Kelemen [k´e~] Milko, *30 III 1924 Podravska Slatina (Chorwacja), †8 III 2018, Stuttgart, chorwacki kompozytor i organizator. W latach 1945–51 studiował w akademii muzycznej w Zagrzebiu u S. Sulka (kompozycja) i F. Zauna (dyrygentura), w 1954 u O. Messiaena i T. Aubina w Paryżu, w latach 1958–59 u W. Fortnera we Fryburgu Bryzg. Od 1955 uczestniczył w Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadcie. W latach 1953–68 (z przerwami) uczył w akademii muzycznej w Zagrzebiu. Od 1959 był współorganizatorem, a od 1961 prezydentem Biennale Nowej Muzyki w Zagrzebiu. W początkach lat 60. pracował w studiu muzyki elektronicznej Siemensa w Monachium. W 1968 osiedlił się w Niemczech, gdzie jako profesor kompozycji uczył w latach 1969–72 w R. Schumann-Institut w Düsseldorfie, w latach 1973–90 w Hochschule für Musik w Stuttgarcie, gościnnie wykładając w wielu uczelniach i na kursach w Europie, Ameryce, Azji i Australii. Za działalność organizacyjną i twórczość otrzymał m.in. trzykrotnie nagrodę miasta Zagrzebia (1956, 1957, 1959), nagrodę im. L. van Beethovena miasta Bonn (1961), włoskiej sekcji MTMW (1962), Wielką Nagrodę telewizji jugosłowiańskiej (1968), nagrodę im. B. Sprengela (1970) i V. Nazora (1983).
Po wczesnych utworach, pozostających pod wpływem neoklasycyzmu i folkloryzmu typowego dla środowiska chorwackiego, w połowie lat 50. Kelemen przyłączył się do poszukiwań kompozytorów związanych z kursami nowej muzyki w Darmstadcie. Starając się nadać muzyce charakter możliwie najbardziej antyromantyczny, posługiwał się małymi interwałami (niejednokrotnie mikrointerwałami) w obrębie całości strukturalnych zwanych modusami, których parametry mogły podlegać zmianom. W latach 60. wyzwolił się spod wpływów serializmu, kładąc coraz większy nacisk na improwizację i stosując aleatoryzm. Operą Der neue Mieter włączył się w tradycję teatru absurdu. W multimedialnym Apocalyptica dał wyraz przekonaniu, iż w muzyce równie istotna jak świadomość jest intuicja i podświadomość. Celem Kelemena nie wydaje się tworzenie indywidualnego języka muzycznego, lecz raczej penetracja nowych środków i poszukiwanie możliwości spontanicznego wyrazu, trudno więc znaleźć wspólny mianownik stylistyczny dla jego twórczości.
Literatura: M. Graf Gespräch mit Milko Kelemen, „Das Orchester” XXI, 1973; F. Prieberg Zwanzig Fragen an Milko Kelemen, „Melos” XLI, 1974; A. Browning Une conversation avec Milko Kelemen, „Cadmos” IV, 1979; K. Kovačevic Die kroatischen Komponisten und ihre Werke, Zagrzeb 1957; K. Kovačevic Jugoslavenski kompozitori i njihova djela, Zagrzeb 1960; E. Helm Milko Kelemen. Yugoslav avantgardist, „Musical America” LXXXII, 1962; M. Cadieu Sartre chantant, Ionesco dansant par Milko Kelemen, „Nouvelles littéraires” III, 1965; Milko Kelemen, w: Ü. Dibelius Moderne Musik 1945–65, Monachium 1966; Milko Kelemen, w: J. Häusler Musik im 20. Jahrhundert, Brema 1969; H. Krellmann Plädoyer für Milko Kelemen, „Musica” XXV, 1971; E. Sedak Milko Kelemen, oder das Spiel der Flucht von alten und neuen Dogmen in der Musik, Zagrzeb 1972; Milko Kelemen, w: I. Scharberth Musiktheater mit R. Liebermann, Hamburg 1975; N. Gligo Passionato für Flöte und gemischten Chor von Milko Kelemen, „Zeitschrift für Musiktheorie” VI, 1975; S. Erding Apocalyptica. Eine multimediale Ballettoper von F. Arrabal (Text), Milko Kelemen (Musik) und E. Kieselbach (Objekte), Nagold 1979
Kompozycje
Instrumentalne:
orkiestrowe:
Kleine Streichermusik na orkiestrę smyczkową, 1947
Preludio, Aria e Finale na orkiestrę smyczkową, 1948
Sinfonietta na orkiestrę kameralną, 1950
Sinfonia, 1952
Adagio ed Allegro na orkiestrę, 1955
Konzertante Improvisationen na orkiestrę smyczkową, 1955
Concerto giocoso na orkiestrę kameralną, 1957
Sinfonische Musik 57, 1957
Konstellationen na orkiestrę kameralną, 1958, prawyk. Kraków 1960
