Pałłasz, Edward

Pałłasz Edward, *30 VIII 1936 Starogard Gdański, †22 XII 2019, polski kompozytor. W 1964 ukończył muzykologię na UW. Wcześniej odbył studia na Wydziale Mechaniczno-Technologicznym Politechniki Gdańskiej i Warszawskiej. W kompozycji był autodydaktą. W latach 1954–62 pracował w teatrach studenckich Gdańska (Bim-Bom) i Warszawy (STS); z tego okresu pochodzą pierwsze teatralne kompozycje muzyczne. W latach 1964–66 był kierownikiem muzycznym Teatru Komedia w Warszawie. W latach 1969–75 wykładał w PWST w Warszawie. W latach 1984–88 był wiceprezesem, a w latach 1988–93 prezesem Stowarzyszenia Autorów ZAiKS. W latach 1997–2003 ponownie pełnił funkcję wiceprezesa, a w latach 2003–2009 prezesa Stowarzyszenia Autorów ZAiKS. W latach 1981–96 był członkiem Komisji Repertuarowej Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, w latach 1979–97 członkiem Zarządu Głównego ZKP (1979–81 skarbnik, 1981–83 wiceprezes). Był współzałożycielem Komitetu Porozumiewawczego Stowarzyszeń Twórczych i Towarzystw Naukowych (1980) oraz członkiem Rady Kultury przy Prezydencie RP L. Wałęsie. W latach 1995–98 pełnił funkcję dyrektora naczelnego Programu II PR. W latach 1999–2012 był zastępcą dyrektora naczelnego i artystycznego Warszawskiej Opery Kameralnej. W latach 2010–2013 był przewodniczącym Rady programowej Polskiego Radia; w latach 2013–2019 Przewodniczącym Rady Stowarzyszenia ZAiKS. Otrzymał Prix de musique folklorique Radia Bratysława (1973) za Łado, Łado oraz sześciokrotnie I nagrodę: w 1974 na konkursie Polskiego Radia za Pod borem czarna chmara, w 1976 na konkursie im. G. Fitelberga w Katowicach za Symfonię „1976”, w 1988 na konkursie im. K. Szymanowskiego za Trzy pieśni kaszubskie, w 1984 na konkursie im. Guido d’Arezzo w Arezzo za De Beata Virgine Maria Claromontana, w 1990 na konkursie w Trydencie za Brandelli di cielo, w 1991 na konkursie im. J. Maklakiewicza za Dziewczynę o płowych włosach, ponadto w 1979 nagrodę Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci, w 1986 nagrodę Prezesa PRiTV za twórczość kompozytorską dla radia, w 1989 nagrodę MKiS I stopnia. W 1998 roku odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski; W 2005 roku otrzymał tytuł Honorowego Wielkiego Splendora przyznany przez Zespół Artystyczny Teatru Polskiego Radia; w 2012 odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski; w 2017 otrzymał tytuł Członka Honorowego Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.

Twórczość Pałłasza, niezależnie od podziałów gatunkowych, rozwija się dwoma nurtami. Pierwszy to muzyka użytkowa, w tym utwory radiowe, telewizyjne, cykle dla dzieci, opracowania melodii ludowych. Kompozycje te charakteryzuje prostota środków, czytelna tendencja stylizacyjna. Drugi nurt, obejmujący głównie dzieła instrumentalne, także chóralne i kameralne, cechuje daleko posunięty radykalizm rozwiązań dźwiękowych, mający swe źródło w procedurach postdodekafonii (Apostrofa na kwartet fortepianowy), aleatoryzmie (9 zdarzeń), sonoryzmie w jego wersji witalistycznej (Symfonia „1976”), klasycyzującej (Koncert skrzypcowy) czy postimpresjonistycznej (Two Dreams of Life and Death, Dziewczyna o płowych włosach). Obszerny dział utworów inspirowanych muzyką ludową lub dawną zawiera zarówno proste stylizacje, jak i bardziej wyrafinowane formy, powstałe przez: połączenie procedur technik wzorowanych na polifonii renesansu z warsztatem sonorystycznym (De Beata Virgine…), wariacyjne ujęcia melodii ludowych (Łado, Łado) lub przebiegi o charakterze improwizacyjnym (3 bajki kaszubskie).

Literatura: T. Marek Edward Pałłasz „Symphony 1976” oraz Edward Pałłasz „Violin Concerto”, „Polish Music” 1977 nr 3 oraz 1979 nr 3; M. Wacholc O twórczości Edwarda Pałłasza, „Życie Muzyczne” 1981 nr 9; E. Szczepańska Edward Pałłasz – Symfonia „1976”, „Ruch Muzyczny” 1984 nr 25; Edward Pałłasz Na własną nutę, Iskry 2018.