logotypes-ue_ENG

Klein, Fritz Heinrich

Biogram i literatura

Klein [klajn] Fritz Heinrich, *2 II 1892 Budapeszt, †12 VII 1977 Wiedeń, austriacki kompozytor i teoretyk, z wykształcenia zawodowy oficer. Pierwsze lekcje gry na fortepianie pobierał u ojca, później studiował kompozycję u Schönberga i Berga. Po 1918 uprawiał pedagogikę muzyczną; w latach 1932–57 wykładał teorię muzyki w konserwatorium im. A. Brucknera w Linzu. Jest autorem wielu dzieł scenicznych, orkiestrowych, kameralnych i instrumentalnych (szczególnie fortepianowych), a także wyciągów fortepianowych Wozzecka i Koncertu kameralnego Berga. Klein wniósł istotny wkład w kształtowanie techniki dodekafonicznej szkoły wiedeńskiej. Jego utwór Die Maschine — Eine extonale Selbstsatire op. 1, na fortepian na 4 ręce (wyk. 1924 Nowy Jork; wyd. 1921 pod pseudonimem Heautontimorumenos) prezentuje wiele rozwiniętych później przez Schönberga kategorii dwunastotonowych (m.in. serię wszechinterwałową, formy zwierciadlane). Jako teoretyk dodekafonii zapoczątkował swą pracą Die Grenze der Halbtonwelt (Mk XVII, 1924/25) statystyczne badania ilościowych możliwości materiału dwunastotonowego dla potrzeb nowej techniki kompozytorskiej. Oddziałał szczególnie na dwunastotonowe koncepcje Berga.

Literatura: M. Gołąb Pierwsze manifesty dodekafoniczne (1920–1925), „Muzyka” 1983 nr 3; M. Gołąb Dodekafonia. Studia nad teorią i kompozycją pierwszej połowy XX wieku, Bydgoszcz 1987.