Logotypy UE

Leibowitz, René

Biogram

Leibowitz [1’ajbowyc] René, *17 II 1913 Warszawa, †28 VIII 1972 Paryż, francuski kompozytor, dyrygent i muzykograf polskiego pochodzenia. W 1926 wyemigrował z Polski do Francji. W latach 1931–32 studiował harmonię i kontrapunkt u A. Weberna w Wiedniu. Po powrocie do Paryża studiował instrumentację u M. Ravela (1933), dyrygenturę u V. De Sabaty (1932–36) i P. Dessaua (1936–38). Po wojnie działał jako pedagog; wykładał kompozycję dwunastotonową we Francji, Niemczech i Stanach Zjednoczonych (wśród uczniów m.in. P. Boulez i H.W. Henze). Był dyrygentem w Radiodiffusion Française. Jako dyrygent zdobył szczególe uznanie; odbył wiele tournées koncertowych po całym święcie, propagując przede wszystkim idee nowej muzyki. Nagrał wiele płyt, m.in. z muzyką kompozytorów szkoły wiedeńskiej.

Z punktu widzenia recepcji dodekafonii szkoły wiedeńskiej historyczne znaczenie Leibowitza dla muzyki francuskiej da się porównać z rolą, jaką w Polsce mógł odegrać J. Koffler, we Włoszech odegrał L. Dallapiccola, a w Anglii H. Searle. Wszyscy ci kompozytorzy należeli do pokolenia, które – zafascynowane rewolucją dodekafoniczną – podjęło się propagowania idei Schönberga w swoich krajach. Francuski ruch awangardowy lat 50. i 60. zawdzięcza niemal wyłącznie Leibowitzowi przyswojenie różnych technik serialnych. Istotne znaczenie dla umacniania ideałów dodekafonicznej awangardy miały też (nie tylko we Francji) teoretyczne publikacje Leibowitza (szczególnie pierwsze dwie książki: Schoenberg… i Introduction…), jedne z najwcześniejszych syntetycznych prac, podsumowujących i alarmujących dorobek kompozytorski Schönberga i jego szkoły. Punktem wyjścia w kompozycji Leibowitza jest klasyczna technika 12-tonowa Schönberga, którą poddał pewnym modyfikacjom. Istotna jest zwłaszcza idea przeniesienia znaczenia „kompleksów seryjnych” Schönberga z obszaru ściśle techniczno-dźwiękowego na składnię muzyczną (motyw, temat, rozwinięcie, zakończenie). O ile u Schönberga składnia seryjna nie zawsze pokrywała się z muzycznymi kategoriami formalnymi, o tyle Leibowitz dążył do odkrycia wszystkich możliwości, jakie wynikają z relacji obu tych składni. Leibowitz był bardzo płodny, jego twórczość jest wszechstronna, uprawiał niemal wszystkie gatunki muzyczne. Pomimo to dorobek kompozytorski Leibowitza (tak jak wielu epigonów Schönberga) nie zadomowił się na trwałe w literaturze muz. XX w.

Kompozycje i prace

Kompozycje

Instrumentalne:

orkiestrowe:

Symfonia 1941

Symfonia kameralna 1948

Symfonia kameralna 1961

Wariacje 1945

6 małych utworów 1954

Fantaisie symphonique 1956

Uwertura 1958

Rhapsodie symphonique 1965

Capriccio na flet i orkiestrę smyczkową, 1967

Fantazja na jazz-band, 1959

***

Koncert na skrzypce i fortepian, 1942

Koncert fortepianowy 1954

Koncert altówkowy 1954

Koncert skrzypcowy 1959

Koncert puzonowy 1960

Koncert wiolonczelowy 1962

kameralne:

I Kwartet smyczkowy 1940

II Kwartet smyczkowy 1950

III Kwartet smyczkowy 1952

IV Kwartet smyczkowy 1958

V Kwartet smyczkowy 1963

VI Kwartet smyczkowy 1965

VII Kwartet smyczkowy 1966

VIII Kwartet smyczkowy 1968

10 kanonów na 3 instrumenty, 1939

Kwintet dęty 1944

Trio fortepianowe 1950

Duo na wiolonczelę i fortepian

5 utworów na klarnet i fortepian, 1952

Rhapsodie concertante na skrzypce i fortepian, 1955

Trio smyczkowe 1952

Humoreska na 7 perkusistów, 1957

Marijuana na skrzypce, puzon i wibrafon, 1960

Introdukcja, fanfara i marsz żałobny na instrumenty dęte i perkusję, 1961

4 bagatele na puzon i fortepian, 1964

Suita na skrzypce i fortepian, 1965

Sonata na flet, altówkę i harfę, 1966

Suita na 9 instrumentów, 1967

Kwartet na 4 saksofony, 1969

na instrumenty solo:

Sonata fletowa 1944

Sonata skrzypcowa 1948

Fantazja na skrzypce solo, 1961

3 capricci na wibrafon, 1965

fortepianowe:

Sonata 1939

Sonata 1957

utwory op. 8, 1943

utwory op. 19, 1950

Fantazja 1952

6 małych utworów w formie suity 1952

Concertino na 4 ręce, 1958

Toccata 1964

3 etiudy-miniatury 1965

Mała suita 1966

Rondo capriccioso 1967

3 intermezzi 1970

Wokalne i wokalno-instrumentalne:

Empedokles na chór mieszany, 1945

2 pieśni op. 71 na chór, 1966

Chanson Dada na chór, 1968

pieśni na głos i fortepian op. 6, 1942

pieśni na głos i fortepian op. 9, 1942

pieśni na głos i fortepian op. 18, 1949

pieśni na głos i fortepian op. 25, 1951

pieśni na głos i fortepian op. 34, 1954

pieśni na głos i fortepian op. 49, 1958

pieśni na głos i fortepian op. 67, 1965

pieśni na głos i fortepian op. 73, 1966

pieśni na głos i fortepian op. 80, 1967

pieśni na głos i fortepian op. 86, 1969

The Grip of the Given na chór mieszany i 6 instrumentów, 1950

The Renegade na chór i 8 instrumentów, 1956

Tourist Death na sopran i orkiestrę, 1943

L’explication des métaphores na głos recytatora, 2 fortepiany, harfę i perkusję, 1947

Perpetuum mobile. The City, symfonia dramatyczna na głos mówiony i orkiestrę, 1951

Symfonia żałobna na głosy solowe, chór i orkiestrę, 1955

Serenada na baryton i 8 instrumentów, 1955

Capriccio na sopran i zespół kameralny, 1956

3 pieśni na głos i 5 instrumentów, op. 46, 1958

A Prayer na alt, chór męski i orkiestrę, 1965

Motifs na głos mówiony i 5 instrumentów, 1967

Sonet na sopran i 5 instrumentów, 1967

A Legend na sopran, fortepian i orkiestrę, 1968

Laboratoire central na głos mówiony, chór żeński i orkiestrę kameralną, 1970

Scena i aria na sopran i orkiestrę, 1970

Sceniczne:

La rumeur de l’espace, opera, 1950

Ricardo Gonfolano, opera, 1953

Les Espagnols à Venise, opera buffa, 1963, wyst. Grenoble 1970

Labyrinthe, opera, 1969

 

Prace:

Schoenberg et son école, Paryż 1947, wyd. angielskie Nowy Jork 1949, 2. wyd. 1970

Qu’est-ce que la musique de douze sons, Liège 1948

Introduction à la musique de douze sons, Paryż 1949

L’évolution de la musique de Bach à Schoenberg, Paryż 1951

Histoire de l’opéra, Paryż 1957, wyd. włoskie Mediolan 1966

E.I. Khan, z K. Wolffem, Paryż 1958, wyd. angielskie Nowy Jork 1958

Thinking for Orchestra, z J. Maguire, Nowy Jork 1958, wyd. włoskie Bari 1964

Le compositeur et son double, zbiór esejów, Paryż 1971