logotypes-ue_ENG

Merriam, Alan

Biogram i literatura

Merriam [m’eriem] Alan Parkhurst, *1 XI 1923 Missoula (Montana), †14 III 1980 k. Warszawy, amerykański etnomuzykolog. W 1947 ukończył studia muzyczne na University of Montana w Missouli, w 1948 – studia antropologiczne na Northwestern University w Evanston (Illinois) u M.J. Herskovitsa i R.A. Watermana. W 1951 otrzymał stopień doktora w dziedzinie antropologii na podstawie pracy Songs of the Afro-Bahian Cults. An Ethnomusicological Analysis. W latach 1953–54 i 1956–62 wykładał antropologię na Northwestern University, od 1954 do 1956 na University of Wisconsin. W 1962 został profesorem antropologii na Indiana University w Bloomington, gdzie w latach 1966–69 kierował instytutem antropologii. W 1950 i 1958 prowadził badania terenowe wśród Indian Flathead w Stanach Zjednoczonych, a w latach 1951–52, 1959–1960 i 1973 — w Zairze (obec. Kongo). Wyniki badań opublikował w swych książkach i licznych artykułach oraz nagraniach płytowych (Voice of the Congo, Songs and Dances of the Flathead Indians, Ekonda. Tribal Music of the Belgian Congo, Africa South of Sahara). W 1976 został starszym wykładowcą antropologii na uniwersytecie w Sydney. Był jednym ze współzałożycieli Society for Ethnomusicology i pierwszym redaktorem wydawanego przez to towarzystwo czasopisma „Ethnomusicology”. Zginął w katastrofie lotniczej w okolicy Warszawy.

Merriam – reprezentant nurtu antropologicznego w etnomuzykologii – dążył do połączenia zdobyczy nauk społecznych i humanistycznych. Uważał, że przedmiotem badań społecznie zorientowanej etnomuzykologii winna być muzyka pojmowana jako wytwór człowieka, który pozostaje w wielorakich zależnościach z otaczającą go kulturą. Badania etnomuzykologiczne definiował początkowo jako studia „muzyki w kulturze”, a następnie – studia nad „muzyką jako kulturą”. Skonstruował model wyznaczający ramy badań teoretycznych, w którym wyodrębnił trzy warunkujące się wzajemnie poziomy analityczne: konceptualizacji i zachowań związanych z muzyką oraz muzyki samej. Jako behawiorysta zakładał, że muzykę tradycyjną można zrozumieć jedynie poprzez poznanie towarzyszących jej zachowań (fizycznych, społecznych i werbalnych) oraz kryjących się za tymi zachowaniami koncepcji. Postulował studiowanie kultur muzycznych zarówno z punktu widzenia ich wewnętrznych systemów ocen (folk evaluation), które decydują o specyfice badanych zjawisk, jak i z zewnątrzkulturowej perspektywy (analytic evaluation), umożliwiającej porównania interkulturowe. Analizy muzyczne zgromadzonych materiałów przeprowadzał, stosując w szerokim zakresie metody statystyczne.

W swych teoretycznych rozważaniach Merriam przyznawał ważne miejsce problemowi funkcji, jaką spełnia muzyka; wyróżnił funkcje: emocjonalnej ekspresji, estetyczną, rozrywkową, komunikacyjną, symbolicznej reprezentacji, wywoływania reakcji fizjologicznych, umacniania zgodności działań z normami społecznymi, utwierdzania instytucji społecznych i rytuałów religijnych, oddziaływania na stabilność i zachowanie kontynuacji kultury oraz integracyjną. Funkcje odróżniał od zastosowań muzyki, które odnosił do „sposobów użycia muzyki w społeczności, w zwyczajowej praktyce wykonawczej”. Biorąc udział w dyskusji na temat dystrybucji kultur muzycznych Merriam opowiadał się za koncepcją tzw. klastera kulturowego, która – poza migracjami i wymianą elementów między kulturami – uwzględnia poczucie wspólnoty kulturowej mieszkańców badanych terytoriów. Koncepcję tę zastosował w odniesieniu do dawnego Konga belgijskiego, całą zaś Afrykę podzielił na 7 areałów etnomuzycznych, które wyodrębnił na podstawowe częstotliwości występowania na danym obszarze określonego zespołu cech.

