Jeppesen [jʹepesen] Knud Christian, *15 VIII 1892 Kopenhaga, †14 VI 1974 Risskov, duński muzykolog i kompozytor. W zakresie praktycznej znajomości muzyki był początkowo samoukiem i pracował w latach 1912–14 jako dyrygent orkiestr w Elblągu i Legnicy. W latach 1914–17 studiował muzykologię u A. Hamerika na uniwersytecie w Kopenhadze. W tym czasie podjął naukę kompozycji u C. Nielsena i teorii muzyki u T. Lauba. W 1916 otrzymał dyplom konserwatorium w Kopenhadze w zakresie gry na organach. W 1922 uzyskał stopień doktora muzykologii w uniwersytecie w Wiedniu u G. Adlera na podstawie pracy o traktowaniu dysonansów w twórczości Palestriny. W latach 1917–32 pracował jako organista w kościele św. Stefana, a w 1932–47 w Holmenskirke w Kopenhadze. W latach 1920–46 uczył teorii muzyki w konserwatorium w Kopenhadze. W latach 1946–57 był profesorem muzykologii na uniwersytecie w Århus, gdzie w1950 założył instytut muzykologii, którym kierował aż do emerytury (1957). W 1956 wykładał gościnnie na uniwersytecie w Północnej Karolinie (Stany Zjednoczone). Od założenia Międzynarodowego Towarzystwa Muzykologicznego w 1927 był do 1949 członkiem dyrektoriatu, a w latach 1949–52 – przewodniczącym; w latach 1931–54 pełnił funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Acta Musicologica”. Wielokrotnie prowadził badania nad źródłami w bibliotekach włoskich. Jeppesen był od 1943 członkiem zwyczajnym Det Kongelige Danske Vedenskabernes Selskab, od 1944 członkiem honorowym Royal Musical Association w Londynie, od 1951 członkiem Kungliga Svenska Vetenskapsakademien, od 1954 członkiem honorowym Accademia di Santa Cecilia w Rzymie. W 1951 został odznaczony honorową nagrodą Danii za twórczość kompozytorską, w 1957 – nagrodą uniwersytetu w Pizie za działalność badawczą nad historią muzyki włoskiej.
W swej twórczości naukowej Jeppesen stawiał zawsze w centrum zainteresowań dzieło muzyczne, łącząc ścisłą analizę warsztatową ze zrozumieniem i głębokim odczuciem istoty stylu muzycznego. W pierwszym okresie działalności badawczej zajął się problematyką stylu muzyki dawnej, głównie zagadnieniami polifonii i współbrzmieniowości w XVI w., rozpatrując je na przykładzie twórczości Palestriny. Był najwybitniejszym znawcą muzyki tego kompozytora, zaś jego rozprawa Palestrinastil med saerligt henblik paa dissonansbehandligen, wielokrotnie wydawana i tłumaczona, będąca pierwszym na wskroś oryginalnym kompendium wiedzy o technice kompozytorskiej w 2. połowie XVI w., należy do klasycznych pozycji muzykografii światowej. Autor nie poprzestał w tym przypadku na zbadaniu samej muzyki, lecz także wziął pod uwagę ówczesne ujęcia teoretyczne stylu polifonicznego tego okresu, zaprezentowane w traktatach G. Zarlina. Na marginesie tych badań powstał podręcznik klasycznego kontrapunktu wokalnego (Kontrapunkt), cieszący się do dziś znaczną popularnością. Zainteresowania twórczością Palestriny zaowocowały również kilkoma artykułami ważnymi dla biografii kompozytora. W późniejszym okresie pracy badawczej, którą prowadził do ostatnich chwil życia, zajął się Jeppesen dawną muzyką włoską, głównie XV i XVI w. W efekcie poszukiwań archiwalnych odnalazł i opisał m.in. druki O. Petrucciego (włoskie laudy), rękopisy frottol, zapisy muzyki na organach, tzw. kodeksy gafuriańskie, przede wszystkim zaś msze Palestriny, zwane mantuańskimi. Specjalne miejsce w twórczości naukowej Jeppesena zajmuje dawna włoska muzyka organowa, o której pisał w licznych przyczynkach oraz w obszernej książce (Die italienische Orgelmusik…), zawierającej bogaty, nieznany dotychczas materiał nutowy. Doskonałością filologiczną odznaczają się jego wszystkie prace edytorskie.
Jeppesen, zainteresowany głównie muzyką dawną, reprezentuje w muzykologii światowej nurty: analityczny i źródłowy. Jego prace charakteryzuje badawcza sumienność, głęboka wiedza, choć o wąskiej specjalizacji, kompetencja naukowa i praktyczno-muzyczna. Książki i niektóre mniejsze rozprawy Jeppesena zyskały trwałe miejsce w literaturze muzykologicznej poświęconej muzyce XVI w. Obfity ilościowo dorobek kompozytorski Jeppesena, obejmujący głównie muzykę chóralną, zyskał znaczenie lokalne; utwory jego należą do nurtu modernistycznego i stanowią kontynuację tradycji Carla A. Nielsena.
