Pikulik Jerzy, *7 IV 1928 Grzybowice (k. Wągrowca), †12 II 2015 Warszawa, polski muzykolog i organista, ksiądz. W latach 1947–53 studiował filozofię i teologię w Arcybiskupim Seminarium Duchownym w Poznaniu; w 1953 przyjął święcenia kapłańskie. w latach 1956–60 odbył studia muzykologiczne pod kierunkiem H. Feichta w Zakładzie Muzykologii Kościelnej KUL, tamże w 1961 uzyskał stopień doktora na podstawie pracy Oficja rymowane, hymny i sekwencje o św. Wojciechu w polskich rękopisach przedtrydenckich. Studia mediewistyczne w zakresie chorału liturgicznego uzupełniał w latach 1964–65 na uniwersytecie w Paryżu pod kierunkiem S. Corbin. W latach 1960–66 studiował naukę gry na organach u J. Pawlaka w PWSM w Poznaniu. W latach 1961–69 był wykładowcą w Arcybiskupim Seminarium Duchownym, później na Papieskim Fakultecie Teologicznym w Poznaniu. W 1969 podjął pracę na stanowisku adiunkta w zorganizowanej przez siebie placówce muzykologii p.n. Specjalizacja Muzykologii Kościelnej w Akademii Teologii Katolickiej (od 1999 Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) w Warszawie, tamże habilitował się w 1970 na podstawie dysertacji Sekwencje polskie. Studium muzykologiczne, w 1971 uzyskał stopień docenta, w 1976 tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1987 profesora zwyczajnego. Od 1971 kierował pracami naukowo-badawczymi Specjalizacji Muzykologii Kościelnej (od 1989 Sekcji Muzykologii Kościelnej), od 1982 był kierownikiem Katedry Źródeł i Analiz Muzyki Dawnej. Zainicjował badania źródłowe nad muzyką liturgiczną w dawnej Polsce, wykładał historię i teorię muzyki średniowiecza i chorału gregoriańskiego, historię systemu tonalnego, paleografię muzyczną i estetykę. Od 1976 redagował serię «Muzyka Religijna w Polsce», zawierającą publikacje wyników badań źródłowych prowadzonych w Akademii Teologii Katolickiej; organizował konferencje i sympozja muzykologiczne poświęcone muzyce religijnej i roli, jaką odgrywała ona w historii kultury polskiej, np. Stan badań nad muzyką religijną w Polsce (1971) i Aktualna sytuacja muzyki religijnej i liturgicznej w Polsce (1985). Ponadto w latach 1971–91 wykładał historię liturgii i chorału gregoriańskiego na Wydziale Teologicznym Towarzystwa Jezusowego „Bobolanum” w Warszawie; prowadził również wykłady na uniwersytecie w Moguncji (1986), Mediolanie i Bolonii (1988) i w konserwatorium w Moskwie (1990); promował ok. 200 magistrów i ok. 30 doktorów muzykologii; uczestniczył w licznych konferencjach muzykologicznych krajowych i zagranicznych. Po przejściu w 2000 na emeryturę nadal prowadził działalność naukowo-dydaktyczną; kontynuował też posługę duszpasterską jako kapelan środowiska IX Pułku Piechoty Armii Krajowej Ziemi Zamojskiej. Był przewodniczącym Rady Fundacji Artibus: Würlitzer (od 1990) i Muzyka, Obraz, Słowo (od 1997). Odznaczony w 1974 Złotym Krzyżem Zasługi, 1979 Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, 1985 Krzyżem AK, 1996 Krzyżem Partyzanckim, 1998 Medalem Komisji Edukacji Narodowej, w 1974 i 1976 otrzymał nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki.
