Lachner, Franz

Lachner Franz Paul, *2 IV 1803 Rain am Lech (Górna Bawaria), †20 I 1890 Monachium, niemiecki kompozytor i dyrygent. Gry na fortepianie i organach uczył się w Rain u ojca, Antona Lachnera, miejscowego organisty, który swych czterech synów i obydwie córki wykształcił na muzyków. Po jego śmierci Franz Lachner znalazł się w 1822 w Monachium jako nauczyciel muzyki i organista, a także skrzypek, wiolonczelista, kontrabasista i waltornista orkiestry tamtejszego Isartortheater. W 1823 został organistą kościoła ewangelickiego w Wiedniu; tam doskonalił swe umiejętności u S. Sechtera i Abbé Stadlera; przystał też do kręgu uczestników spotkań artystycznych z udziałem F. Schuberta i M. von Schwinda, z którym zawarł długoletnią przyjaźń. W 1827 został wicekapelmistrzem, a w 1829 kapelmistrzem wiedeńskiego Kärntnertortheater; od 1834 prowadził orkiestrę dworską w Mannheim. W 1836 osiadł w Monachium jako dyrygent opery dworskiej, Königliche Vokalkapelle, a od 1852 także Generalmusikdirektor tamtejszego uniwersytetu. Prowadził również regularne koncerty monachijskiej Musikalische Akademie oraz festiwale muzyczne (Monachium 1855, 1863, Salzburg 1855, Akwizgran 1861, 1870). Po przybyciu Wagnera i H. von Bülowa do Monachium w 1864, Franz Lachner – dla uniknięcia konfliktu – zwrócił się w 1865 o przeniesienie na emeryturę (co nastąpiło ostatecznie w 1868), zachowując autorytet i niezależną pozycję w środowisku artystycznym Monachium.

Trzon dorobku Franza Lachnera stanowią dzieła orkiestrowe, w latach wiedeńskich reprezentowane przez symfonie, z których wydarzeniem artystycznym była V „Passionata”, w 1834 wyróżniona 1. nagrodą na konkursie w Wiedniu (2. nagrodę otrzymała wówczas Symfonia op. 15 I.F. Dobrzyńskiego). W okresie monachijskim główną formą wypowiedzi Lachnera stały się suity orkiestrowe, spośród których VII Suitę uważano za wybitną pozycję niemieckiej symfoniki. Opera Catarina Cornaro uchodzi za szczególnie udany niemiecki odpowiednik wielkiej opery w typie meyerbeerowskim; z innych dzieł cenione było jego Requiem. Franz Lachner był przedstawicielem (nie epigonem, jak bywa określany) 1. pokolenia niemieckich romantyków, wielu z nich przeżył niemal o pół wieku, pozostając wiernym wczesnoromantycznej stylistyce; w jego twórczości zaznaczają się filiacje z muzyką Beethovena, Spohra i Schuberta, a predylekcja kompozytora do tonacji molowych i wzmożonej uczuciowości wskazuje na więź z Mendelssohnem. Zaufanie do umiejętności praktycznych i stała dyspozycja twórcza sprawiały, że jego dzieła powstawały spontanicznie, bez głębszej refleksji nad stylem i przesłaniem artystycznym. Podobnymi cechami odznaczała się również dyrygencka sztuka Lachnera, co doprowadziło do nieporozumień z Wagnerem, który podkreślał jednak wkład Lachnera w monachijskie sukcesy swych dramatów muzycznych, polegający na długoletniej pracy nad podniesieniem smaku i poziomu artystycznego tamtejszego środowiska muzycznego.

Literatura: F. Steuer Verzeichnis der Werke von Franz Lachner, w: Zeitgenössische Tondichter, wyd. M. Chop (M. Charles), Lipsk 1890; O. Kronseder Franz Lachner, Lipsk 1903, L.K. Mayer Franz Lachner als Instrumental-Komponist, dysertacja uniwersytetu w Monachium 1922, A. Würz Franz Lachner als dramatischer Komponist, dysertacja uniwersytetu w Monachium 1927; G. Wagner Franz Lachner als Liederkomponist, nebst einem biographischen Teil und dem thematischen Verzeichnis sämtlicher Lieder, dysertacja uniwersytetu w Moguncji 1969; U. Konrad Der Wiener Kompositionswettbewerb 1835 und Franz Liszt’s Sinfonia passionata. Ein Beitrag zur Geschichte der Sinfonie nach Beethoven, [w]: „Augsburger Jahrbuchfur Musikwissenschaft“ 3, 1986; M. Negrey Dobrzyński and Lachner: Two Laureates of  the Viennese Composing  Competition in 1835,  w:  Beethoven 4. Studien und Interpretationen, cz. III Materiały sympozjum „Beethoven i jego Wiedeń. Warszawa 2008”, red. M. Tomaszewski i M. Chrenkoff, Kraków 2009.