Philippus de Caserta

Philippus de Caserta, Philipoctus, *Neapol (?), włoski kompozytor i teoretyk muzyki, działający na przełomie XIV i XV w. Ok. 1370 działał przypuszczalnie na dworze papieskim w Awinionie. Był też prawdopodobnie związany z dworem Ludwika I Andegaweńskiego w Prowansji, a później być może przebywał na dworze ks. Viscontich w Pawii. Bywa identyfikowany z Philippotem, śpiewakiem na dworze Alfonsa V, króla Aragonii.

Pisma teoretyczne Philippusa de Caserta reprezentują tradycje późnej epoki ars nova i dotyczą głównie reguł kontrapunktu ze szczególnym uwzględnieniem problemów rytmicznych, które wyjaśniane są za pomocą wzbogaconego repertuaru znaków muzycznych, a także stosowania koloru (czerwonego atramentu) i nut pustych (notacja biała). Ten oryginalny typ notacji i związane z nim teoretyczne zdobycze w zakresie rytmiki znalazły zastosowanie w kompozycjach Philippusa de Caserta, które zalicza się do skomplikowanego stylu ars subtilior. Charakteryzują je kombinacje różnych układów rytmicznych (ballada Par les bons napisana na cześć papieża Klemensa VII), krzyżujące się rytmy pomiędzy trzema głosami (ballada En atendant napisana dla Bernarda Viscontiego i zawierająca w cantas jego motto: Souffrir m’estuet), synkopacje w głosie najwyższym (Par les bons, En remirant), a pod względem tonalnym przewaga modus doryckiego. Ballady En remirant i De ma dolour zawierają zapożyczenia tekstowe z twórczości Guillaume’a de Machaut. Fragmenty trzech utworów Philippusa de Caserta wykorzystał J. Ciconia w virelai’s Sus un fontayne.

Literatura: R.H. Hoppin, S. Clercx-Lejeune Notes biographiques sur quelques musiciens français du XIVe siècle, w: L’Ars Nova…, «Les Colloques de Wégimont» II, Paryż 1959; U. Günther Datierbare Balladen des späten 14. Jahrhunderts, cz. 2, „Musica Disciplina” XVI, 1962; N. Wilkins Some Notes on Philipoctus de Caserta (c.1360?–c.1435), „Nottingham Mediaeval Studies” VIII, 1964; (zawiera teksty ballad i Regula Contrapunctus); K. v. Fischer Eine wiederaufgefundene Theoretikerhandschrift des späten 14. Jahrhunderts oraz W. Arlt Der Tractatus figurarum. Ein Beitrag zur Musiklehre der „ars subtilior”, „Schweizerische Beiträge zur Musikwissenschaft” I, 1972; U. Günther Zitate in französischen Liedsätzen der „ars nova” und „ars subtilior”, „Musica Disciplina” XXVI, 1972; P.P. Scattolin Le „Regule contrapuncti” di Filippotto da Caserta, w: L’Ars Nova italiana del trecento, t. 5, materiały z kongresu w Certaldo, red. A. Ziino, Palermo 1985; R. Strohm Filippotto da Caserta, ovvero i Francesi in Lombardia, w: In cantu et in sermone, ks. pam. N. Pirrotty, red. F. Della Seta i F. Piperno, Florencja 1989.