Literatura: Natalicia musicologica. Knud Jeppesen septuagenario collegis oblata, red. B. Hjelmborg, S. Sørensen, Kopenhaga 1962; H. Jerrild Interwiev with Jeppesen, „Gads danske magasin” XXXVII, 1943; S. Sørensen Knud Jeppesen zum siebzigsten Geburtstag, „Acta Musicologica” XXXIV, 1962; S. Sørensen Das musikwissenschaftliche Studium in Dänmark seit 1870, „Beiträge zur Musikwissenschaft” XIV, 1972; P. Woetmann Christoffersen Knud Jeppesen’s Collection in the State and University Library (Aarhus, Denmark). A Preliminary Catalogue, „Dansk aarbog for musikforskning” VII, 1973–76; S. Sørensen Knud Jeppesen in memoriam, „Dansk musiktidsskrift” XLIX, 1974; H. Glahn Knud Jeppesen 15 August 1892 bis 14 Juni 1974, „Acta Musicologica” XLVII, 1975.
Prace:
Palestrinastil med saerligt henblik paa dissonansbehandlingen, Kopenhaga 1923 (poszerz. wersja dysertacji doktorskiej), wyd. niem. pt. Der Palestrinastil und die Dissonanz, Lipsk 1925, tłum. ang. M. Hamerik pt. The Style of Palestrina and the Dissonance, Londyn 1927, 2. wyd. 1946, przedr. Nowy Jork 1970
Kontrapunkt (Vokalpolyfoni), Kopenhaga 1930, 2. wyd. 1946, 3. wyd. 1962, 4. wyd. zrewid. 1974, tłum. niem. J. Scholz pt. Kontrapunkt. Lehrhbuch der klassischen Vokalpolyphonie, Lipsk 1935, Wiesbaden 2. wyd. 1956, 3. wyd. 1962, 4. wyd. 1965, 5. wyd. 1970, wyd. amer. pt. Counterpoint. The Polyphonic Vocal Style of the Sixteenth Century, tłum. G. Haydon, Nowy Jork 1939, wyd. rum. Bukareszt 1967, tłum. węg. I. Ormay pt. Ellepont. A klassizikus vokális polifónia tankönyve, Budapeszt 1975
Die italienische Orgelmusik am Anfang des Cinquecento, Kopenhaga 1943, 2. wyd. zrewid. i uzup. 1960
artykuły:
Dänen, w: G. Adler Handbuch der Musikgeschichte, Frankfurt 1924, 2. wyd. Berlin 1930, 3. wyd. Monachium 1974, przedr. Kassel 1983
J.J. Fux und die moderne Kontrapunkt-Theorie, w księdze kongresu Deutsche Musikgesellschaft Lipsk 1925, wyd. Lipsk 1926
Das isometrische Moment in der Vokalpolyphonie oraz Über einen Brief Palestrinas, w księdze pamiątkowej P. Wagnera, Lipsk 1926, przedr. 1969
Die Textlegung in der Chansonmusik des späteren 15. Jahrhunderts, w: Beethoven-Zentenarfeier, Wiedeń 1927, oraz w: Juhlakirja I. Krohn, Helsinki 1927
Die neuentdeckten Bücher der Landen des Ottaviano dei Petrucci und andere musikalische Seltenheiten der Biblioteca Colombina zu Sevilla, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” XII, 1929–30
Wann entstand die Marcellus-Messe, w: Studien zur Musikgeschichte, księga pamiątkowa G. Adlera, Wiedeń 1930, przedr. Wiedeń 1971
Die 3 Gafurius-Kodizes der Fabbrica del Duomo, Millano oraz P. Wagner in memoriam, „Acta Musicologica” III, 1931
Ein venezianisches Laudenmanuskript, w księdze pamiątkowej Th. Kroyera, Ratyzbona 1933
On Counterpoint, „The Musical Quarterly” XXI, 1935
G. Adler am 1. November 1935, „Acta Musicologica” VII, 1935
Del Contrappunto, „La Rassegna Musicale Italiana” IX, 1936
E.J. Dent. On the Sixteenth of July 1936, „Acta Musicologica” VIII, 1936
Über einige unbekannte Frottolenhandschriften, „Acta Musicologica” IX, 1939
Venetian Folk Song of the Renaissance, w księdze kongresowej Nowy Jork 1939, wyd. Nowy Jork 1944
Eine musiktheoretische Korrespondenz des früheren Cinquecento oraz G. Adler in memoriam, „Acta Musicologica” XII, 1941
Das Volksliedgut in den Frottolenbüchern des O. Petrucci, w: Emlékkönyv Kodály Z. hat venadik születésnapjara, Budapeszt 1943
A. Pirro in memoriam, „Acta Musicologica” XV, 1943
Marcellus-Probleme, „Acta Musicologica” XVI–XVII, 1944–45, przedr. w: G.P. da Palestrina. Pope Marcellus Mass, wyd. L. Lockwood, Nowy Jork 1975
