Jehan le Cuvelier d’Arras

Jehan le Cuvelier d’Arras [ż^e’aⁿ le küw^eljˊƐ darrˊa], francuski truwer działający ok. 1240–70. Należy go prawdopodobnie utożsamiać z Johannesem Cuvellariusem „burgensis de Bapalmis” (Bapaume k. Arras), znanym z dokumentów z 1258. Podstawę ustalenia lat aktywności twórczej Jehana stanowią okoliczności powstania niektórych jego utworów. Chanson Pour la meillour została zadedykowana Wagonowi Wion, urzędnikowi miejskiemu Arras w 1265, zmarłemu w I 1273; 9 jeux partis przedstawia dyskusje Jehana z ówczesnymi trubadurami. One też – podobnie jak 6 innych kompozycji tego gatunku ilustrujących spory poetyckie, w których Jehan był sędzią – dowodzą, że znał on najwybitniejszych poetów działających w Arras, m.in. Adama de la Halle, Jehana Bretele, Jehana de Grieviler, Lamberta Ferri i Gamarta de Vilers.

Pieśni Jehana należą do nurtu chansons d’amour courtois. Ich teksty mają regularną budowę; składają się przeważnie z wierszy 7-sylabowych, zestawianych niekiedy z 5-sylabowymi; tylko Pour la meillour… wykorzystuje wiersze 10-sylabowe. Opracowanie muzyczne przybiera w nich zazwyczaj charakterystyczną dla francuskiej liryki miłosnej Barform. Odmienną budowę ma jedynie pieśń Amours est une merveille, będąca przykładem lai stroficznego (aa₁bb₁cc₁b₂c₂). Pod względem tonalnym kompozycje Jehana wykazują cechy nietypowe dla twórczości truwerów: utrzymane są (z wyjątkiem J’ai une dame enamee) w modi plagalnych, a ponadto w ich melodiach dźwięk końcowy nie pokrywa się z głównym centrum tonalnym.

Literatura: A. Hoffmann Robert de la Pierre, Robert de Clerc, Robert de Castel. Zur Arraser Literaturgeschichte des 13. Jahrhunderts, Halle 1917 (dysertacja); Recueil général des jeux-partis français, wyd A. Långfors, A. Jeanroy, L. Brandin, «Société des anciennes textes français» I–II, Paryż 1926; H. Petersen Dyggve Chansons françaises du XIII^e siècle, „Neophilologische Mitteilungen” XXX, 1929 (zawiera teksty 3 utworów); F. Gennrich Grundriss einer Formenlehre des mittelalterlichen Liedes als Grundlage einer musikalischen Formenlehre des Liedes, Halle 1932 (zawiera Amours est une merveille), przedr. Tybinga 1970.