Lisinski, Vatroslav

Lisinski Vatroslav, właśc. Ignacije Fuchs, ochrzcz. 8 VII 1819 Zagrzeb, †31 V 1854 Zagrzeb, chorwacki kompozytor. Studiował prawo na uniwersytecie oraz uczył się prywatnie muzyki u J. Sojki i J.K. Wisnera von Morgenstern w Zagrzebiu. Zrazu pracował jako niepłatny urzędnik; po sukcesie opery Ljubav i zloba w 1846 poświęcił się całkowicie muzyce. W latach 1847–50 przebywał w Pradze, gdzie pobierał prywatne lekcje u J.B. Kittla i K.P. Pitscha. W tym okresie stworzył wiele pieśni, uwerturę Bellona oraz część opery Porin. Po powrocie do Zagrzebia zmienił imię i nazwisko; pracował jako nauczyciel muzyki, dyrygent i kompozytor. Kłopoty polityczne i finansowe zmusiły go do porzucenia działalności muzycznej; w 1853 podjął pracę jako urzędnik. Krótko przed śmiercią napisał jeszcze marsz żałobny (zaginiony). Zmarł na puchlinę wodną w ubóstwie i zapomnieniu.

Lisinski uważany jest za czołowego kompozytora chorwackiego okresu wczesnego romantyzmu. Mimo krótkiego okresu aktywności twórczej (1841–52) pozostawił obfitą spuściznę. Jego kompozycje odznaczają się typowymi cechami muzyki romantycznej: silnymi związkami z narodowym folklorem chorwackim, liryzmem, programowością, później także stosunkowo zaawansowaną harmoniką i profesjonalną instrumentacją. Lisinski wykorzystywał również elementy czeskiej i słowackiej muzyki ludowej (Porin). Szczególne znaczenie ma oparta na chorwackich motywach historycznych opera Ljubav i zloba, napisana w postaci partytury wokalnej. Jest ona pierwszą operą chorwacką. Wykonana na scenie amatorskiej w 1846, następnie zharmonizowana i zinstrumentowana przez von Morgensterna, stała się istotnym wydarzeniem, odnotowanym w prasie europejskiej. Mimo talentu i dominacji nad współczesnymi mu twórcami, wpływ Lisinskiego na rozwój muzyki chorwackiej początkowo nie był znaczący. Uważany jest on jednak za twórcę szkoły narodowej i prekursora nowoczesnej muzyki chorwackiej.

Literatura: F.K. Kuhač Vatroslav Lisinski i njegovo doba, Zagrzeb 1887, 2. wyd. 1904; A. Kassowitz-Cvijič Vatroslav Lisinski u kolu Ilira, Zagrzeb 1919; V. Klaić Vatroslav Lisinski i prve dvije hrvatske opere, Zagrzeb 1919; V. Novak Vatroslav Lisinski, Belgrad 1925; J. Andreis Vatroslav Lisinski — O stogodišnijci smrti, „Zvuk” 1955; T. Ujčić Vatroslav Lisinski. Životna drama skladatelija prve hrvatske narodne opere, Pisino 1964; L. Županović Vatroslav Lisinski (1819–1854). Zivot— djelo — značenije, Zagrzeb 1969; „Zvuk” 1969 nr 96/97 (poświęcony Lisinskiemu).