Paciorkiewicz Tadeusz, *17 X 1916 Sierpc, †21 XI 1998 Warszawa, polski kompozytor, organista i pedagog. Uczył się w Biskupiej Szkole Organistów w Płocku, w 1936–43 studiował grę na organach u B. Rutkowskiego, a w 1941 podjął studia kompozycji u K. Sikorskiego w Warszawie, które ukończył w 1951 w PWSM w Łodzi. Podczas okupacji pracował jako organista i nauczyciel muzyki w Warszawie i Nasielsku. W 1945 założył w Płocku szkołę muzyczną, którą kierował do 1949, w 1945 był jednym z założycieli Ludowego Instytutu Muzyki (LIM) w Łodzi. Od 1949 uczył w PŚSM i PWSM w Łodzi, od 1954 wykładał także w PWSM (od 1979 Akademia Muzyczna) w Warszawie, gdzie prowadził klasę kompozycji oraz nauczał przedmiotów teoretycznych; tamże: w 1966 profesor nadzwyczajny, w 1979 profesor zwyczajny, w latach 1961–69 i w latach 1978–81 dziekan Wydziału Kompozycji, Teorii i Dyrygentury, w latach 1969–71 rektor. Jego uczniami byli m.in.: Z. Bagiński, W. Łukaszewski, S. Moryto i M. Ptaszyńska. W 1986 przeszedł na emeryturę. Odznaczony Krzyżem Oficerskim (1979) i Komandorskim (1997) Orderu Odrodzenia Polski, w 1971 tytułem Zasłużonego Działacza Kultury oraz w 1985 tytułem Zasłużonego Nauczyciela PRL. Laureat licznych nagród: 1953 II nagroda na konkursie ZKP za Sonatinę na fagot i fortepian; 1968 i 1974 nagroda MON; 1969 nagroda państwowa III st. za twórczość operową; 1973 nagroda im. M. Lengowskiego za De Revolutionibus; 1979 nagroda Prezesa Rady Ministrów za Wycinanki z morskiej pianki; 1985 nagroda ZKP.
Twórczość Paciorkiewicza utrzymana w stylu późnoromantycznym, często nawiązująca do folkloru, jest stylistycznie jednolita. Powstawała głównie na zamówienie, dzięki czemu większość utworów była wykonywana. Cechuje ją dobre rzemiosło kompozycji i duża wszechstronność, bo obejmuje utwory solowe, chóralne, bogatą kameralistykę oraz dzieła oratoryjne i operowe. Ideologia artystyczna Paciorkiewicza przejawia się w zrównoważonej postawie wobec współczesności, którą kompozytor uznaje za kontynuację dorobku minionych epok. Stąd dominacja form klasycznych, nawiązanie do barokowej polifonii, a także wykorzystanie rozszerzonej tonalności. Utworem wiodącym w twórczości kompozytorskiej Paciorkiewicza jest monumentalne oratorium De Revolutionibus, ale na szczególną uwagę zasługuje jego twórczość kameralna oraz koncerty na instrumenty solo z orkiestrą, które stanowią wartościowy repertuar pedagogiczny. Spuścizna kompozytorska Paciorkiewicza znajduje się w BN w Warszawie.
Literatura: K. Jaraczewska-Mockałło T.P. Katalog twórczości i bibliografia, «Prace Biblioteki Głównej Akademii Muzycznej w Warszawie» nr 25, Warszawa 1998.
