Palisca, Claude Victor

Palisca [palʹiska] Claude Victor, *24 XI 1921 Rijeka, †11 I 2001 New Haven, amerykański muzykolog. Studia muzyczne ukończył w 1943 w Queens College w Nowym Jorku, muzykologię w 1948 u O. Kinkeldeya w Harvard University w Cambridge (Massachusetts); tamże w 1954 uzyskał doktorat na podstawie pracy The Beginnings of Baroque Music. Its Roots in Sixteenth Century Theory and Polemics. W latach 1953–59 zatrudniony był w University of Illinois w Urbana, następnie do wieku emerytalnego (1992) w Yale University w New Haven – od 1964 jako profesor, w latach 1969–75 i 1992 kierownik wydziału muzycznego. Wykładał gościnnie w University of California w Berkeley, Princeton University w New Jersey, w Kanadzie, Australii, Słowenii i Hiszpanii. W latach 1970–72 piastował godność przewodnika American Musicological Society, w latach 1972–77 był członkiem zarządu, a w okresie 1977–82 wiceprzewodniczącym International Musicological Society.

Palisca był wybitnym znawcą teorii muzyki renesansu i wczesnego baroku. Niemal wszystkie jego prace dotyczą właśnie tego okresu. Można w nich wyróżnić dwa główne nurty. Pierwszy nurt reprezentują liczne artykuły oraz najwybitniejsza praca Paliski Humanism in Italian Renaissance Musical Thought (1985). W tej obszernej książce Palisca analizuje i krytycznie ocenia wypowiedzi i poglądy najwybitniejszych teoretyków renesansu, od F. Gaffuriusa po V. Galileiego i G. Bardiego, włączając do swych rozważań całą plejadę mniej sławnych, a znaczących teoretyków i interpretatorów teorii muzycznych w antycznej Grecji, ponadto wskazuje na rolę tłumaczy (nie muzyków) traktatów greckich na język łaciński. Na tak szerokim materiale źródłowym autor przedstawia w nowym, zrewidowanym ujęciu problemy ówczesnej teorii, np. antyczne modi, spekulatywna teoria (łącznie z problemem muzyki sfer), związki klasycznej gramatyki i poetyki z renesansową teorią kompozycji, klasyczne inspiracje teorii dramma per musica. Drugi nurt stanowią prace dotyczące zmian stylistycznych, jakie dokonywały się w muzyce włoskiej na przełomie XVI i XVII w. Temu tematowi Palisca poświęcił kilkanaście obszernych artykułów (wydanych zbiorczo w 1994 jako Studies in the History of Italian Music and Music Theory). Są to w wielu przypadkach prace pionierskie lub fundamentalne rewizje dotychczasowych poglądów; dotyczy to np. takich problemów, jak rola Cameraty florenckiej, włącznie z genezą poglądów jej członków na teorię dramma per musica (bardzo ważną pozycję stanowi zbiór wszystkich źródeł wraz z ich przekładem na język angielski, obejmujący różne aspekty działalności Cameraty), wykonawstwo wokalne na przełomie XVI i XVII w., rola V. Galileiego zarówno jako kompozytora, jak i teoretyka. Palisca był pierwszym badaczem, który zwrócił uwagę na bardzo istotne znaczenie rękopiśmiennych traktatów Galileiego dla pojmowania seconda pratica, a także na nowatorstwo poglądów M. Scacchiego dotyczących seconda pratica. W pracach Palisca problem kontrowersji pomiędzy Artusim i Monteverdim został ukazany w zupełnie nowym świetle. Na uwagę zasługują również obszerne syntezy historyczne autorstwa Paliski. Jego historia muzyki baroku (Baroque Music 1968) jest cennym i oryginalnym wkładem do znajomości tego okresu. Przy trzecim wydaniu A History of Western Music D. J. Grouta Palisca podjął współpracę z jej autorem, wykorzystując doświadczenie edytorskie i teksty ze swej Norton Anthology of Western Music; po śmierci Grouta redagował czwarte i piąte wydanie A History of Western Music, stopniowo poszerzając ją treściowo pod względem informacyjnym i analitycznym, toteż stał się współautorem szóstego wydania tej publikacji, która różni się zasadniczo od swego pierwowzoru, wzbogacona o wyniki badawcze z ostatnich dziesięcioleci XX w., zaktualizowaną bibliografię i piękną szatę edytorską. Ważnym działem aktywności naukowej Paliski były prace edytorskie, obejmujące w pierwszym rzędzie tłumaczenia na język angielski traktatów i wypowiedzi z epoki: Hucbalda, Guidona d’Arezzo, Zarlina i innych. Zwłaszcza wydanie 3. części Le istitutioni harmoniche, dotyczącej nauki kontrapunktu, zostało przyjęte jako najwierniejsze tłumaczenie, oddające wszystkie niuanse wywodów Zarlina. Palisca żywo interesował się też stanem muzykologii i nauczaniem muzyki w Stanach Zjednoczonych; był autorem programu nauczania muzyki w szkołach państwowych.