Mackenzie [mekʹenzy] Sir Alexander Campbell, *22 VIII 1847 Edynburg, †28 IV 1935 Londyn, szkocki kompozytor i dyrygent. Pochodził z rodziny o tradycjach muzycznych; ojciec, Alexander Mackenzie, komponował, prowadził orkiestrę i wydawał serię «National Dance Music of Scotland». W latach 1857–62 Mackenzie przebywał w Schwarzburg-Sondershausen (Niemcy), gdzie uczył się gry na skrzypcach i teorii muzyki (u E. Steina) oraz grał w szkolnej orkiestrze. Po powrocie do Anglii uzyskał stypendium w Royal Academy of Music w Londynie, gdzie studiował pod kierunkiem Ch. Lucasa (harmonia i kontrapunkt), F.B. Jewsona (fortepian) i P. Saintona (skrzypce). W 1865 wyjechał do rodzinnego Edynburga, gdzie działał jako skrzypek (organizował m.in. koncerty muzyki kameralnej), kompozytor oraz pedagog (m.in. w Church of Scotland Training College). W 1870 został kantorem kościoła św. Jerzego, a w 1873 dyrygentem Scottish Vocal Musical Association. Nasilenie twórczości kompozytorskiej Mackenziego nastąpiło po wyjeździe w 1879 do Florencji. Na stałe powrócił do Anglii w 1888, by objąć kierownictwo podupadającej Royal Academy of Music, w której podjął się także obowiązków nauczyciela kompozycji. Udało mu się poprawić sytuację akademii, a także rozpocząć współpracę z uczelniami konkurencyjnymi, która została uwieńczona utworzeniem w 1889 Associated Board of the Royal Schools of Music. Prowadził często prawykonania swoich dzieł, a latach 1892–99 był stałym dyrygentem Philharmonic Society. W latach 1908–12 był przewodniczącym Internationale Musikgesellschaft. Otrzymał tytuł dra honoris causa uniwersytetów w Oksfordzie, Cambridge i in.; w 1895 został nobilitowany.
Jako kompozytor pozostawał Mackenzie pod wpływem muzyki twórców kręgu kultury niemieckiej (Mendelssohn, Schumann, Liszt). Opery, inspirowane głównie twórczością Wagnera (motywy przewodnie), pomimo nikłej wartości wykorzystanych librett, ukazują talent Mackenziego do muzycznej charakterystyki postaci. W utworach instrumentalnych Mackenzie wykorzystywał elementy muzyki szkockiej (np. w rapsodiach szkockich).
Literatura: Sir Alexander Campbell Mackenzie, „The Musical Times” XXXIX, 1898
Instrumentalne:
orkiestrowe:
Rhapsodie Ecossaise (Scottish Rhapsody no. 1) na orkiestrę, wyd. 1880
Burns (Scottish Rhapsody no. 2) na orkiestrę, wyd. 1880
La belle dame sans merci na orkiestrę, 1883
Twelfth Night, uwertura, 1888
Britannia, uwertura, 1894
Coronation March na orkiestrę, wyd. 1902
London Day by Day na orkiestrę, 1902
Canadian Rhapsody na orkiestrę, 1905
An English Joy-Peal na orkiestrę, 1911
Tam o’ Shanter (Scottish Rhapsody no. 3) na orkiestrę, 1911
Invocation na orkiestrę smyczkową, 1912
Ancient Scots Tunes na orkiestrę smyczkową, 1915
Youth, Sport and Loyalty, uwertura, 1922
na instrument i orkiestrę:
Larghetto and Allegretto na wiolonczelę i orkiestrę, 1875
Koncert skrzypcowy cis-moll, 1885
Pibroch, suita na skrzypce i orkiestrę, 1889
Highland Ballad na skrzypce i orkiestrę, 1893
Scottish Concerto na fortepian i orkiestrę, 1897
Suita na skrzypce i orkiestrę, 1897
kameralne:
Kwartet fortepianowy Es-dur, wyk. 1873
6 Pieces na skrzypce i fortepian, 1888
2 Pieces na skrzypce i fortepian, 1891
From the North na skrzypce i fortepian, 1895
4 Dance Measures na skrzypce i fortepian, 1915
6 Easy Impromptus na skrzypce i fortepian, 1919
Distant Chimes na skrzypce i fortepian, 1921
2 Pieces na wiolonczelę i fortepian, 1928
na instrument solo:
Romance na fortepian, 1873
3 morceaux na fortepian, 1878
[6] Compositions na fortepian, 1879
In the Scottish Highlands na fortepian, wyd. 1880
3 Pieces na organy, 1888
Rustic Suite na fortepian, wyd. 1892
Fantasia na fortepian, 1910
Old English Air with Variations na fortepian, 1915
Odds and Ends, par ci, par là na fortepian, 1916
Jottings na fortepian, 1916
oprac. ludowych pieśni szkockich na fortepian, fortepian i skrzypce oraz harmonium
Wokalno-instrumentalne:
ponad 100 pieśni solowych m.in. do sł. A. Tennysona, H. Heinego, W. Szekspira, A.P. Gravesa, J. Haya, H. Boultona
ok. 50 pieśni na kilka głosów do sł. R. Burnsa, W. Szekspira, E. Oxenforda i in., także do tekstów biblijnych
na głosy solowe, chór i orkiestrę lub głosy solowe i orkiestrę:
The Bride, kantata, 1881
Jason, kantata, 1882
The Story of Sayid, kantata, 1886
The Rose of Sharon, oratorium, 1884
A Jubilee Ode, oratorium, 1887
The Cottar’s Saturday Night, 1888
The New Covenant, oda, 1888
The Dream of Jubal, kantata, 1889
Veni Creator Spiritus, 1891
Bethlehem, oratorium, 1894
The Witches’ Daughter, kantata, 1904
The Sun-God’s Return, kantata, 1910
The Temptation, oratorium, 1914
Sceniczne:
Colomba, opera, libr. F. Hueffer wg P. Mériméego, wyst. Londyn 1883
The Troubadour, opera, libr. F. Hueffer, wyst. Londyn 1886
Phoebe, opera komiczna, niewystawiona
His Majesty, or The Court of Vingolia, opera komiczna, libr. F.C. Burnand, R.C. Lehmann, wyst. Londyn 1897
The Knights of the Road, operetka, libr. H.A. Lytton, wyst. Londyn 1905
The Cricket on the Hearth, opera, libr. J. Sturgis wg Ch. Dickensa, wyst. Londyn 1914
The Eve of St. John, opera, libr. E. Farjeon, wyst. Liverpool 1924
muzyka do sztuk teatralnych, m.in.:
Marmion R. Buchanana wg W. Scotta, wyst. Glasgow 1891
Manfred G. Byrona, 1898, niewystawiona
Koriolan W. Szekspira, wyst. Londyn 1901
Prace:
Verdi, Londyn 1913
Liszt, Londyn ok. 1920
A Musician’s Narrative, Londyn 1927
