Meder, Johann Valentin

Meder Johann Valentin, ochrzcz. 3 V 1649 Wasungen (k. Meiningen), †VII 1719 Ryga, niemiecki kompozytor, organista i śpiewak. Był synem Johanna Erharda Medera, kantora w Wasungen. Wm1669 studiował teologię w Lipsku, potem w Jenie, w 1671 był śpiewakiem w Eisenach i Gocie, w latach 1672–73 w Bremie, w latach 1673–74 w Hamburgu i Lubece, a następnie kantorem w Tallinie (1674–79 lub 1679), w latach 1685–86 przebywał w Rydze. W latach 1687–99 był kapelmistrzem kościoła NMP w Gdańsku; w tym czasie wystawił w Gdańsku i w pobliskim Schottlandzie dwie swoje opery – Nero i Die wiederverehligte Coelia. W 1700 został kantorem katedry w Królewcu, w tym samym roku (lub 1701) przybył do Rygi, obejmując posadę organisty i kierownika chóru w tamtejszej katedrze. Na stanowisku tym pozostał do końca życia.

Twórczość Medera, stylistycznie należąca do dojrzałego baroku, nawiązuje do włoskich mistrzów, zwłaszcza G. Carissimiego i M.-A. Cestiego, w dużej części wykazuje też wpływy D. Buxtehudego. Odznacza się głębią wyrazu, dramatyzmem, kontrastami. W operze, oratorium i kantatach kompozytor osiągnął dużą różnorodność, stosując recytatywy, ariosa, pieśni zwrotkowe, partie ansamblowe lub rozbudowane arie w przekomponowanej formie. Opera Nero była pierwszą operą niemieckojęzyczną wystawioną w Gdańsku. Z muzyki dramatycznej Medera zachowała się jedynie Die beständige Argenia, dedykowana szwedzkiemu królowi Karolowi XI, wykonana przez uczniów gimnazjalnych w Tallinie. W twórczości religijnej wyróżnia się oratorium pasyjne, skomponowane do tekstu Ewangelii wg św. Mateusza, zawierające wiele ekspresyjnych partii, interesujące opracoewań chorału (dla solisty, duetu, chóru). Słowa Jezusa ujęte są w arioso, co antycypuje pomysły J.S. Bacha. Der Polnische Pracher jest niewybredną satyrą na polską muzykę popularną i polskich muzyków cechowych. Historycznie utwór jest cenny, gdyż Meder przytacza wiele motywów polskiej muzyki (ludowej?), nie został jednak jeszcze dokładnie zbadany. Meder należał do cenionych muzyków; wg opinii Matthesona był znakomitym organistą, śpiewakiem i kompozytorem.

Literatura: J. Mattheson Grundlage einer Ehren-Pforte, Hamburg 1740, wyd. faks. Kassel 1969; J. Bolte J.V. Meder, „Vierteljahrsschrift für Musikwissenschaft” VII, 1891 oraz Das Danziger Theater im 16. und 17. Jahrhundert, Hamburg 1895 i J.V. Meders Stammbuch, „Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft” I, 1899–1900; W. Lott Zur Geschichte der Passionskomposition von 1650–1800 oraz Zur Geschichte der Passionsmusiken auf Danziger Boden mit Bevorzugung der oratorischen Passion, „Archiv für Musikwissenschaft” III, VII, 1921, 1925; H. Rauschning Geschichte der Musik und Musikpflege in Danzig, Gdańsk 1931; Å. Vretblad J.V. Meder och hans opera „Die beständige Argenia”, „Svensk Tidskrift för Musikforskning” XIX, 1937; A. Davidsson Musikbibliographische Beiträge, «Uppsala Univ. Årsskrift» IX, Uppsala 1954; C.-A. Moberg Dragi Östersjöomrädets musikliv på Buxtehudes tid, „Svensk Tidskrift för Musikforskning” XXXIX, 1957; F. Krummacher Die Überlieferung der Choralbearbeitungen in der frühen evangelischen Kantate, Berlin 1965; B. Smallman A Forgotten Oratorio Passion, „Music Times” CXV, 1974.