Merriam zapoczątkował systematyczne studia nad zagadnieniem zmiany kulturowej. Przyjmował istnienie dwojakiego rodzaju zmian: „egzogennych”, zachodzących na skutek wpływów zewnątrzkulturowego pochodzenia, oraz „endogennych”, wywołanych przez czynniki tkwiące wewnątrz kultury. Badając pod kątem kulturowych przemian społeczności afrykańskie oraz Indian Flathead, które mają kontakt z muzyką Zachodu, stwierdził, że wymianę idei między kulturami afrykańskimi i europejską umożliwiło istnienie wielu cech wspólnych; natomiast muzyka Indian, zasadniczo różniąca się od europejskiej, nie przejęła obcych jej elementów. W swych pracach Merriam podejmował ponadto takie zagadnienia jak: symboliczne znaczenia muzyki, związki muzyki z innymi sztukami, uniwersalizm muzyki, wykorzystanie muzyki w rekonstrukcji historii kultury. Jako pedagog stwarzał swoim uczniom możliwość spojrzenia na przedmiot badań z różnorakich perspektyw. Sformułowany przez niego program badań rzutował na kierunki rozwoju powojennej etnomuzykologii.

Literatura: A. Czekanowska Alan Merriam. 1923–1980, „Muzyka” 1980 nr 4; Discourse in Ethnomusicology II, księga pamiątkowa Alana Merriama, red. C. Card i in., Bloomington 1991.

Prace

Flathead Indian Music, z B.W. Merriam, Missoula 1950

A Bibliography of Jazz, z R.J. Benfordem, Filadelfia 1954, Nowy Jork 2. wyd. 1970

The Ethnography of Flathead Indian Music, z B.W. Merriam, Missoula 1955

Congo. Background of Conflict, Evanston 1961

A Prologue to the Study of African Arts, Yellow Springs 1962

The Anthropology of Music, Evanston 1964

Ethnomusicology and Folk Music. An International Bibliography of Dissertations and Theses, z F. Gillisem, Middletown 1966

Ethnomusicology of the Flathead Indians, Chicago 1967

African Music on LP. An Annotated Discography, Evanston 1970

The Arts and Humanities in African Studies, Bloomington 1972

An African World. The Basongye Village of Lupupa Ngye, Bloomington 1974

Culture History of the Basongye, Bloomington 1975

Flathead Indian Instruments and Their Music, „The Musical Quarterly” XXXVII, 1951

The Use of Music in the Study of a Problem of Acculturation, Statistical Classification in Anthropology. An Application to Ethnomusicology oraz Washo Peyote Songs, z W.L. D’Azevedo, „American Anthropologist” LVII, 1955, LVIII,
1956 oraz LIX, 1957

Songs of the Ketu Cult of Bahia, Brazil, „African Music” 1957 nr 4

The African Idiom in Music, „Journal of American Folklore” LXXV, 1962

Songs of the Gêge and Jesha Cults of Bahia, Brazil, „Jahrbuch für musikalische Volks- und Völkerkunde” I, 1963

Music and the Origin of the Flathead Indians. A Problem in Culture History, w: Music in the Americas, red. G. List i J. Orrego-Salas, Bloomington 1967

The Use of Music as a Technique of Reconstructing Culture History in Africa, w: Reconstructing African Culture History, red. C. Gabel i N.R. Bennett, Boston 1967

The Arts and Anthropology, w: Anthropology and Art, red. C.M. Otten, Nowy Jork 1971

Anthropology and the Dance, w: New Dimensions in Dance Research, red. T. Comstock, Nowy Jork 1974

Social and Cultural Change in a Rural Zairian Village, „African Studies Review” XVII, 1974

Ethnomusicology Today, „Current Musicology” 1975 nr 20

Musical Change in Basongye Village (Zair), „Anthropos” LXXII, 1977

African Musical Rhythm and Concept of Time-Reckoning, w: Music East and West, księga pamiątkowa W. Kaufmanna, red. T. Noblitt, Nowy Jork 1981

artykuły w „Ethnomusicology”: Ethnomusicology. Discussion and Definition of the Field, IV, 1960, Purposes of Ethnomusicology. An Anthropological View, VII, V, 1968, Jazz. The Word, z F. Garnerem, XII, 1968, Ethnomusicology Revisited oraz The Ethnographic Experience. Drum-making among the Bala (Basongye), XIII, 1969

Definitions of „Comparative Musicology” and „Ethnomusicology”. An Historical-theoretical Perspective, XXI, 1977

redakcja:

„Ethnomusicology” 1953–58

Arts, Human, Behavior, and Africa, „African Studies Bulletin”, wyd. specjalne, V, 1962