Jeremiáš, Jaroslav
Jeremiáš [j’eremia:sz] Otakar, *17 X 1892 Písek, †5 III 1962 Praga, czeski wiolonczelista, dyrygent i kompozytor, syn Bohuslava. W latach 1907–09 studiował w konserwatorium w Pradze u J. Kličkiego (organy), K. Steckera (teoria, kompozycja) i J. Buriana (wiolonczela); w latach 1909–10 uczył się prywatnie kompozycji u V. Nováka. Od 1911 do 1913 był wiolonczelistą w zespole Filharmonii Czeskiej w Pradze oraz pianistą w Praskim trio; z bratem Jaroslavem jako akompaniatorem odbył tournée koncertowe po Europie; w latach 1918–28 był dyrektorem szkoły muzycznej, dyrygentem orkiestry, chóru i opery w Czeskich Budziejowicach. Od 1929 do 1945 prowadził orkiestrę symfoniczną rozgłośni radiowej w Pradze. Po II wojnie światowej był dyrektorem Národni Divadlo w Pradze; w 1949 przewodniczący związku kompozytorów czechosłowackich.
Otakar Jeremiáš należy do reprezentatywnych kompozytorów czeskiego stylu późnoromantycznego. Wzorował się na twórczości B. Smetany, która jego zdaniem najpełniej wyrażała istotę i ducha narodu czeskiego (por. esej O. Jeremiáša z 1924); szukał inspiracji w pieśni ludowej (głównie husyckiej), ale i w czeskiej literaturze (głównie współczesnej), czyniąc formy wokalne i wokalno-instrumentalne główną domeną swojej twórczości. Liryczny talent O. Jeremiáša objawił się najpełniej w cyklu pieśni z towarzyszeniem orkiestry Láska oraz w melodramacie z orkiestrą Romance o Karlu IV, niemniej do najbardziej znanych dzieł kompozytora należy trwale obecna w repertuarze czeskiej sceny opera Bratři Karamazovi, w której dramatyczne napięcie akcji znajduje swój odpowiednik w silnie nasyconej emocjonalnie muzyce.
Spuścizna muzyczna rodziny Jeremiáš przechowywana jest w Jíhoceském Muzeum w Czeskich Budziejowicach.
Literatura: H. Hlasová Otakar Jeremiáš. Bratři Karamazovi, Praga 1958; J. Plavec Národni umĕlec Otakar Jeremiáš, Praga 1964 (zawiera katalog kompozycji); B. Mikoda Dílo Otakara Jeremiáše, «Sborník Pedagogické Fakulty v Plzni», Praga 1965; M. Jeremiášová-Budiková Ze vspomínek na Otakara Jeremiáše, „Živá Hudba” IV, 1968.
Kompozycje
Instrumentalne:
orkiestrowe:
I Symfonia op. 4, 1911
Jarní ouvertura op. 9, 1912
II Symfonia op. 11, 1915
Fantazja op. 12 na wielką orkiestrę, 2 chóry, 1915
Romance o Karlu IV op. 13, melodramat z orkiestrą, sł. J. Neruda, 1917
kameralne:
Trio fortepianowe op. 2, 1910
Kwartet smyczkowy op. 3, 1910
Kwartet fortepianowy op. 5, 1911
Suita ve starém slohu op. 6, na kwartet smyczkowy, 1910
Kwintet smyczkowy op. 7, 1911
Fantasie na staročeské chorály (także pt. Rok 1938) na nonet, 1938, 2. wersja na orkiestrę i organy, 1939
fortepianowe:
I Sonata op. 1, 1909
II Sonata op. 10, 1913
Ciacona na thema V. Nováka 1910
Variace na thema hebrejského chorálu op. 8, 1913
Večer-Vzpomínka 1917
Wokalne:
na chór a cappella:
Ostrava na chór męski, 1920, sł. P. Bezruč
Ty a já na chór męski, 1927, sł. P. Bezruč
Medynia Glogovska na chór męski, sł. P. Křička, 1922
cykl 6 utworów Zborov na chór męski, sł. R. Medek, 1927
cykl Před nowým dnem (K lásce) na chór męski, sł. B. Belohlavek, 1933
Úraz na ulici na chór mieszany, sł. J. Hořejši, 1924
Wokalno-instrumentalne:
cykl 5 pieśni Láska na sopran i orkiestrę, 1921
Jen dál na głos z towarzyszeniem fortepianu, sł. J. Neruda, 1918, 2. wersja na chór unisono i orkiestrę, 1937
kantata Píseň o rodné zemi na sola, chór i orkiestrę, wg poematu J. Hory, 1941
opracowanie Tři smĕsi národních písní na sola, chór dziecięcy i orkiestrę, z lat 1934, 1935, 1941–42
Sceniczne:
Bratři Karamazovi, opera, libretto wg powieści F. Dostojewskiego, 1927, wyst. Praga 1928
Enšpigl, opera, libretto wg Ch. de Costera, 1944, wyst. Praga 1949
muzyka do licznych sztuk teatralnych, m.in. Kupiec wenecki 1931, Otello 1931 i Makbet 1939 Szekspira, Antygona Sofoklesa, 1932, Pan Twardowski J. Vrchlickiego, 1937, Faust Goethego, 1938
muzyka filmowa
Prace:
O B. Smetanowi, našem nejvĕtším národním umĕlcí, Praga 1924
Leoš Janáček, Praga 1938
Praktické pokyny k instrumentaci symfonického orchestru, Praga 1942, 4. wyd. 1959
Praktické pokyny k dirigování, Praga 1943, 4. wyd. 1959
liczne artykuły, studia, polemiki w prasie muzycznej i codziennej