Knipper Lew Konstantynowicz, *3 XII (21 XI) 1898 Tbilisi, †30 VII 1974 Moskwa, rosyjski kompozytor. Regularną naukę muzyki podjął w 1922 w szkole muzycznej Gniesinych w Moskwie u J. Gniesinej (fortepian), D. Rogal-Lewickiego (teoria) oraz u R. Gliera i N. Żylajewa (kompozycja). Studia kompozytorskie uzupełniał u Ph. Jarnacha w Berlinie i J. Weismanna we Fryburgu. W latach 1929–30 był doradcą muzycznym w Teatrze Muzycznym im. Niemirowicza-Danczenki w Moskwie; w 1930 przebywał na Kaukazie, a w 1931 w Pamirze studiując folklor tamtejszych ludów. Przez wie-le lat współpracował z Armią Czerwoną jako dyrygent i instruktor muzyczny. W 1942 i 1944 przebywał z Armią Czerwoną w Iranie, w 1945 na Ukrainie, w 1946 w Buriacko-Mongolskiej ASRR wykorzystując swój pobyt do studiów nad kulturą ludową.
We wczesnych utworach Knippera stosował środki wyrazu charakterystyczne dla francuskiego impresjonizmu, a także niemieckiego ekspresjonizmu. W latach 20. pod auspicjami Towarzystwa Muzyki Współczesnej, którego był członkiem, kilka jego utworów wykonanych zostało w Europie Zachodniej (m.in. Suitę liryczną wyk. 1931 na Festiwalu w Oksfordzie). Najbardziej znaczące dzieło tego okresu to opera Siewiernyj wietier oparta na opowiadaniu W. Kirszona o wojnie domowej w Baku, ostro krytykowana za zbyt nowatorskie środki wyrazu. W latach 30. Knipper radykalnie zmienił swój sposób komponowania, pisał utwory melodyjne, łatwe w percepcji. Dużą popularność zyskały m.in. III i IV Symfonia (z której pochodzi jedna z najbardziej znanych melodii owych czasów Poluszko, pole). Istotne miejsce w twórczości Knippera zajmują utwory wykorzystujące ludowe melodie tadżyckie (suity orkiestrowe, pieśni, utwory fortepianowe, balet Istocznik sczastja), turkmeńskie, kirgiskie, buriackie, irańskie (suita Maku), albańskie (4 improwizacje), mongolskie (opera Na Bajkale), będące przejawem zainteresowania kompozytora kulturą ludową połuddiowo-wschodniej Azji.
Literatura: L. Knipper, artykuł autobiograficzny, „Sowietskaja Muzyka”1933 nr 5; W. Bielajew L. Knipper, „Sowietskaja Muzyka”1937 nr 4; G. Kreitner L. Knipper, „Sowietskaja Muzyka”1946 nr 7; W. Wanslow L. Knipper, „Sowietskaja Muzyka”1951 nr 10; D. Kabalewski L. Knipper, „Sowietskaja Muzyka” 1955 nr 8; N. Rogożyna L. Knipper IV Simfonija, w: Sowietskaja simfonija za 50 let, Leningrad 1967.
orkiestrowe:
I Symfonia 1929, 2. wersja 1964
II Symfonia 1931
III Symfonia „Dalniewostocznaja” na głosy solowe, chór męski i 2 orkiestry, 1932
IV Symfonia „Poema o bojce-komsomolce” na głosy solowe, chór i orkiestrę, 1933, 2. wersja 1965
V Symfonia 1935
VI Symfonia „Krasnaja konnica” na głos i orkiestrę, 1936
VII Symfonia „Wojennaja” 1937
VIII Symfonia 1943
IX Symfonia 1944
X Symfonia „Epizody Wielikoj Otieczestwiennoj wojny” 1946
XI Symfonia 1949
XII Symfonia 1950
XIII Symfonia 1952
XIV Symfonia 1954
XV Symfonia na orkiestrę smyczkową, 1962
XVI Symfonia „Dramaticzeskaja” 1968
XVII Symfonia „Leninskaja” na głosy solowe, wiolonczelę koncertującą i orkiestrę, 1970
XVIII Symfonia na głos i orkiestrę kameralną, 1970
XIX Symfonia 1971
XX Symfonia z koncertującymi skrzypcami i wiolonczelą, 1972
XXI Symfonia „Simfoniczeskije tancy” 1974
Na Pieriekopskom wału, poemat symfoniczny, 1940
Piesnia o konnice, poemat symfoniczny, 1942
Mołodiożnaja, uwertura, 1943
25 lat RKKA, uwertura, 1944
Priwiet kosmonawtam, uwertura, 1963
Skazki gipsowogo bożka, suita, 1925
Lirycznaja, suita, 1928
Wancz, suita, 1934
Turkmenskije eskizy, suita, 1939
Obrazy Turkmenii, suita, 1940
Maku, suita, 1942
Sołdatskije piesni, suita, 1946
Zabajkalskaja kurumkan, suita, 1947
Kołchoznyje piesni, suita, 1949
Pamir, suita, 1951
Simfoniczeskije rasskazy o celinie, suita, 1958
Ała-Too, suita, 1959
Piśma druzjam, suita, 1960
Sinfonietta na orkiestrę smyczkową, 1934
Sinfonietta na orkiestrę smyczkową, 1944
Sinfonietta na orkiestrę smyczkową, 1971
Sinfonietta na orkiestrę symfoniczną, 1932
Sinfonietta na orkiestrę symfoniczną, 1953
Gornaja serenada na orkiestrę smyczkową, 1942, 2. wersja 1945
4 improwizacje na tematy albańskie na orkiestrę smyczkową, 1954
Koncert skrzypcowy 1943
Koncert skrzypcowy 1965
Koncert skrzypcowy 1967
Koncert na wiolonczelę i 7 instrumentów dętych, 1962
Koncert na wiolonczelę, smyczki i perkusję, 1969
Koncert na klarnet, 1964
Koncert na obój, 1967
Koncert na fagot, 1970
Koncert na trąbkę i fagot, 1968
kameralne:
Kwartet smyczkowy 1942
Kwartet smyczkowy 1965
Kwartet smyczkowy 1973
Trio fortepianowe 1967
Trio fortepianowe 1972
12 preludiów na klarnet i fortepian, 1946
***
na fortepian, m.in. 5 utworów na tematy tadżyckie 1936
wokalne:
ok. 50 pieśni
pieśni masowe
Wiesna, kantata, 1947
Drużba nieruszyma, kantata, 1954
Podwig, kantata, 1955
sceniczne:
Siewiernyj wietier, opera, wyst. Moskwa 1930
Na Bajkale, opera, wyst. Ułan-Ude 1948, 2. wersja 1958
Sierdce tajgi, opera, wyst. Kujbyszew 1958
Murat, opera, wyst. Frunze 1959
Maleńkij princ, opera, wyst. Moskwa 1964
Satanella, balet, 1924
Kandid wg Voltaire a, opera-balet, 1927
Negritenok Sebi, balet, 1929
Istocznik sczastja, balet, wyst. Stalinabad 1951
Krasawica Angara, balet, z B. Jampiłowem, wyst. Ułan-Ude 1959, 2. wersja 1970
opracowania pieśni ludowych