Zainteresowania badawcze Pikulika skupiały się wokół problematyki związanej z kulturą muzyczną średniowiecznej Polski, ze szczególnym uwzględnieniem chorału liturgicznego. Jako uczeń H. Feichta Pikulik przywiązywał szczególną wagę do problematyki źródłoznawstwa. Dla rozwoju polskiej mediewistyki muzycznej podstawowe znaczenie mają jego badania repertuarowe, dotyczące zasobu śpiewów mszalnych i ich form, a zwłaszcza prace źródłowo-inwentaryzacyjne obejmujące m.in. śpiewy ordinarium missae (1978), sekwencje (1974) i śpiewy allelujatyczne (1984, 1995) oraz oparte na obszernej bazie źródłowej kompendium repertuarowe polskich graduałów średniowiecznych (2001). Skrupulatna dokumentacja repertuarowa oraz monograficzne opracowania poszczególnych źródeł stworzyły podstawę dla ujawnienia powiązań genetycznych, łączących różne kodeksy liturgiczne, opisania kultywowanych w różnych ośrodkach diecezjalnych (Kraków, Poznań, Wrocław) i zakonnych (benedyktynów, norbertanów, franciszkanów) tradycji liturgiczno-muzycznej oraz sformułowania tezy o polistrukturalnym charakterze religijnej kultury muzycznej (1975), a także podkreślenia roli liturgii i form jej sprawowania (rytów, ceremonii i zwyczajów) w kształtowaniu się muzyki liturgicznej w średniowiecznej Polsce. Wśród licznych prac naukowych Pikulika ważne miejsce zajmują publikacje poświęcone oryginalnej polskiej twórczości chorałowej, a zwłaszcza źródłowo-dokumentacyjne opracowanie zbioru sekwencji polskich (1973, 1976), zawierające szczegółową identyfikację materiału muzycznego wraz z próbą określenia czasu i miejsca ich powstania, oraz kompozycji poświęconych św. Wojciechowi (1969, 1996) i św. Stanisławowi (1980).
Literatura: ks. pamiątkowa dedyk. Jerzemu Pikulikowi, red. J. Mandziuk, „Saeculum Christianum” IX, 2002 nr 2 (wyd. 2003).
Indeks sekwencji w polskich rękopisach muzycznych, Warszawa 1974
Sekwencje zespołu rękopisów tarnowskich, Warszawa 1974
Śpiewy Alleluia o Najświętszej Maryi Pannie w polskich graduałach przedtrydenckich, «Muzyka Religijna w Polsce» VI, Warszawa 1984
Śpiewy Alleluia de sanctis w polskich rękopisach przedtrydenckich, Warszawa 1995
Święty Wojciech w polskiej muzyce średniowiecznej, Warszawa 1996
Polskie graduały średniowieczne, Warszawa 2001
artykuły:
Najstarsza sekwencja o św. Wojciechu: Anna recolamus, «Musica Medii Aevi» III, red. J. Morawski, Kraków 1969
Sekwencje Notkera Balbulusa w polskich rękopisach muzycznych, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, red. S. Librowski, nr 18, Lublin 1969
Muzyczna działalność Grzegorza Wielkiego, „Collectanea Theologica” XL, 1970
Sekwencje Adama z St. Victor w Paryżu w polskich rękopisach muzycznych, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, red. S. Librowski, nr 20, Lublin 1970
Franciszkańskie Ordinarium Missae w średniowiecznej Polsce, „Studia Theologica Varsaviensia” IX, 1971 nr 2
Gradual płocki ms. b.s., w: VI Ogólnopolska Konferencja Muzykologiczna, Gdańsk 1972, red. T. Chylińska, Gdańsk 1973
Próba rozwiązania różnic w strukturze muzycznej polskich premonstratensów, w: VI Ogólnopolska Konferencja Muzykologiczna, Gdańsk 1972, red. T. Chylińska, Gdańsk 1973
Sekwencje polskie, «Musica Medii Aevi» IV i V, red. J. Morawski, Kraków 1973 i 1976
artykuły w „Collectanea Theologica” w rocznikach z lat 1974, 1975, 1977, 1978, 1981
Polistrukturalny charakter polskiej kultury muzycznej w średniowieczu na podstawie proprium de tempore, sekwencji i ordinarium missae, Musica Antiqua Europae Orientalis, festiwal w Bydgoszczy. Acta scientifica IV, Bydgoszcz 1975
Analiza źródłoznawcza ms. 46 z Biblioteki Kapitulnej na Wawelu, «Muzyka Religijna w Polsce» I, z. 2, Warszawa 1976
Druga sekwencja brata Marka, „Muzyka” 1976 nr 4
Indeks śpiewów Ordinarium missae w graduałach polskich do 1600 r., «Muzyka Religijna w Polsce» II, Warszawa 1978
S. Corbin de Mangoux, «Muzyka Religijna w Polsce» II, Warszawa 1978
