Krieger, Adam

Krieger [krˊi:g^er] Adam, *7 I 1634 Driesen koło Frankfurtu n. Odrą (obec. Drezdenko n. Odrą), †30 VI 1666 Drezno, niemiecki kompozytor. Od 1650 lub 1651 mieszkał w Lipsku, gdzie związał się ze środowiskiem studenckim, chociaż prawdopodobnie nie był studentem, gdyż w księdze matrykulantów uniwersytetu w Lipsku nie ma jego nazwiska. Pobyt w Lipsku wykorzystał na naukę i działalność muzyczną. Ze wstępu do Neue Arien z 1667 wynika, że był uczniem S. Scheidta (w Halle), u którego zapewne uczył się gry na organach. W Lipsku Krieger założył towarzystwo muzyczne, zwane Cymbalische Reich. W 1655 został po J. Rosenmüllerze organistą Nikolaikirche. Jego konkurentem był wówczas W. Fabricius. Oprócz muzyki religijnej pisywał w tym czasie kompozycje okolicznościowe przeznaczone na śluby i pogrzeby wpływowych mieszczan Lipska. W 1657 przyjął propozycję elektora saskiego Jana Jerzego II i przeniósł się do Drezna, gdzie uczył gry na klawesynie córkę książęcą. Jeszcze w 1657 podjął starania o stanowisko kantora kościoła św. Tomasza w Lipsku. Mimo protekcji elektora nie uzyskał nominacji. Pozostał w Dreźnie, ale często jeździł do Lipska, aby uczestniczyć w życiu muzycznym miasta, m.in. 29 IX 1657 wystawił na cześć Jana Jerzego II sztukę z ariami, chórami i ritornelami orkiestrowymi. W V 1658 został organistą dworu elektorskiego, którą to funkcję piastował do końca życia. Cieszył się szacunkiem działających w Dreźnie literatów, zwłaszcza poety D. Schirmera. Niewykluczone, że utrzymywał również wówczas kontakty z H. Schützem, który w tym okresie bardzo często przebywał w pobliskim Weissenfels. Mieszkając w Dreźnie Krieger kontynuował twórczość okolicznościową przeznaczoną dla mieszkańców Lipska. W 1663 przebywał krótko na dworze w Bayreuth. Został pochowany w Dreźnie na Frauenkirchhof.

Krieger – czołowy twórca barokowej pieśni niemieckiej – pozostawił dwa zbiory: Arien i Neue Arien. Zawierają one 110 pieśni, które były wykonywane jeszcze w XVIII w., występowały w licznych zbiorach i tabulaturach, funkcjonowały także jako kontrafaktury. Melodie do słów Seit dass der Tugend Pfad hat Herkules betreten i Nun sich der Tag geendet hat są śpiewane (z innym tekstem) w kościele ewangelickim do dzisiaj. J.S. Bach wykorzystywał także melodie Kriegera w kantatach. Pieśni Kriegera o ogromnej różnorodności tematycznej, od mitologiczno-pastoralnych po sprośne poematy pijackie, były w znacznej części komponowane do jego własnych tekstów. Tworzył również, zwłaszcza początkowo, do słów innych poetów (np. M. Opitza, J. Schwiegera, J. Szocha, G. Grefingera, G. Finckelthausa). Krieger potrafił w swych pieśniach pogodzić tradycje niemieckie, wpływy francuskie i niderlandzkie z włoską ekspresją. Stosował konsekwentnie pieśni zwrotkowe z instrumentalnymi ritornelami. We wcześniejszych kompozycjach zespół instrumentalny tworzyły 2–3 instrumenty, a w późniejszych – 5 instrumentów i basso continuo. Zdekompletowany zbiór Arien zawiera 45 jednogłosowych pieśni o fakturze sylabicznej oraz 5 małych duetów i tercetów. Neue Arien obejmują ok. 50 utworów na 2–5 głosów oraz liczne arie, spośród których można wymienić Wo muss der schöne Schäfer sein, Fleug Psyche, fleug, Cupido, bist du blind. Oprócz pieśni zwrotkowych znajdują się tam niezwrotkowe utwory dialogowe o typie włoskim, które podobnie jak arie mogły być przeznaczone do wykonania scenicznego. W melodyce pieśni Kriegera dostrzegalne są rozmaite wpływy, m.in. tanecznej melodyki oper weneckich oraz tańców francuskich.

Literatura: K. Finscher Über eine Gelegenheitskomposition von A. Krieger, „Archiv für Musikwissenschaft” II, 1919/20 (zawiera Ihr schönsten Blumen in der Au); H. Osthoff A. Krieger, Lipsk 1929, przedruk Wiesbaden 1970 (zawiera recytatyw z kantaty Ich preise dich, Herr, 11 wczesnych pieśni solowych i 3 pieśni żałobne); J. Wolf Das Stammbuch des Georg Fabricius, w ks. pamiątkowej M.L. de la Laurencie, Paryż 1933 (zawiera Canon à tre „Artes ingenuae servent in periculis”, faksymile i partyturę); H. Osthoff Neue Quellen zu A. Krieger, „Archiv für Musikwissenschaft” VIII, 1943; N. Schiørring Det 16. og 17. århundredes verdslige danske visesang, t. 2, dysertacja uniwersytet w Kopenhadze 1950 (zawiera 42 kontrafaktury pieśni z Arien); J.H. Baron Foreign Influences on the German Secular Solo Continuo Lied of the Mid-Seventeenth Century, dysertacja Brandeis University 1967; N. Schiørring Wiederaufgefundene Melodien aus der verschollenen A. Krieger – Ariensammlung 1657, w ks. pamiątkowej W. Wiory, Kassel 1967; J.J. Maćkowski Adam Krieger. Życie – dzieło – konteksty. Monografia twórcy polsko-niemieckiego pogranicza historycznego, Drezdenko 2015.