Nowak-Romanowicz Alina, *14 I 1907 Warszawa, †19 I 1994 Katowice, polska muzykolog. W latach 1921–26 uczęszczała do klasy fortepianu w Wyższej Szkole Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie; w latach 1926–31 studiowała w Konserwatorium Warszawskim teorię u P. Rytla i K. Sikorskiego (uzyskała dyplom w 1932), grę na fortepianie u J. Turczyńskiego, w latach 1929–31 historię sztuki na uniwersytecie w Warszawie, w latach 1931–35 muzykologię u Z. Jachimeckiego na UJ w Krakowie, uzyskując w 1936 stopień magistra na podstawie pracy o sonatach J. Elsnera. W latach 1947–52 i 1957–59 wykładała teorię muzyki w PWSM w Katowicach, w 1960 podjęła pracę dydaktyczną w Katedrze Historii i Teorii Muzyki UJ, gdzie w 1961 otrzymała stopień doktora na podstawie opublikowanej w 1957 monografii o J. Elsnerze; tamże w 1964 została zatrudniona jako adiunkt. W 1973 przeszła na emeryturę, ale do 1978 prowadziła seminarium magisterskie. Rozwijała ożywioną działalność naukową; od 1948 współpracowała z Komisją Muzykologiczną PAU, od 1952 z PWM oraz redakcją Polskiego Słownika Biograficznego w Krakowie, ponadto współpracowała z Instytutem Sztuki i od 1974 z Instytutem Badań Literackich PAN oraz Towarzystwem im. F. Chopina w Warszawie; wygłaszała referaty na kongresach (MAEO w Bydgoszczy, I Międzynarodowy Kongres Chopinowski w Warszawie, 1960) i sesjach muzykologicznych. W 1987 obchodziła na UJ 50-lecie swej pracy naukowej.
Nowak-Romanowicz była znawczynią polskiej kultury muzycznej XVIII i 1. połowy XIX w., okresu szczególnie trudnego z powodu rozproszenia i zaginięcia źródeł historycznych. Początkowo skoncentrowała się na postaci J. Elsnera, którego życie i twórczość przedstawiła w skrupulatnie udokumentowanej monografii (1957), później poszerzyła swe pole badawcze i opublikowała pracę Muzyka polskiego oświecenia i wczesnego romantyzmu (1966) – pierwsze opracowanie syntetyczne tego okresu, w którym opisała gatunki muzyczne, podręczniki teorii muzyki, szkolnictwo muzyczne i in. przejawy ówczesnej kultury muzycznej. W latach 70. opracowała na zamówienie Instytutu Sztuki PAN nową, poszerzoną wersję tej pracy, która została wydana dopiero w 1995 przez Sutkowski Edition w cyklu «Historia Muzyki Polskiej», niestety już pośmiertnie, bez poprawek i uzupełnień autorki. Ponadto Nowak-Romanowicz przygotowała do wydania operę J.D. Hollanda Agatka oraz na zamówienie Instytutu Sztuki PAN katalog mazurków fortepianowych z lat 1750–1830 (obie prace niewydane). Współpracując z Instytutem Badań Literackich PAN podjęła badania nad muzyką w dramatach staropolskich, nie znalazła jednak żadnej zachowanej w oryginale kompozycji; analiza librett pozwoliła jej jednak określić rolę, jaką muzyka miała w dramatach i teatrze okresu oświecenia. Zajmowała się również kulturą muzyczną Śląska. W poszukiwaniu przekazów muzycznych z przeszłości penetrowała archiwa i biblioteki w kraju i za granicą, odnalazła wiele utworów oraz dokumentów dotyczących polskich kompozytorów, o wynikach swych badań informowała w artykułach i komunikatach publikowanych w „Muzyce” i „Ruchu Muzycznym”; badania źródłowe przyjęła za podstawę swych poczynań naukowych. Była bardzo zaangażowana w prace wydawnicze, zainicjowała wydania źródłowe utworów z okresu oświecenia i preromantyzmu, uczestniczyła w przygotowaniu projektu edycji dzieł wszystkich Elsnera, planowanej przez Instytut Sztuki PAN; zaopatrywała w komentarze źródłowe i wstępy utwory wydawane przez PWM dla celów praktyki wykonawczej i potrzeb szkolnictwa muzycznego, przeprowadzała rewizje tychże wydań. Popularyzowała muzykę oświecenia publikując artykuły w czasopismach kulturalnych oraz wygłaszając prelekcje na okazjonalnych imprezach także w mniejszych miejscowościach (Wschowa, Grodków, Puławy). W każdym środowisku, a zwłaszcza wśród młodzieży, starała się wzbudzić zainteresowanie muzyką okresu, w którym powstały pierwsze polskie opery, symfonie i utwory fortepianowe.
