Paryż 1961 Ricordi
Sept répons des ténèbres na sopran/głos dziecięcy, chór mieszany/głosy dziecięce, męskie i orkiestrę, 1961–62, wyd. Paryż 1962 Salabert
na chór z towarzyszeniem instrumentów:
Litanies à la Vierge noire Notre-Dame de Roc-Amadour na chór żeński lub dziecięcy i organy, sł. z Liber usualis, 1936; 2. wersja na chór żeński lub dziecięcy i orkiestrę smyczkową oraz 3 kotły, 1947, wyd. Paryż 1937, 1947 Durand
Sécheresses, kantata na chór mieszany i orkiestrę, 4 części, sł. E. James, 1937, wyd. Paryż 1952 Durand
Stabat Mater na sopran, chór mieszany i orkiestrę, tekst sekwencji, 1951, wyd. Paryż 1951 Rouart-Lerolle
na chór a cappella:
Chansons à boire na 2 tenory i 2 basy, sł. anonimowe z XVIII w., 1922, wyd. Paryż 1923 Rouart-Lerolle
Petites voix. Cinq choeurs faciles na 3 głosy dziecięce, 5 utworów, sł. M. Ley, 1936, wyd. Paryż 1936 Rouart-Lerolle
Sept chansons na chór mieszany, 9 utworów (1a, b, 6a, b), sł. J. Legrand (pseud. J. Nohain), G. Apollinaire, P. Eluard, 1936, wyd. Paryż 1936 (nr 2–5, 7), 1937 (nr 1a, 2–6a), 1943 (nr 1b–5, 6b, 7) Durand
Messe G-dur na chór mieszany, 1937, wyd. Paryż 1937 Rouart-Lerolle
Quatre motets pour un temps de pénitence na chór mieszany, 1938–39, wyd. Paryż 1939 Rouart-Lerolle
Exultate Deo. Motet pour les fêtes solennelles na chór mieszany, sł. psalm LXXX, 1941, wyd. Paryż 1941 Rouart-Lerolle
Salve Regina na chór mieszany, sł. antyfona maryjna, 1941, wyd. Paryż 1941 Rouart-Lerolle
Figure humaine, kantata na podwójny chór mieszany, 8 części, sł. P. Eluard, 1943, zrewid. 1959, wyd. Paryż 1945, 1959 Rouart-Lerolle
Un soir de neige. Petite cantate de chambre na 6 głosów mieszanych/chór, 4 części, sł. P. Eluard, 1944, wyd. Paryż 1945 Rouart-Lerolle
Chansons françaises na chór mieszany, 8 utworów, sł. tradycyjne francuskie, 1946, wyd. Paryż 1948 Rouart-Lerolle
Quatre petites prières de Saint-François d’Assise na tenor, 2 barytony i bas, sł. św. Franciszek, 1948, wyd. Paryż 1949 Salabert
Quatre motets pour le temps de Noël na chór mieszany, 1951–52, wyd. Paryż Rouart-Lerolle
Ave verum corpus pour les saluts du T. S. Sacrement na 3-głosowy chór żeński, sł. hymnu, 1952, wyd. Paryż 1952 Rouart-Lerolle
Laudes de Saint Antoine de Padoue na tenor, baryton i bas, 1957–59, wyd. Paryż 1959 Salabert
Sceniczne:
Discours du général na 2 kornety i La baigneuse de Trouville na orkiestrę, balet, libr. J. Cocteau, 1921, wyst. Paryż 1921, cz. 3 i 4 z Les mariés de la Tour Eiffel, kompozycja zbiorowa: Poulenc, G. Auric, D. Milhaud, G. Tailleferre, A. Honegger, zrewid. 1957, wyd. Paryż 1957 (cz. 3), 1963 (cz. 4) Salabert
Le gendarme incompris, komedia muzyczna 1-aktowa, libr. J. Cocteau, R. Radiguet, 1921, wyst. Paryż 1921, wyd. Paryż 1988 Salabert
8 recytatywów do opery La colombe Ch. Gounoda, 1923, wyst. Monte Carlo 1924
