Hothby, John

Hothby [h’oδby] John, Johannes de Anglia, Johannes Hothby, Johannes Octobus, Johannes Ottobus Anglicus, Giovanni Anglico Octobi, Ottobi, *ok. 1410, †1487, angielski kompozytor i teoretyk muzyki.

Studia ukończył w Oksfordzie i tam też w 1435 nauczał. Wstąpił do zakonu karmelitów. Przed 1450 podróżował do Niemiec, Francji i Hiszpanii. Ok. 1450 przybył do Włoch. Studiował w Pawii. Na przełomie lat 50. i 60. przebywał we Florencji, gdzie nawiązał stosunki z dworem Lorenza Medici, którego być może był nauczycielem i z którym jeszcze w 1469 utrzymywał kontakt korespondencyjny. W 1467 przebywał w Lukce, gdzie uczył w szkole katedralnej. W 1486 został odwołany do Anglii przez Henryka VII.

Zdaniem historyków utwory Hothby’ego świadczą, iż korzystał on w pełni ze zdobyczy ówczesnej techniki kompozytorskiej; w jego twórczości dostrzega się wpływy Dunstable’a. Charakterystycznym elementem techniki kontrapunktycznej Hothby’ego jest duży udział konsonansów niedoskonałych oraz stosowanie odcinków fauxbourdonowych przygotowujących kadencje. Hothby zmierzał do ujednolicenia kompozycji przez stosowanie imitacji inicjalnych i powtarzających się motywów inicjalnych w poszczególnych częściach większych kompozycji, np. w Magnificat (Et exultavit).

Twórczość teoretyczna Hothby’ego obejmuje ok. 20 pism o charakterze dydaktycznym, spekulatywnym i polemicznym. Najważniejszym dziełem teoretycznym kompozytora jest Calliopea legale, poświęcona głównie systemowi heksachordalnemu i solmizacji. Dążąc do objęcia systemem mutacji tzw. voces fictae, Hothby zwiększył ilość heksachordów o serie ut re mi fa sol la budowane od dźwięków B♭, D, E♭, F♮, A♭, D♭ i E (tradycyjnie budowano je tylko od C, F, G). W ten sposób każdemu dźwiękowi skali mogło odpowiadać 6 sylab solmizacyjnych (tradycyjnie każdemu dźwiękowi odpowiadały najwyżej 3 sylaby). Odpowiednio zwiększyła się liczba możliwych mutacji. Koncepcja Hothby’ego nie została jednak podjęta przez późniejszych teoretyków, zaś praktyka solmizacji rozwinęła się w kierunku uproszczenia zasad mutacji i ograniczenia ich ilości. Wśród pism dydaktycznych Hothby’ego przeważają traktaty poświęcone kontrapunktowi. Hothby próbował ująć reguły kontrapunktu w kategoriach systemu heksacnordalnego, co przejawia się zwłaszcza w sformułowanej przez niego teorii „stopni” (gradi), dotyczącej stosunków interwałowych pomiędzy tenorem a głosem kontrapunktującym. Hothby wyróżnił 4 gradi: grado di pari — tenor i głos kontrapunktujący obracają się w tym samym rejestrze, grado di quarta — kontrapunkt znajduje się o kwartę powyżej tenoru (np. tenor porusza się wg hexachordum durum, zaś kontrapunkt wg heksachordu naturalnego), grado di quinta — tenor porusza się wg heksachordu naturalnego, zaś kontrapunkt wg hexachordum durum, grado di octava — kontrapunkt znajduje się o oktawę powyżej tenoru. W ramach teorii kontrapunktu Hothby zajął się też praktycznym zastosowaniem musica ficta oraz problemami imitacji i dyminucji. Pisma polemiczne — Excitatio, Epistola i Dialogas — skierowane są przeciw innowacjom Ramosa de Pareja. Hothby broni w nich atakowanego przez Ramosa systemu heksachordalnego i solmizacji opartej na tradycji gwidońskiej, pitagorejskich proporcji interwałów oraz tradycyjnej terminologii.

Literatura: E. de Coussemaker Histoire de l’harmonie au moyen-âge, Paryż 1852, przedr. Hildesheim 1966 (zawiera Calliopea legale); L. Nerici Storia della musica in Lucca, Lukka 1879, przedr. 1969; U. Kornmüller Johann Hothby, „Kirchenmusikalisches Jahrbuch” VIII, 1893; A.W. Schmidt Die Calliopea legale des Johann Hothby, Lipsk 1897; H. Riemann Geschichte der Musiktheorie im 9.-19. Jahrhundert, Lipsk 1898, Berlin 2. wyd. 1921; J. Wolf Musica practica Bartolomei Rami de Pareja, Lipsk 1901; M. Bukofzer Geschichte des englischen Diskants und des Fauxbourdons nach den theoretischen Quellen, Strasburg 1936; D. Plamenac Keyboard Music of the 14th Century in Cod Faenza 117, „Journal of the American Musicological Society” IV, 1951; A. Seay The Dialogus Johannis Ottobi Anglia in arte musica, „Journal of the American Musicological Society” VIII, 1955; A. Seay Florence. The City of Hothby and Ramos, „Journal of the American Musicological Society”IX, 1956; K.-J. Sachs Der Contrapunctus im 14. und 15. Jahrhundert. Untersuchungen zum Terminus, zur Lehre und zu den Quellen, Beihefte zum „Archiv für Musikwissenschaft” XIII, 1974.