Prace:
Sonaty Józefa Elsnera, w: Rozprawy i notatki muzykologiczne, red. Z. Jachimecki, z. 2, Kraków 1936 (praca magisterska)
Józef Elsner, Kraków 1957 (rozprawa doktorska)
Poglądy na muzykę kompozytorów polskich doby przedchopinowskiej, z T. Kuryłowicz i T. Strumiłło, Kraków 1960 (w tym rozprawa Nowak-Romanowicz Poglądy estetyczno-muzyczne Józefa Elsnera)
Muzyka polska w okresie klasycyzmu, w: Historia muzyki powszechnej, t. 2, red. J.M. Chomiński, Kraków 1965
The Age of Enlightenment, w: Polish Music, red. S. Jarociński, Warszawa 1965
Muzyka polskiego oświecenia i wczesnego romantyzmu, w: Z dziejów polskiej kultury muzycznej, t. 2, Kraków 1966
Oświecenie – Preromantyzm, w: Muzyka polska, red. S. Śledziński, Kraków 1967
Klasycyzm 1750–1830, «Historia Muzyki Polskiej» IV, red. S. Sutkowski, Warszawa 1995
Twórczość Chopina, „Poradnik Muzyczny” 1949 nr 4–11
Przynależność Józefa Ksawerego Elsnera do kultury polskiej, „Muzyka” 1954 nr 1/2, 5/6
Elsner i Chopin, w: Kalendarz Śląski 1955, Kraków 1955
Paralelizm tematyczny w twórczości Elsnera i Chopina, „Studia Muzykologiczne” IV, Kraków 1955
O niektórych polonikach w bibliotekach NRD, „Ruch Muzyczny” 1959 nr 8
Ideologia J. Elsnera a Chopin, w: The Book of the First International Musicological Congress, devoted to the Works of Fredrick Chopin 16th–22nd February, red. Z. Lissa, Warszawa 1963
Znaczenie historyczne fortepianowej „Dumy” Macieja Kamieńskiego, «Z Dziejów Muzyki Polskiej» z. 9, Bydgoszcz 1965
Aktualne badania nad muzyką w dramatach staropolskich, „Muzyka” 1966 nr 2
Musik in den Theaterformen des ehemaligen Polens, Musica Antiqua Europae Orientalis. Acta scientifica I, Warszawa 1966
Niektóre problemy opery polskiej między oświeceniem a romantyzmem, w: Studia Hieronymo Feicht septuagenario dedicata, red. Z. Lissa, Kraków 1967
wstęp do: K. Kurpiński Zamek na Czorsztynie czyli Bojomir i Wanda, wyd. P. Poźniak i A. Papierzowa, «Opery Polskie» t. 1, Kraków 1968
O uzbeckiej muzyce ludowej, „Muzyka” 1972 nr 3
Zagadnienia unaradawiania polskiej muzyki religijnej u kompozytorów I połowy XIX wieku, w: Stan badań nad muzyką religijną w kulturze polskiej, red. J. Pikulik, Warszawa 1973
Do biografii Macieja Kamieńskiego, „Muzyka” 1974 nr 1
Polonika w bibliotekach czechosłowackich, „Muzyka” 1975 nr 1
Pamiątka z uroczystości beethovenowskich w Wiedniu [1927], „Ruch Muzyczny” 1976 nr 9
Polskie fantazje fortepianowe doby przedchopinowskiej, w: Studia musicologica. Aesthetica, theoretica, historica, księga pamiątkowa Z. Lissy, red. E. Dziębowska i in., Kraków 1979
Nauka teorii muzyki w podręcznikach doby klasycyzmu polskiego (1750–1830), „Muzyka” 1980 nr 3
Józef Wybicki autorem tekstu kantaty „Niechaj wiekom wiek podawa”, „Muzyka” 1981 nr 3/4
Utwór na śmierć księcia Józefa Poniatowskiego, „Muzyka” 1982 nr 3/4
Przyczynek do dziejów pieśni „Boże coś Polskę”, „Ruch Muzyczny” 1983 nr 7
Zélis et Valcour Michała Kleofasa Ogińskiego, w: Muzykologia krakowska 1911-1986, red. E. Dziębowska, Kraków 1987
Jüdische Gestalten auf der polnischen Theaterbühne an der Wende des 18. zu 19. Jahrhundert, Musica Antiqua Europae Orientalis. Acta scientifica VIII, Bydgoszcz 1988
Twórczość komediowa Michała Kazimierza Ogińskiego i Katarzyny II, „Muzyka” 1990 nr 2
hasła w Encyklopedii Muzycznej PWM (W. Bogusławski, I.F. Dobrzyński, J. Elsner, J.D. Holland, M. Kamieński i in.), także w Die Musik in Geschichte und Gegenwart, The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Encyklopedii Muzyki PWN, Polski Słownik Biograficzny
wydania (wszystkie wydane w Krakowie):
J. Stefani Krakowiacy i górale, wyc. fort. 1955
I.F. Dobrzyński Kwartet smyczkowy e-moll op. 7, «Biblioteka Małych Partytur» 21, red. M. Tomaszewski, 1957
J. Elsner II Sonata fortepianowa D-dur, 1964
B. Bohdanowicz Mazurek D, Mazurek C, w: Muzyka staropolska, red. H. Feicht, 1966
M. Kamieński Duma na kształt ronda, w: Muzyka staropolska, red. H. Feicht, 1966
W. Żywny Polonez C, w: Muzyka staropolska, red. H. Feicht, 1966
B. Bohdanowicz Symfonia, «Symfonie Polskie» z. 6, 1967
J. Noskowski Concertino na puzon i fortepian, 31974 (wyd. 1. oprac. F. Kwiatkowski, 1953)
J. Elsner Symfonia C op. 11, «Symfonie Polskie» z. 11, 1986
F. Lessel Kantata do św. Cecylii, 1987
M. Kamieński Nędza uszczęśliwiona, z P. Poźniakiem, «Opery Polskie» t. 2, 1978
J. Elsner Sumariusz moich utworów muzycznych…, 1957
