Oliveros, Pauline

Oliveros Pauline, *30 V 1932 Houston, †24 XI 2016, amerykańska kompozytorka. W latach 1949–52 studiowała kompozycję u P. Koepkego i grę akordeonową u W. Palmera w University of Houston, w 1957 ukończyła San Francisco State College, w latach 1954–60 studiowała prywatnie kompozycję u R. Ericksona. W 1966 ukończyła studia podyplomowe w University of Toronto pod kierunkiem H. Le Caine’a. Od 1961 współdziałała z grupą muzyki improwizowanej Sonics (wraz z M. Subotnickiem). W latach 60. była związana z dwoma ośrodkami muzyki elektronicznej w Kalifornii: San Francisco Tape Music Center (1961–65) i Mills College Tape Music Center w Oakland (1966–67). W latach 1967–81 wykładała w University of California w San Diego, a także przebywała jako composer-in-residence na wielu uczelniach amerykańskich, m.in. w Mills College, gdzie od 1996 prowadziła klasę kompozycji. W 1985 odbyły się retrospektywne koncerty jej muzyki w J.F. Kennedy Center for the Performing Arts w Waszyngtonie. W 1986 uzyskała doktorat honoris causa University of Maryland w College Park, w 1989 nagrodę Foundation for the Arts w Nowym Jorku, w 1995 nagrodę Foundation for Contemporary Performance tamże. Oprócz kompozycji uprawiała grę na akordeonie, uczestnicząc w wykonaniach własnych utworów.

W twórczości Oliveros zaznaczają się trzy główne tendencje, których cechami wspólnymi są typowo awangardowa postawa eksperymentalna i odkrywczość w dziedzinie materiału dźwiękowego, efektów brzmieniowych i ekspresyjnych, a także stosowanych mediów. Pierwsza z tych tendencji łączy się z muzyką elektroakustyczną, którą Oliveros tworzyła intensywnie w latach 60. Oprócz charakterystycznych dla tego okresu rozwiązań, takich jak pętle taśmy, opóźnienia i sprzężenia zwrotne, dające zwielokrotniony efekt dźwiękowy wyjściowego materiału, Oliveros stosowała statyczne brzmienia oparte na prostych, wytrzymywanych dźwiękach, co nadało jej muzyce właściwości medytacyjne. Inny kierunek jej twórczych zainteresowań wiązał się z wykorzystaniem możliwości brzmieniowych akordeonu w obsadzie samodzielnej (solowej lub zespołowej) lub w oryginalnych zestawieniach z innymi instrumentami, nierzadko z akustycznym przetwarzaniem dźwięku w trakcie wykonania (live electronic). Najbogatszy wszakże zakres awangardowych doświadczeń Oliveros odsłaniają jej teatr instrumentalny i muzyka multimedialna. Zakres ten obejmuje zarówno elementy muzyki improwizowanej, intuitywnej, jak też konceptualnej; zawiera się w nim również tzw. bio-music, polegająca na dźwiękowej projekcji takich efektów, jak bicie serca wykonawców (np. w kompozycji Valentine for SAG). Teatr instrumentalny Oliveros przynosi zaskakujące propozycje obsady, dzięki której zostaje wykreowana subtelna, niekiedy aluzyjna aura brzmieniowa na pograniczu dźwięków naturalnych i syntetycznych, z udziałem elementów wizualnych (świateł, przezroczy, filmów itp.), w toku zdarzeń angażujących niejednokrotnie samą publiczność.

Literatura: wywiady z Oliveros: W. Zimmermann, w: Desert Plants. Conversations with 23 American Musicians, Vancouver 1976, M. Roth, „New Performance” I, 1977; M. Subotnick Pauline Oliveros. Trio, „Perspectives of New Music” II, 1963; H. Von Gunden The Music of Pauline Oliveros, Metuchen (New Jersey) 1983; P. Pannke „Deep Listening”. Pauline Oliveros und ihre Strategien des Hörens, „Neue Zeitschrift für Music” CLIII, 1992; T.D. Taylor „The Gendered Construction of the Musical Self”. The Music of Pauline Oliveros, „The Musical Quarterly” LXXVII, 1993; F. Hauser Stille und Mehr, „Neue Zeitschrift für Music” CLVII, 1996.