Logotypy UE

Hüllmandel, Nicolas-Joseph

Biogram i literatura

Hüllmandel [h’ül~], Hullmandel, Nicolas-Joseph, Jean Nicolas, James Nicolas, *23 V 1756 Strasburg, †19 XII 1823 Londyn, francuski kompozytor, klawesynista i pianista, wirtuoz gry na harmonice szklanej, Alzatczyk.

Przypuszczalnie uczył się u J. Garniera oraz F.X. Richtera, kapelmistrzów katedry Notre Dame w Strasburgu, gdzie Hüllmandel był chórzystą, a jego ojciec, Michel Hüllmandel – skrzypkiem. Studiował też być może pod kier. C.Ph.E. Bacha w Hamburgu. W wieku ok. 20 lat wyjechał do Paryża, gdzie rozpoczął w salonach arystokratycznych błyskotliwą karierę, a popisy na harmonice szklanej przyniosły mu wielką popularność. Po wybuchu rewolucji opuścił Francję. Osiadł w 1790 w Londynie i tam działał do końca życia jako koncertujący wirtuoz i pedagog o dużym autorytecie, o czym świadczy m.in. współpraca z Encyclopédie méthodique (t. 1, Musique, Paryż 1791), dla której napisał hasło „clavecin”, wykazując znawstwo historii, konstrukcji i możliwości brzmieniowych tego instrumentu. Do uczniów Hüllmandela należeli m.in. F. Aubert i G. Onslow.

Twórczość kompozytorska Hüllmandela ogranicza się do muzyki klawesynowej i fortepianowej – solowej oraz z towarzyszeniem skrzypiec. Wprowadzane niekiedy ad libitum skrzypce biorą zazwyczaj udział w krótkich dialogach z fortepianem (klawesynem) lub uzupełniają warstwę rytmiczną i harmoniczną; skrzypce obbligato podejmują materiał tematyczny oraz współdziałają w jego przetwarzaniu (arpeggia, pasaże, figuracje). Największą popularność (wiele wydań) osiągnęły proste, solowe Petits airs… op. 5. Principles of Music… op. 12 miało przeznaczenie pedagogiczne, toteż układ kolejnych 31 utworów podyktowany został stopniem ich trudności. Sonaty Hüllmandela nie mają skrystalizowanej formy: fragmenty monodyczne (z basem Albertiego) występują na przemian z kontrapunktycznymi. Historyczne znaczenie natomiast osiągnął Hüllmandel w zakresie techniki klawiszowej (pasaże, łamane akordy, paralelne przebiegi gamowe), toteż bywa on wymieniany wśród najwybitniejszych klawesynistów epoki.

Literatura: G. de Saint-Foix Les premiers pianistes parisiens. I: N.-J. Hüllmandel, „La Revue Musicale” IV, 1923 (zawiera sonatę op. 3 nr 2); E. Reeser De Klaviersonate met vioolbegeleiding van het Parijsche muziekleven ten tijde van Mozart, Rotterdam 1939 (zawiera sonaty op. 1 nr 2 i op. 6 nr 3); D.E. Pike Hüllmandel, „Music and Letters” XXI, 1940; R. Benton N.-J. Hüllmandel and French Instrumental Music in the Second Half of the 18th Century, Ann Arbor 1961, dysertacja (zawiera sonaty op. 4 nr 3 i op. 8 nr 3, 7 arii op. 5 oraz Divertissement op. 7 nr 6); R. Benton N.-J. Hüllmandel (1756–1823), quelques aspects de sa vie et de ses oeuvres, „Revue de Musicologie” XLVII, 1961; R. Benton Hüllmandel’s Article on the Clavecin in the „Encyclopédie méthodique”, „The Galpin Society Journal” XV, 1962.

Kompozycje i edycje

Kompozycje

Ier recueil de petits airs op. 2 na klawesyn lub fortepian, Paryż 1776 (jako 6 Divertiments, Londyn 1776)

3 sonaty op. 4 na klawesyn lub fortepian, Paryż 1778 (?)

Petits airs d’une difficulté graduelle op. 5 na klawesyn lub fortepian, Paryż 1780

6 divertissements ou 2e suite de petits airs op. 7 na klawesyn lub fortepian, Paryż 1783

2 sonaty op. 8 nr 1 i 2 na klawesyn lub fortepian, Paryż 1785

Principles of Music […] with Progressive Lessons op. 12 na klawesyn lub fortepian, Paryż 1796

opracowania na klawesyn lub fortepian fragmentów dzieł innych kompozytorów: J.Ch. Bacha, F.J. Gosseca, G.B. Viottiego, A.E.M. Gretry’ego

sonaty op. 1 nr 1–6 na klawesyn lub fortepian i skrzypce ad libitum, Paryż 1773/74

sonaty op. 3 nr 1–3 na klawesyn lub fortepian i skrzypce ad libitum, Paryż 1777

sonaty op. 6 nr 1–2 na klawesyn lub fortepian i skrzypce ad libitum, Paryż 1782

sonaty op. 9 nr 1–2 na klawesyn lub fortepian i skrzypce ad libitum, Paryż 1787

sonaty op. 10 nr 1–3 na klawesyn lub fortepian i skrzypce ad libitum, Paryż 1788 (jako op. 11, Londyn 1790?)

sonaty op. 11 na klawesyn lub fortepian i skrzypce ad libitum, Paryż 1788

sonaty op. 6 nr 3 na fortepian lub klawesyn i skrzypce obbligato, Paryż 1782

sonaty op. 8 nr 3 na fortepian lub klawesyn i skrzypce obbligato, Paryż 1785

sonaty b. op. na fortepian lub klawesyn i skrzypce obbligato w: Journal de pièces de clavecin par differens auteurs, Paryż 1787 (jako op. 10, Londyn 1790?)

sonata op. 9 nr 3 na fortepian lub klawesyn i skrzypce obbligato, Paryż 1787

2 sekstety na 2 skrzypiec, 2 altówki i 2 wiolonczele, rkp. Paryż, Bibliothèque Nationale (opracowanie własnych sonat op. 8 nr 3 i op. 10 nr 3)

Edycje

1 sonata w: Six Keyboard Sonates from the Classic Era, wyd. W.S. Newman, Evanston 1965