Choralis Constantinus som liturgisk dokument, w księdze pamiątkowej O.M. Sandvika, Oslo 1945
C. Nielsen. A Danish Composer, „The Music Review” VII, 1946
Zur Kritik der klassischen Harmonielehre, w księdze kongresowej Bazylea 1949, wyd. duń. Kopenhaga 1952
Die älteste italienische Orgelmusik, w księdze kongresowej muzyki religijnej Rzym 1950, wyd. Rzym 1952
The Recently Discovered Mantova Masses of Palestrina. A Provisional Communication oraz Some Remarks to „The Ornamentations in the Works of Palestrina” by P. Hamburger, „Acta Musicologica” XXII, 1950
W. Merian in memoriam, „Acta Musicologica” XXIV, 1952
Pierluigi da Palestrina. Herzog G. Gonzaga und die neugefundenen Mantovaner-Messen Palestrinas. Ein ergänzender Bericht, „Acta Musicologica” XXV, 1953
R. von Ficker in memoriam, „Acta Musicologica” XXVI, 1954
Cavazzoni – Cabezon, „Journal of the American Musicological Society” VIII, 1955
Eine frühe Orgelmesse aus Castel Arquato, „Archiv für Musikwissenschaft” XII, 1955
Palestriniana, w księdze pamiątkowej H. Anglésa, t. I, Barcelona 1958
Ein altvenezianisches Tanzbuch, w księdze pamiątkowej K.G. Fellerera, Ratyzbona 1962
Über italienische Kirchenmusik in der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts, „Studia Musicologica Academiae Scientiarum Hungaricae” III, Budapeszt 1962
The Manuscript Florence Biblioteca Nazionale Centrale, Banco rari 230. An Attempt at a Diplomatic Reconstruction, w: Aspects of Medieval and Renaissance Music, księga pamiątkowa G. Reese’a, red. J. La Rue, Nowy Jork 1966, przedr. 1978
Monteverdi. Kapellmeister an S. Barbara, w: Congresso internazionale sul tema C. Monteverdi e il suo tempo. Venezia… 1968, red. R. Monterosso, Werona 1969
An Unknown Pre-madrigalian Music. Print in Relation to other Contemporary Italian Sources (1520–30), w: Studies in Musicology, księga pamiątkowa G. Haydona, red. J.W. Pruett, Chappel Hill 1969
Alcune brevi annotazioni sulla musicologia, w księdze pamiątkowej L. Rongi, Mediolan 1975
liczne artykuły w pismach duńskich, także szwedzkich i norweskich, recenzje publikacji z zakresu muzyki dawnej, hasła encyklopedyczne, m.in. G.P. da Palestrina (Dansk Biografisk Leksikon, Die Musik in Geschichte und Gegenwart, Riemann Musik-Lexikon)
Wydania:
Der Kopenhagener Chansonnier, z V. Brøndalem, Kopenhaga-Lipsk 1927, 2. wyd. zrewid. 1965
Vearker af M. Pedersøn, w: Dania sonans. Kilder til musikkens historie i Danmark, t. I, Kopenhaga 1933
M. Pedersøn 12 5-stemmigt Satser af „Pratum Spirituale”, w «Folke-og Skolemusik», t. I, Kopenhaga 1934
Die mehrstimmige italienische Laude um 1500, z V. Brøndalem, Kopenhaga-Lipsk 1935
La flora. Arie et canzoni antiche italiane, 3 t., Kopenhaga 1949
G.P. da Palestrina Le messe di Mantova inedite dai manoscritti di Santa Barbara, 2 t., w: Le opere complete di G.P. da Palestrina, XVIII–XIX, Rzym 1954
Antichi balli veneziani per cembalo, Kopenhaga 1962
Italia sacra musica. Musiche corali italiane sconosciute della prima metà del cinquecento, 3 t., Kopenhaga 1962
Kompozycje:
opublikowane w Kopenhadze w wydawnictwie W. Hansena oraz Folke musikskolens forlag, a także zamieszczone w różnych zbiorach i antologiach pieśni
Instrumentalne:
Sjaellandsfar, symfonia
Vivat Wentzel na orkiestrę
Akademisk Festmusik na orkiestrę
Koncert na róg i orkiestrę
2 tria
Sonata na skrzypce i fortepian
53 miniatury na organy
3 miniatury na fortepian
Wokalno-instrumentalne:
50 pieśni solowych
108 pieśni chóralnych
msza na chór mieszany a cappella
10 kantat
6 większych utworów na chór i orkiestrę
Sceniczne:
Rosaura, opera, libretto wg C. Goldoniego, wyst. Kopenhaga 1950
