Pipkow, Ljubomir

Pipkow Ljubomir Panajotow, *19 IX 1904 Łowecz, †9 V 1974 Sofia, bułgarski kompozytor i dyrygent, syn Panajota. Początkowo muzyki uczył go ojciec. W 1918 Pipkow przeniósł się wraz z rodziną do Sofii, tam pobierał lekcje gry na fortepianie u I. Torczanowa. W latach 1919–26 studiował w konserwatorium w Sofii (grę na fortepianie w klasie H. Wiesnera, przedmioty teoretyczne u Dobri Christowa i in.), następnie od 1926 do 1932 w Ecole Normale de Musique w Paryżu u P. Dukasa (kompozycja) i Y. Lefébure (fortepian). Po powrocie w 1932 do Sofii pracował w Operze Narodowej jako korepetytor, potem chórmistrz, w latach 1944–48 dyrektor. Od 1948 profesor zespołów wokalnych w konserwatorium. W 1933 był jednym z założycieli towarzystwa Sywremenna Muzika, przekształconego następnie w związek kompozytorów bułgarskich, na którego czele stał w latach 1947–54. W 1950 otrzymał tytuł Zasłużonego Artysty, w 1952 Ludowego Artysty.

Reprezentant tzw. drugiej generacji kompozytorów bułgarskich, którzy kształcili się w krajach Europy Zachodniej, Pipkow miał istotny wkład w rozwój rodzimej muzyki, wykształcenie stylu narodowego, opery narodowej (Janinite dewet bratja), stworzył pierwszy bułgarski kwartet smyczkowy i jedną z pierwszych kantat (Swatba). Styl muzyki Pipkowa został zdeterminowany przez jego fascynację bułgarskim folklorem i zaangażowaną postawę polityczno-społeczną. Pierwsze znaczące utwory napisał pod wpływem francuskiej szkoły kompozytorskiej, wykorzystał w nich cechy bułgarskiej muzyki ludowej (w tym czasie dokonał m.in. opracowań pieśni ludowych). Po powrocie do kraju, nawiązując do tradycji muzyki zachodnioeuropejskiej, komponował w stylu, w którym jakością nadrzędną był element folklorystyczny. Wykorzystywał i przetwarzał osobliwości tonalne, melorytmiczne (np. rytmy aksakowe) i harmoniczne bułgarskie pieśni i tańców, tworząc wielowarstwowe, skomplikowane rytmicznie, często politonalne i polimetryczne układy. Utwory Pipkowa często (szczególnie w latach 40. i 50.) mają dramatyczno-heroiczny, epicki charakter, poruszają aktualną tematykę społeczno-polityczną, opierają się na motywach historyczno-legendarnych (Momcził — jedna z najbardziej znaczących oper bułgarskich), wojennych, antyfaszystowskich, rewolucyjnych, idei walki o pokój (Swatba, Antygona 43, Oratorium). Po II wojnie światowej Pipkow tworzył w duchu realizmu socjalistycznego, głównie utwory z tekstem, pieśni masowe. Od połowy lat 50. jego styl zaczął się zmieniać i kompozytor zrezygnował z eksponowania cech muzycznych folkloru na rzecz wykorzystania środków muzyki współczesnej (np. technika dwunastotonowa w IV Symfonii), nawiązał do poszukiwań z lat paryskich, syntetyzował twórcze osiągnięcia, poszukiwał nowych środków wyrazu, wzrosło jego zainteresowanie kolorystyką brzmienia i skameralizowaną fakturą (III i IV Symfonia).

Literatura: Ljubomir Pipkow. Izbrani statii, wyd. K. Angelow, Sofia 1977; K. Iliew Ljubomir Pipkow, Sofia 1958; L. Koen Ljubomir Pipkow, Sofia 1968; I. Chlebarow, K. Drumewa i M. Kostakewa Ljubomir Pipkow. Studii, Sofia 1975; E. Cipora Twórczość symfoniczna Ljubomira Pipkowa i T. Świercz Technika dźwiękowa w pieśniach solowych Ljubomira Pipkowa, w: Muzyka bułgarska, «Prace Specjalne PWSM w Gdańsku» nr 26, red. M. Podhajski, 1981; I. Chlebarow Tworczeskata ewolucija na Ljubomir Pipkow oraz Tworczeskijat svjat na Ljubomir Pipkow, Sofia 1996, 2000.