Horenstein [hˊorenstejn] Jascha, *6 V (24 IV) 1898 Kijów, †2 IV 1973 Londyn, amerykański dyrygent rosyjskiego pochodzenia. W latach 1907–11 uczył się gry na skrzypcach u M. Brodego w Królewcu. W 1911 zamieszkał w Wiedniu, gdzie kontynuował naukę gry skrzypcach u A. Buscha oraz w 1917 rozpoczął studia w Akademie für Musik und Darstellende Kunst u J. Marxa (teoria muzyki) i F. Schrekera (kompozycja); od 1918 studiował także filozofię na uniwersytecie. W 1920 przeniósł się do Berlina, gdzie został asystentem W. Furtwänglera i dyrygował miejscowymi chórami (od 1922 prowadził Schubert-Chor). Jako dyrygent orkiestry debiutował w 1923 z Wiener Symphoniker. W latach 1924–28 był dyrygentem Blüthner-Orchestra (od 1925 Berliner Sinfonieorchester). W 1928 objął funkcję dyrektora muzycznego teatrów w Düsseldorfie. W 1933, zmuszony przez nazistów do opuszczenia Niemiec, rozpoczął życie wędrowne; dyrygował we Francji, w Belgii, ZSRR, Polsce (1933–37), Australii i Nowej Zelandii, Skandynawii, Palestynie (1937–38). W 1940 wyjechał do Stanów Zjednoczonych i przyjął obywatelstwo amerykańskie; rozpoczął pracę jako nauczyciel w New School for Social Research w Nowym Jorku, rychło jednak poświęcił się wyłącznie dyrygenturze. Często występował z New York Philharmonic Orchestra, dyrygował także czołowymi orkiestrami Ameryki Północnej i Południowej, Europy i Australii. Ostatnie lata życia spędził w Lozannie, występując gościnnie w Europie.
Repertuar Horensteina jest szeroki i różnorodny. Do jego osiągnięć należą zarówno wykonania (i wczesne nagrania płytowe) dzieł Mahlera i Brucknera, jak też interpretacja muzyki R. Straussa (1954 – Académie Ch. Cross Prix du Disque za Metamorphosen), wystawienie Z mrtveho domu Janáčka (Paryż 1951) i Fidelia Beethovena (w 1958 nagroda krytyków NRF). Z London Symphony Orchestra nagrał 2 płyty z utworami A. Panufnika (uwertury Tragiczna i Heroiczna, Nokturn, Autumn Music). Komponował muzykę kameralną, pieśni i utwory fortepianowe.
Literatura: A. Blyth Jascha Horenstein Talks, „Gramophone” XLVIII, 1970; R. Osborne Horenstein and Mahler. A Conversation, „Records and Recordings” XIV, 1970; J. Diether The Recorded Legacy of Jascha Horenstein, „High Fidelity” XXIII, 1973 (zawiera dyskografię); J. Lazar Horenstein at Work, „High Fidelity” XXIII, 1973.