Skolion na orkiestrę, 1958
Fünf Essays na orkiestrę, 1959
Equilibres na 2 grupy orkiestrowe, 1962, wyk. pol. Warszawska Jesień 1963
Sub rosa, 1964
Surprise na orkiestrę, 1966
Floreal na orkiestrę, 1970
Abecedarium na orkiestrę, 1973
Tantana, improwizacja na 10–20 wykonawców, 1974
Mageia na orkiestrę, 1977
Infinity na orkiestrę, 1979
Fanfare na zespół instrumentów dętych blaszanych, 1984
Love Songs na orkiestrę, 1984
Archetypon na orkiestrę, 1986
Fantasia na orkiestrę, 1986
na instrument/y solo i orkiestrę:
Koncert fortepianowy, 1953
Koncert skrzypcowy, 1954
Concertino na kontrabas lub wiolonczelę i orkiestrę smyczkową, 1957
Drei Tänze na altówkę i orkiestrę, 1957
Koncert na fagot i orkiestrę smyczkową, 1957
Transfigurationen na fortepian i orkiestrę, 1960
Composé na 2 fortepiany i orkiestrę, 1967
Changeant na wiolonczelę i orkiestrę, 1968, wyk. pol. Warszawska Jesień 1971
Olifant na puzon i 2 grupy orkiestrowe, 1971
Mirabilia na fortepian, modulator kołowy ad libitum i 2 grupy orkiestrowe, 1974
Grand jeu classique na skrzypce i orkiestrę, 1982
Drammatico na wiolonczelę i orkiestrę, 1985
Phantasmen na altówkę i orkiestrę, 1985
Antiphonie na organy i orkiestrę, 1986
kameralne:
Etudes contrapuntiques na kwintet dęty, 1959
Sonata na obój i fortepian, 1960
Radiant na flet, altówkę, fortepian (czelestę), harfę i perkusję, 1963
Entrances na kwintet dęty, 1966
Motion na kwartet smyczkowy, 1968, wyk. pol. Warszawska Jesień 1969
Varia melodia na kwartet smyczkowy, 1972
Rotondo I na trio dęte, 1977
Splintery na kwartet smyczkowy, 1977
Zehn Fabeln na 2 flety proste, 1979
Fabliau III na flet i klawesyn, 1980
Rotondo II na harmonijkę ustną i trio dęte, 1980
Canzona na flet i fortepian, 1986
Sonette na kwartet smyczkowy, 1987
Memories na trio smyczkowe, 1988
Nonet, 1993
na instrument solo:
Thema mit Variationen na fortepian, 1949
Sonata na fortepian, 1954
Musik für Violine, 1957
Etiuda na flet, 1959
Der Esel geht am Meer spazieren na fortepian, 1961
Dessins commentés na fortepian, 1964
Musik für Judith na dźwięki elektroniczne i akustyczne, 1966
Fabliau I na flet, 1972
Fabliau II na organy i mikrofon, 1972
Säulen des Himmels na fortepian, 1986
Tango na fortepian, 1986
Mobile na perkusję, 1988
Wokalne:
Inserate na chór, sł. z ogłoszeń gazetowych, 1959
Hommage à Heinrich Schütz na głosy solowe i chór, sł. biblijne, 1964
Gasho na 4 chóry, sł. kompozytor, 1973, wersja na 12 głosów solo pt. Monogatari 1974
Die sieben Plagen na mezzosopran, sł. F. Arrabal, 1974
Die Richter na chór, sł. F. Arrabal, 1977
Drei irische Volkslieder na chór, 1979
Wokalno-instrumentalne:
Drei Impressionen na chór, 4 wiolonczele i fortepian, sł. T. Ujrvic, 1955
Die Spiele na baryton i smyczki, sł. V. Pompa, 1957
Epitaph na mezzosopran, altówkę i perkusję, sł. G. Vitez, 1961
Der neue Mieter, scena muzyczna wg E. Ionesco na tenor, mezzosopran, 2 barytony i orkiestrę, 1962
O primavera na tenor i smyczki, sł. anonim. z XVII w., 1965
Die Wörter na mezzosopran i orkiestrę, sł. J.P. Sartre, 1966
Musik für Heissenbüttel na mezzosopran, skrzypce, wiolonczelę i klarnet, 1967
Passionato na flet i chór, sł. F. Kriwet, 1972
Landschaftbilder na mezzosopran i kwartet smyczkowy, 1986
Requiem na recytatora, 6 wiolonczel i bęben, 1993
Sceniczne:
Der Spiegel, balet, wyst. Paryż 1960
Le héros et son miroir, balet, wyst. Paryż 1960
Abbandonate, balet, wyst. Lubeka 1964
Der Belagerungszustand wg A. Camusa, opera, wyst. Hamburg 1970
Yebell, akcja dla śpiewaków, mima, tancerza i zespołu kameralnego, wyst. Monachium 1972
Apocalyptica, multimedialna opera-balet, tekst F. Arrabal, współpraca plastyczna E. Kieselbach, 1978, wyst. Drezno 1983
Praca:
Klanglabyrinthe. Reflexionen eines Komponisten über die Neue Musik, Monachium 1981, wyd. chorw. Zagrzeb 1982, wyd. fr. Paryż 1985
liczne artykuły