Śpiewy allelujatyczne na niedziele i święta od Adwentu do Zesłania Ducha Św. jako kryterium ustalenia proweniencji rękopisów polskich, Musica Antiqua Europae Orientalis, festiwal w Bydgoszczy. Acta scientifica V, Bydgoszcz 1978
Volkstümlichkeit der polnischen Weihnachts- und Marienlieder im 15. Jahrhundert, w: Historische Volksmusikforschung, materiały z konferencji grupy badawczej IFMC w Kazimierzu Dolnym, 7–12 IV 1975, red. L. Bielawski, A. Mauerhofer, W. Suppan, Kraków 1979
Wiersze allelujatyczne cyklu wielkanocnego w średniowiecznej Polsce, «Muzyka Religijna w Polsce» III, Warszawa 1979
Rękopis BRA — jeden z najstarszych mszałów polskich. Analiza źródłoznawcza, «Muzyka Religijna w Polsce» IV, Warszawa 1980
Śpiewy ordinarium „Ungaricum” w polskich rękopisach przedtrydenckich, „Muzyka” 1980 nr 3
Św. Stanisław w polskiej muzyce średniowiecznej, „Studia Theologica Varsaviensia” XVIII, 1980 nr 2
Polska pieśń religijna w XV w., „Analecta Cracoviensia” XVI, 1984
Rorantyści wawelscy oraz ich graduał, w: Tradycje muzyczne Katedry Wawelskiej, materiały z konferencji muzykologicznej, 20 X 1984, red. J. Berwaldt, Kraków 1985
Franciszkanie nosicielami laterańskiej tradycji liturgiczno-muzycznej, „Studia Theologica Varsaviensia” XXV, 1987 nr 1
Polskie sekwencje w graduałach tynieckich z XV wieku, w: Musicae sacrae ars et scientia, ks. pamiątkowa K. Mrowca, red. S. Dąbek i I. Pawlak, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” XXXIV, z. 7, Lublin 1987
Analiza źródłoznawcza graduału tynieckiego ms. b.s. z Biblioteki Narodowej w Warszawie, w: Materiały z seminarium „Aktualna sytuacja muzyki religijnej i liturgicznej w Polsce”, red. M. Bogusławska, IX, Warszawa 1988
Dokumenty Stolicy Apostolskiej o muzyce w XX w., w: Materiały z seminarium „Aktualna sytuacja muzyki religijnej i liturgicznej w Polsce”, red. M. Bogusławska, X, Warszawa 1988
Kształtowanie się systemu octoechos w Europie Zachodniej, w: Starinnaja muzyka w kontiekstie sowriemiennoj kultury / Early Music in the Context of the Contemporary Culture, red. T. Baranowa, Moskwa 1989
Melodia a tekst liturgiczny w koncepcji kompozytora średniowiecznego, w: Pogranicza i konteksty literatury polskiego średniowiecza, red. T. Michałowska, Wrocław 1989
Les tropes du Kyrie et du Sanctus dans les graduels polonais médiévaux, w: La tradizione dei tropi liturgici, red. C. Leonardi i E. Menesto, Spoleto 1990
Kodeks ms. 5786 z Biblioteki Akademii Nauk we Lwowie. Refleksja źródłoznawcza, Musica Antiqua Europae Orientalis, festiwal w Bydgoszczy. Acta scientifica IX, t. 1, Bydgoszcz 1991
Wkład benedyktynów tynieckich do polskiej kultury muzycznej XV wieku, w: Literatura i kultura późnego średniowiecza w Polsce, red. T. Michałowska, Warszawa 1993
Życie muzyczne benedyktynów na św. Krzyżu w XV w., w: Z przeszłości Opactwa Łysogórskiego, Poznań 1995
Klasyczne formy chorału gregoriańskiego oraz monodii liturgicznej, w: Muzyka sakralna, red. W. Krotkiewska, 1998
Kultura muzyczna kręgu katedry poznańskiej na przełomie XV i XVI wieku, w: Jan Lubrański i jego dzieło, red. J. Wiesiołowski, Poznań 1999
Przesłanie o świętym Wojciechu w polskiej muzyce średniowiecznej, w: Kanonizacja św. Wojciecha i dziedzictwo jego kultu, red. J. Strzelczyk, Cz. Pest, W. Polak, Lublin 2001
Polskie hymny i muzyka kościelna, w: Historia chrześcijaństwa, red. T. Dowley, red. wyd. polskiego B. Bojar, P. Wacławik, P. Woszczenko, Warszawa 2002
liczne artykuły popularno-naukowe m.in. w „Przewodniku Katolickim” (1961–71) i „Gazecie Rolniczej” (1994), hasła encyklopedyczne, recenzje, omówienia wydawnictw płytowych
wydania:
Radujcie się w Panu. Modlitewnik dla dzieci, z B. Jabłońskim i R. Michałem, Poznań 1973, 10. wyd. 1982
redakcje:
Stan badań nad muzyką religijną w kulturze polskiej, także wersja w jęz. francuskim, Warszawa 1973 (w tym 2 artykuły Pikulika: Monodia liturgiczna w średniowiecznej Polsce. Stan badań, metoda, postulaty i Polskie oficja rymowane o św. Wojciechu)
«Muzyka Religijna w Polsce. Materiały i Studia», I–X, Warszawa 1975–88