Instrumentalne:
Wariacje na kwartet smyczkowy, 1946, wyd. Warszawa 1988
Sonata na organy, 1947, wyd. Kraków 1966, 2. wyd. 1976
Suita kurpiowska na małą orkiestrę, 1948
Uwertura, 1949
Sonatina koncertowa na fortepian, 1950, wyd. Kraków 1954
3 etiudy na fortepian, 1951
Improwizacja na harfę, 1951, wyd. Warszawa 1978
Kwintet na instrumenty dęte, 1951, wyd. Warszawa 1979
Mały tryptyk polski na fortepian, 1951, wyd. Warszawa 1952
I Koncert fortepianowy, 1952
Sonatina na fortepian, 1952, wyd. Kraków 1954, także w: Czytanki muzyczne, red. E. Altberg, z. 3, Kraków 1958, 9. wyd. 1990
I Symfonia, 1953
Sonatina na fagot i fortepian, 1953, wyd. Kraków 1956
II Koncert fortepianowy, 1954
Sonata na skrzypce i fortepian, 1954, wyd. Kraków 1961
Koncert skrzypcowy, 1955
Sonatina na 2 skrzypiec, 1955, wyd. Warszawa 1962
II Symfonia, 1957
Fantazja na skrzypce i fortepian, 1957, wyd. Warszawa 1983
4 kaprysy na klarnet i fortepian, 1960, wyd. Kraków 1962, 3. wyd. 1974
I Kwartet smyczkowy, 1960, wyd. Kraków 1964
Duet koncertujący na organy i fortepian, 1962, wyd. Warszawa 1974; 2. wersja, I Koncert organowy
Muzyka na harfę i 5 instrumentów dętych, 1963, wyd. Kraków 1978
Trio stroikowe na obój, klarnet i fagot, 1963, wyd. Kraków 1967
Uwertura radosna na małą orkiestrę, 1963; 2. wersja na orkiestrę dętą, 1965
Trio na flet, altówkę i harfę, 1966, wyd. Kraków 1970
I Koncert organowy, 1967 (wersja Duetu koncertującego na organy i fortepian)
Adagio i allegro na orkiestrę smyczkową, 1967
Divertimento na klarnet i fortepian, 1968, wyd. Kraków 1970, 2. wyd. 1982
Divertimento na klarnet i orkiestrę smyczkową, 1968
Fantazja gotycka na organy, 1968, wyd. Warszawa 1975
Fantazja żołnierska na orkiestrę dętą, 1968
Improwizacja na organy, 1968
Elegia na obój i orkiestrę smyczkową, 1969
Postludium na organy, 1969, wyd. jako Improvvisazione. Postludium, Kraków 1977
Melodie i rytmy na fortepian, 1970, z. 1, Kraków 1979, z. 2, Kraków 1987
Koncert na puzon i orkiestrę, 1971; 2. wersja z orkiestrą dętą, 1974, wyd. wyciąg fortepianowy, Kraków 1974
Mała suita na 4 waltornie, 1971, wyd. Warszawa 1974
Toccata I na organy, 1971, wyd. Warszawa 1975
6 miniatur na 4 puzony, 1972, wyd. Warszawa 1974
Kwintet fortepianowy, 1972, wyd. Warszawa 1973
Duet koncertujący na klarnet i fortepian, 1973, wyd. Warszawa 1974, Kraków 1978; 2. wersja na altówkę i fortepian, 1974
Sonata na wiolonczelę i fortepian, 1974, wyd. Warszawa 1977
Uwertura jubileuszowa na orkiestrę dętą, 1974
Toccata II na organy, 1975, wyd. Warszawa 1982
Tryptyk na harfę, 1975, wyd. Warszawa 1978
Koncert altówkowy, 1976
Chorał na 4 puzony, 1977
Tryptyk na organy, 1977, wyd. Kraków 1980
Uwertura uroczysta na orkiestrę dętą, 1977
Muzyka kameralna na 2 kwartety dęte blaszane, 1978, wyd. Warszawa 1985
Concerto alla barocco na klawesyn i małą orkiestrę, 1979
Impresje na altówkę, 1980
Koncert na harfę, flet i orkiestrę smyczkową, 1980
Preludia na kwintet dęty, 1980
Preludium na organy 1981, wyd. Warszawa 1982
II Kwartet smyczkowy, 1982, wyk. Warszawska Jesień 1986, wyd. Warszawa 2000
Koncert obojowy, 1982
Permutacje na flet, 1982
Koncert na 2 skrzypiec i orkiestrę, 1983
Andante na skrzypce i organy, 1984, wyd. Warszawa 1989
Koncert na dwoje skrzypiec i orkiestrę, 1984, dedyk. B. i K. Bruczkowskim
Moderato grazioso na fortepian i orkiestrę, 1984
Muzyka koncertująca na orkiestrę dętą, 1984
2 chorały na organy, 1985, wyd. Kraków 1995
3 małe preludia i fugi na organy, 1985, wyd. Kraków 1995
3 momenty muzyczne na 5 klarnetów, 1985
Koncert na trąbkę i orkiestrę, 1986
Refleksje na trąbkę i organy, 1987
II Koncert na organy i orkiestrę smyczkową, 1988
Aria na altówkę i organy, 1988
