Holiday [hˊolydej] Billie, właściwie Eleonora Fagan lub Gough McKay, zwana Lady Day, *7 IV 1915 Baltimore (Maryland), †17 VII 1959 Nowy Jork, amerykańska śpiewaczka i kompozytorka jazzowa i bluesowa. Muzyki uczyła się w domu rodzinnym u ojca – bandżysty i gitarzysty w orkiestrach jazzowych (m.in. F. Hendersona). W 1930 zaczęła występować w klubach jazzowych Harlemu (Nowy Jork). Zauważona przez J. Hammonda, w 1933 nagrała z zespołem Benny’ego Goodmana Your Mother’s Son-in-Law. Po dorywczych występach w Kanadzie i nowojorskim klubie „Apollo” zaczęła stale nagrywać z orkiestrami, najczęściej z zespołami studyjnymi Teddy’ego Wilsona, który został jej doradcą artystycznym. W 1936 występowała z zespołem Jimmiego Lunceforda, w latach 1937–38 z orkiestrą Counta Basie’ego, w 1938 z zespołem Artiego Shawa. W latach 1935–39 dokonała najbardziej udanych nagrań płytowych z Wilsonem i L. Youngiem. Na początku lat 40. Holiday występowała w klubach, z rozmaitymi orkiestrami, najczęściej pod kierunkiem swego męża Joego Guya. W latach 1942–44 nagrywała z orkiestrą P. Whitemana, od 1944 do 1958 z różnymi zespołami. Od 1946 Holiday występowała z recitalami, m.in. w Nowym Jorku, gdzie w 1948 pojawiła się w Carnegie Hall w głośnej rewii Holiday on Broadway. Kłopoty ze zdrowiem i nadużywanie narkotyków utrudniały karierę wokalistki, mimo to w latach 50. odbyła kilka tournées, występując w większych miastach Stanów Zjednoczonych i Europy (1954 i 1958, najczęściej Francja i Wielka Brytania). Popularności u publiczności nie towarzyszył już jednak sukces artystyczny. Po raz ostatni Holiday wystąpiła 25 V 1959 w Phoenix Theater w Nowym Jorku. Zmarła w wyniku nadużywania narkotyków.
Holiday nagrała ponad 350 płyt, ok. 70 z Wilsonem i Youngiem, w latach 1935–39 m.in. Born to Love, What a Little Moonlight Can Do, Don’t Explain, Easy Living, God Bless the Child, Lover Man, Mean to Me, Fine and Mellow, Strange Fruit. Te oceniono najwyżej. J.E. Berendt podkreślał wpływ gry saksofonowej, zwłaszcza saksofonu tenorowego jazzu cool na styl wokalny Holiday, barwę jej głosu imitującego brzmienie instrumentu. Uważana za wokalistkę bluesową, Holiday rzadko śpiewała autentyczne bluesy, chętnie za to sięgała do ballad, pieśni standardów i tematów jazzowych, swoją interpretacją nadając im brzmienie, charakter i styl bluesa. Porównywana z „cesarzową bluesa”, Bessie Smith, Holiday śpiewała głosem miękkim, delikatnym, za to z ogromną niepowtarzalną ekspresją. Kontynuowała doświadczenia E. Waters, I. Anderson i M. Bailey. Stała się wzorem dla wielu śpiewaczek. Wśród następczyń Holiday na uwagę zasługują Ch. Connor, D. Ross, A. Franklin i R. Flack.
Znaczące nagrania Holiday (poza wymienionymi): All or Nothing at All, I’ll Be Seeing You, It’s the Same Old Story, Jealousy Blues, I Cried for You, Don’t Worry ’Bout Me, Willow Weep for Me, Loveless Love, Sugar Chile, Yesterdays, All of Me, As Time Goes By, Now Baby or Never, Easy to Remember, Why I Was Born, Love for Sale, Laughing at Life, I’ll Never Be the Same, My Man, A Fine Romance, These Foolish Things, Trav’lin’ All Alone, The Man I Love, I Cover the Waterfront. Największą popularnością w latach 1935–41 cieszyły się jednak inne nagrania Holiday: What a Little Moonlight Can Do, Twenty-Four Hours a Day, If You Were Mine, No Regrets, The Way You Look Tonight, Who Loves You?, I Can’t Give You Anything But Love, Pennies from Heaven, I’ve Got You Love to Keep Me Warm, This Year’s Kisses, (This Is) My Last Affair, The Mood That I’m In, Carelessly, Mean to Me, A Sailboat in the Moonlight, Getting Some Fun Out of Life, I’m Gonna Lock My Heart i God Bless the Child (własna kompozycja Holiday). W 1978 w Polsce ukazał się wspomnieniowy longplay Billie Holiday z nagraniami wokalistki z lat 1956–58 (Muza).
Holiday brała również udział w filmach: The Emperor Jones (1933), Symphony in Black (1935), Reveille with Beverly (1943), New Orleans (1946), The Sound of Jazz (1957). Życiu i karierze Holiday poświęcono film biograficzny Lady Sings the Blues (1972, reż. S.J. Furie, z D. Ross w roli głównej) oraz dokumentalny Billie Holiday. The Long Night of Lady Day (1984). Nagrania Holiday były wielokrotnie wykorzystywane w filmach najsławniejszych reżyserów, od J. Loseya do J. Nicholsa.
Literatura: Billie Holiday i W.F. Dufty Lady Sings the Blues, Nowy Jork 1956 (zawiera dyskografię); J. Chilton Billie’s Blues. A Survey of Billie Holiday’s Career 1933–1959, Nowy Jork 1975; J. Millar Born to Sing. A Discography of Billie Holiday, Kopenhaga 1979; B. James Billie Holiday, Nowy Jork 1984; J. White Billie Holiday, «Jazz Lifes Times», Nowy Jork 1985.
