Nikołow Łazar, *26 VIII 1922 Burgas, †7 II 2005 Sofia, bułgarski kompozytor. W latach 1942–47 studiował u D. Nenowa (fortepian i kompozycja) oraz P. Władigerowa (kompozycja) w konserwatorium w Sofii, od 1961 wykładał w tej uczelni, w 1980 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. W latach 1966–69 pełnił funkcję sekretarza, a od 1992–1999 przewodniczącego związku kompozytorów bułgarskich. Jest laureatem głównych nagród związku kompozytorów bułgarskich (1983, 1984) i nagrody Académie des Beaux-Arts (1992). Otrzymał doktoraty honorowe Akademii Muzyki, Tańca i Sztuk Pięknych w Płowdiwie (1997) oraz Narodowej Akademii Muzycznej w Sofii (2002). W 1982 został odznaczony Orderem Bułgarskiej Republiki Ludowej, a w 1997 – Orderem Starej Płaniny.
Wczesne utwory Nikołowa (2 sonaty fortepianowe, 1950–51; Koncert na orkiestrę smyczkową) zdradzały wpływy stylu neoklasycznego, jednak w dziełach z lat 60. kompozytor zwrócił się ku aleatoryzmowi oraz poszukiwaniu nowych zjawisk brzmieniowych, co szczególnie uwidoczniło się w muzyce kameralnej i fortepianowej. Jego Symfonia na 13 instrumentów smyczkowych (1965) jest jednym z pierwszych dzieł należących do gatunku symfonii kameralnej we współczesnej muzyce bułgarskiej. W twórczości Nikołowa zaznacza się dominacja muzyki instrumentalnej, co wpływa także na dzieła wokalne, w których głos traktowany jest instrumentalnie, np. w Metamorfozach III kompozytor posłużył się w partiach obu sopranów zestawieniami sylab jako asemantycznym elementem fonetyczno-brzmieniowym. Nikołow był pionierem tendencji awangardowej w muzyce bułgarskiej po II wojnie światowej.
Literatura: Ł. Nikołow Mojat swiat. Misli, razgowori, interwiuta (‘mój świat: myśli, rozmowy, wywiady’), red. A. Petrowa, Sofia 1998; M. Maćkowiak-Koszykowska Kameralny symfonizm Łazara Nikołowa, «Prace Specjalne PWSM w Gdańsku» nr 26, 1981; K. Iliew L. Nikolov, Płowdiw 2002; A. Petrowa The Composer L. Nikolov, Sofia 2003; I. Hlebarow The Early Years of K. Iliev and L. Nikolov, w: The New Bulgarian Musical Culture, t. 2, Sofia 2003.
Instrumentalne:
I Koncert na fortepian i orkiestrę, 1947
Koncert na orkiestrę smyczkową, 1949
Koncert skrzypcowy, 1952
I Symfonia, 1953
II Koncert na fortepian i orkiestrę, 1955, wyk. pol. Warszawska Jesień 1964
Kwintet fortepianowy, 1959
II Symfonia, 1962
Concertino na fortepian i orkiestrę kameralną, 1964
Symfonia na 13 instrumentów smyczkowych, 1965
I Kwartet smyczkowy, 1965
Divertimento concertante na orkiestrę kameralną, 1968, wyk. pol. Warszawska Jesień 1968
II Kwartet smyczkowy, 1970
III Symfonia, 1979
IV Symfonia, 1985
V Symfonia, 1988
Lento na orkiestrę, 1990
Otblasyci i zalez (‘odblaski i zachód słońca’) na orkiestrę, 1990
III Kwartet smyczkowy, 1990
Metamorfozy IV na 12 wiolonczelę, 1991
Trio na skrzypce, altówkę i fortepian, 1993
Intermezzo per 3 na skrzypce, wiolonczelę i fortepian, 1994
Pezzo tempestoso na wiolonczelę i fortepian, 1994
VI Symfonia, 2000
liczne sonaty z fortepianem, m.in.:
sonata na fortepian, 1950
sonata na fortepian, 1951
2 sonaty na 2 fortepiany, 1952, 1992
sonata na skrzypce z fortepianem, 1954
sonata na altówkę z fortepianem, 1955
sonata na fortepian, 1956
sonata na flet z fortepianem, 1962, wyk. pol. Warszawska Jesień 1962
sonata na wiolonczelę z fortepianem, 1962
sonata na fortepian, 1964
sonata na obój z fortepianem, 1976
sonata na fagot z fortepianem, 1976
sonata na fortepian, 1980
sonata na fortepian, 1982
sonata na trąbkę z fortepianem, 1984
sonata na puzon z fortepianem, 1986
sonata na fortepian, 1991
sonata na 2 fortepiany, 1992
sonata na skrzypce z fortepianem, 1996
Wokalno-instrumentalne:
Pesnopenija (‘śpiewy’) na głosy solowe, chór kameralny i orkiestrę kameralną, 1970
Tragiczni pesni u sinfonii na głosy solowe, chór i orkiestrę, sł. P. Slawjanski, 1978
Metamorfozy III na 2 soprany i 10 instrumentów, 1988
Requiem na głos i fortepian, 1995
Ogromni utrinni zwezdi (‘ogromne gwiazdy poranne’) na głos i fortepian, 1996
Sceniczne:
Prikowanijat Prometej (‘przykuty Prometeusz’), kameralna opera-oratorium, libretto A. Niczew wg Ajschylosa, 1969, wyst. Ruse 1974
Chichovsti (‘wujowie’), opera komiczna, libretto M. Andonow wg I. Wazowa, 1974
muzyka teatralna i filmowa