Decet na kwintet dęty i kwintet smyczkowy, 1988
Kwintet fletowy, 1988
Sonata na altówkę i fortepian, 1988
III Symfonia, 1989
Introdukcja I na organy, 1989, wyd. Bergamo 1997
Koncert na altówkę, organy i orkiestrę, 1990
Lauda Sion, dialogi na organy i harfę, 1990
Sekwencja na organy, 1990, Bergamo 1997
Andante calmato na wiolonczelę i organy, 1991
Introdukcja II na organy, 1991
Koncert na wiolonczelę i zespół kameralny, 1991
IV Symfonia, 1992
Kaprys na klarnet, 1995
Andante na skrzypce i altówkę, 1996
inne utwory pedagogiczne na fortepian
Wokalne:
Pieśni kurpiowskie na chór mieszany, 1946, wyd. Łódź 1947; 2. wersja na chór męski, 1990
Pieśni Maryjne na chór mieszany, 1947, wyd. Łódź 1947
Z chopinowskich pieśni na chór mieszany, sł. A. Oppman, 1948, wyd. Kraków 1949, 2. wyd. 1952
Pieśni o Mazowszu, Wiśle i Warszawie, kantata na chór mieszany, sł. W. Broniewski, 1952, wyd. Warszawa 1954
10 pieśni śląskich na chór mieszany, 1954, wyd. Kraków 1955
Pieśń o ojczyźnie na 3 głosy dziecięce a cappella, sł. K.I. Gałczyński, 1960; 2. wersja na chór męski, wyd. Warszawa 1990
Orfeusz w lesie, 6 pieśni na chór mieszany, sł. K.K. Baczyński, 1977, wyd. Kraków 1980
Ave Regina caelorum na chór mieszany, 1978, wyd. Bergamo 1992, także w: „Życie Muzyczne” 2000 nr 1/2 (Warszawa)
Mowo polska, pieśń na 3 głosy równe a cappella, sł. W. Broniewski, 1978, wyd. Warszawa 1979
Myśląc Ojczyzna, 2 pieśni na chór mieszany, sł. K. Wojtyła, 1982
Litania polska na chór mieszany, sł. J. Twardowski, 1984
Tryptyk warszawski na chór mieszany, sł. Z. Laukowski, L. Staff, Z. Kubiak, 1985, wyd. Warszawa 1986
Sen o żołnierzu, pieśń na chór mieszany, sł. K.I. Gałczyński, 1988
Pieśń o żołnierzach Westerplatte na chór męski a cappella, sł. K.I. Gałczyński, 2. wersja na chór mieszany, obie ok. 1993
Wokalno-instrumentalne:
Oda do młodości, kantata na 4 głosy solowe, chór i orkiestrę, sł. A. Mickiewicz, 1950; 2. wersja, 1981
Wycinanki z morskiej pianki, mała kantata na chór dziecięcy i 5 instrumentów dętych, sł. W. Słobodnik, 1956, wyd. Warszawa 1980
Ciężar ziemi, 5 pieśni na głos i fortepian, sł. W. Słobodnik, 1961, wyk. Warszawska Jesień 1961, wyd. Warszawa 1971; 2. wersja na głos i orkiestrę, 1967
Ojczyzna na chór mieszany i orkiestrę, sł. K.I. Gałczyński, 1961
Muzyka na sopran i orkiestrę smyczkową, 1966
Chłop, lis i pies, mała kantata na 5 głosów solowych, chór i zespół instrumentalny, sł. J. de La Fontaine, 1969
De Revolutionibus, oratorium na głosy solowe, recytatora, chór chłopięcy, chór mieszany, organy i orkiestrę, sł. S. Połom, 1972
Missa brevis na chór i organy, 1973
Psalmy Dawida na głos i organy, tłum. L. Staff, 1974
Śpiewy o Warszawie, kantata na głos i organy do słów różnych poetów, wyd. Warszawa 1981, 2. wersja na chór męski i orkiestrę, obie prawdopodobnie 1980
2 pieśni religijne na głos i organy, tekst liturgiczny, 1986
5 pieśni na głos i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1990
Ave Maria na głos i organy, 1991
Veni Creator na głos i organy, 1991
Psalm 150 „Laudate Dominum” na 5 głosów solowych lub 5-głosowy chór mieszany i organy, 1993
Sceniczne:
Legenda Warszawy, balet, libr. I. Turska, 1959; z tego suita na orkiestrę, 1960
Ushiko (Kochankowie), opera radiowa, libr. Z. Kopalko, 1962, wyk. radiowe Kraków 1963, wyst. Warszawa 1964
Romans gdański, opera, libr. W. Brégy wg Deotymy, 1964, wyst. Łódź 1968
Ligea, opera radiowa, libr. Z. Kopalko wg Herodota i Archilocha, 1967, wyk. Kraków 1967
muzyka teatralna i do słuchowisk radiowych
opracowania pieśni ludowych na głos i fortepian
Opracowania:
Hej, tam w polu na chór mieszany a cappella, 1945, wyd. Kraków 1953 PWM
Po cóżeście przyjechali na chór męski a cappella, wyd. Kraków 1956 PWM
