Pedrell, Felipe

Pedrell [pedrʹelj] Felipe, pseudonim Delpler, Offenbach, *9 II 1841 Tortosa, †9 VIII 1922 Barcelona, hiszpański pisarz muzyczny, kompozytor, pedagog. Od 1848 śpiewał w chórze katedralnym w Tortosie i uczył się muzyki (solfeż, harmonia) u Juana Antonia Nin y Serra. Dalsze wykształcenie zdobywał jako autodydakta, równocześnie (1868) pisał do „Almanaque musical” w Barcelonie, działał jako dyrygent (m.in. w latach 1873–75 w tamtejszej operetce) i podejmował próby kompozytorskie. W latach 1876–77 pracował we Włoszech, m.in. w bibliotekach w Rzymie; później przebywał w Paryżu, a w 1882 osiadł w Barcelonie, gdzie komponował opery, publikował artykuły, m.in. w „La España musical” i wydawał czasopisma: „Notas musicales y literarias” (1882–83), „Ilustración musical hispano-americana” (1888–96) oraz periodyk „Salterio sacro-hispano” (1882–1905), zawierający utwory dawnej muzyki hiszpańskiej. W latach 1894–1904 działał w Madrycie: jako pedagog w konserwatorium (1895–1903) i w Escuela de Estudios Superiores (1896–1903), redagował czasopismo „La música religiosa en España” (1896–99), kontynuując działalność kompozytorską i piśmienniczą, zajmował się także organizowaniem koncertów, chórów i pracą edytorską. Był członkiem Real Academia de Bellas Artes w San Fernando. W 1904 powrócił na stałe do Barcelony; porzucił komponowanie, kierował wydawnictwem Vidal y Llimano, a przede wszystkim zajął się pisaniem (np. studia o muzyce katalońskiej w „Revista musical catalana” 1904–10) oraz opracowywaniem i publikowaniem zbieranych przez całe życie materiałów źródłowych.

Pedrell jest w historii muzyki hiszpańskiej postacią ważną, a zarazem niezwykłą. Nie mając fachowego wykształcenia w zakresie kompozycji, muzykologii, pedagogiki i krytyki muzycznej odegrał, obok F. Barbieriego, zasadniczą rolę w odrodzeniu i ożywieniu twórczości muzycznej oraz w rozwoju nauki o muzyce w Hiszpanii w 2. połowie XIX w. Największą zasługą Pedrella jest to, że sam nie będąc muzykologiem potrafił stworzyć podstawy dla powstania i rozwoju tej dyscypliny naukowej. Dzięki wyjątkowej pracowitości i zdolnościom zapoczątkował badania źródłowe, gromadził materiały do historii dawnej muzyki, opracował i wydał jedno z pierwszych w Hiszpanii wydawnictw źródłowych «Hispaniae Schola Música Sacra» oraz dzieła wszystkie jednego z najwybitniejszych kompozytorów hiszpańskich 2. połowy XVI w., T.L. de Victorii. Jego kolekcję skatalogował później H. Anglès. Jako założyciel i redaktor kilku periodyków muzycznych rozwinął krytyczną publicystykę muzyczną w kraju, będąc autorem prac o charakterze biograficznym, leksykalnym i rozpraw historyczno-muzycznych zapoczątkował nowoczesne piśmiennictwo z zakresu historii muzyki. Nawiązywał szerokie kontakty z muzykami i muzykologami zagranicznymi, zwracając ich uwagę na dawną i nowszą muzykę hiszpańską. Podejmował tematykę muzyki kościelnej w Hiszpanii oraz folkloru muzycznego; opublikował pierwszy zbiór rodzimych melodii ludowych. Pedrell przyczynił się do powstania i ukształtowania narodowej szkoły hiszpańskiej w muzyce; dzieło jego kontynuowali uczniowie i przyjaciele należący do ówczesnej czołówki kompozytorów i muzyków hiszpańskich, m.in. M. de Falla, I. Albéniz, E. Granados, H. Anglès. Jako kompozytor Pedrell interesował się przede wszystkim operą. Próbował w swej twórczości scenicznej, stworzyć narodowy teatr operowy, nawiązując silnie do wzorów niemieckich (od Webera do Wagnera). Bardzo wysoko cenił tradycje Wagnerowskie, naśladował je tak dalece, że posuwał się nawet do przesady w szerzeniu tendencji narodowej w muzyce hiszpańskiej. Wzorował się także na niektórych technicznych osiągnięciach Wagnera, nawiązywał do jego harmoniki i posługiwał się techniką motywów przewodnich, np. w nie dokończonym tryptyku operowym Els Pirineus zaznaczają się wpływy Wagnera w nawiązaniu do średniowiecznej i renesansowej muzyki hiszpańskiej. Jednakże jego stosunkowo obfita twórczość sceniczna (opery komiczne, poematy liryczne, pisane m.in. na zamówienie przyjaciół w Ameryce – np. Eda czy Mara), jak również utwory instrumentalne i wokalne nie znalazły uznania i nie utrzymały się w repertuarze, toteż z początkiem XX w. Pedrell porzucił niemal zupełnie komponowanie. Dziś jego twórczość kompozytorska ma jedynie wartość historyczną.