Les biches, balet 1-aktowy ze śpiewem wg ludowych piosenek francuskich, 1923, wyst. Monte Carlo 1924, zrewid. 1940, wyd. Paryż 1943 Heugel
Pastourelle, balet na małą orkiestrę, 1927, nr 8 z L’éventail de Jeanne, balet 1-aktowy, kompozycja zbiorowa, wyst. Paryż 1929, wyd. Paryż 1929 Heugel
Aubade. Concerto choréographique, balet na fortepian i 19 instrumentów, 10 części, libr. kompozytor, 1929, wyst. Paryż 1929, wyd. Paryż 1931 Rouart-Lerolle
Les animaux modèles, balet 1-aktowy, libr. kompozytor wg J. de La Fontaine, 1942, wyst. Paryż 1942, wyd. Paryż 1944 M. Eschig
Les mamelles de Tirésias, opera komiczna 2-aktowa z prologiem, libr. G. Apollinaire, 1944, wyst. Paryż 1947, zrewid. 1962, wyst. Mediolan 1963, wyd. Paryż 1963 Heugel
Dialogues des carmélites, opera 3-aktowa w 12 obrazach, libr. kompozytor wg G. Bernanosa, 1956, wyst. Mediolan 1957, wyd. Paryż 1957 Ricordi
La voix humaine, tragedia liryczna 1-aktowa (monodram na głos i orkiestrę), libr. J. Cocteau, 1958, wyst. Paryż 1959, wyd. Paryż 1959 Ricordi
muzyka do sztuk teatralnych (muzyka Poulenca do innych sztuk prawdopodobnie zaginiona), m.in.:
Romeo i Julia W. Szekspira, 1921, wyst. Londyn 1921, wyd. Londyn 1921 Chester
Intermezzo J. Giraudoux, 1933, wyst. Paryż 1933
L’invitation au château J. Anouilha, 1947, wyst. Paryż 1947, wyd. Paryż 1948 M. Eschig;
muzyka filmowa
Transkrypcje:
Ein musikalischer Spass KV 522 W.A. Mozarta, transkrypcja na fortepian, wyd. pt. Dorfmusikanten-Sextett Kopenhaga 1927 W. Hansen
2 preludia na orkiestrę: 1. Fête donnée par des chevaliers normands en l’honneur d’une jeune demoiselle, 2. Prélude du Nazaréen, wyd. Paryż 1949 Rouart-Lerolle
Gnossienne 3 E. Satiego na orkiestrę, wyd. Paryż 1949 Rouart-Lerolle
Prace:
A propos de „Mavra” de I. Stravinsky, „Feuil les libres” 1922 nr 27
Le coeur de M. Ravel oraz Centenaire de Chabrier, „Nouvelle revue française” 1941 nr 1, 2
La leçon de C. Debussy, w: C. Debussy. Catalogue de l’exposition […] au Foyer de l’Opéra Comique, red. A. Martin, Paryż 1942
Oeuvres récentes de D. Milhaud, „Contrepoints” 1946 nr 1
Feuilles américaines. Extraits de Journal, „Table ronde” 1950 nr 30
La musique de piano d’E. Satie, „La Revue musicale” 1952 nr 214, przedr. „La Revue musicale” 1958, nr 386–387
La musique de piano de Prokofiev, w: Musique russe, t. 2, red. P. Souvtchinsky, Paryż 1953
Hommage à B. Bartók, „La Revue musicale” 1953/54, nr 224
E. Chabrier, Paryż 1961, tłum. ang. C. Jolly, Londyn 1981
L’oeuvre théâtrale de D. Milhaud, conférence dialoguée de M.M. Francis Poulenc et A. Lunel, Aix-en-Provence 1961
Opera in the Cinema Era, „Opera” XII, 1961
La musique et les ballets russes de S. de Diaghilev, w: Histoire de la musique, t. 2, red. Roland-Manuel, Paryż 1963