Literatura: Al Maestro Pedrell. Escritos heortásticos, księga pamiątkowa Pedrella, red. N. Otaño, Tortosa 1911; A. Reiff Ein Katalog zu den Werken von Felipe Pedrell, „Archiv für Musikwissenschaft” III, 1921; H. Anglés Catáleg deis manuscrits musicals de la Collecció Pedrell, «Publicacions del Departament de Música de la Biblioteca de Catalunya» II, Barcelona 1921; H. Anglés Relations épistolaires entre C. Cui et Ph. Pedrell, „Fontes Artis Musicae” XIII, 1966; M.C. Gómez-Elegido Ruizolalla La correspondencia entre Felipe Pedrell y F.A. Barbieri, „Recerca musicológica” IV, 1984; G. Tebaldini Felipe Pedrell ed il dramma lirico spagnuolo, Turyn 1897; R. Mitjana Felipe Pedrell, Malaga 1901; F. Suarez Bravo La musique á Barcelone, „Zeitschrift der Internationalen Musikgesellschaft” III, 1901–02; H. de Curzon Felipe Pedrell et „Les Pyrénées”, Paryż 1902; A. Reiff Felipe Pedrell, „Zeitschrift  für Musikwissenschaft” III, 1920/21; L. Villalba Muñoz Felipe Pedrell, semblanza y biografía, Madryt 1922; M. de Falla Felipe Pedrell, „Revue Musicale” IV, 1923; E. Istel Felipe Pedrell, „The Musical Quarterly” XI, 1925; H. Anglés La música española desde la edad media hasta nuestros días, Barcelona 1941; Al ilustre compositor y musicólogo insigne Felipe Pedrell, fundador del nacionalismo musical español y padre de la musicología española, en el quincuagésimo aniversario de su muerte, „Annales Musicologiques” XXVII, 1972 (nr specjalny poświęcony Pedrellemu.); M. Jover Felipe Pedrell (1841–1922). Vida y obra, Tortosa 1972; F. Bonastre Felipe Pedrell. Acotaciones a una idea, Tarragona 1977; T. Snow „La Celestina” of Felipe Pedrell, „Celestinesca” I, 1979; A. Gallego Nuevas obras de Falla en América. El Canto a la Estrella, de „Los Pirineos”de Pedrell, „Inter-American Musie Review” XI, 1991; B. Rodríguez Algunas consideraciones musicales sobre el teatro lírico cantado en castellano, „Revista de musicología” XIV, 1991; D. Lichtenstein Felipe Pedrell, „Revista de musicología” XVI, 1993.