Henselt, Adolf

Henselt [hˊenz^elt], Hänselt, Adolf Georg Martin von, *2 V 1814 Schwabach (Bawaria), †10 X 1889 Warmbrunn (Cieplice Śląskie), niemiecki pianista i kompozytor.

Uczył się gry na fortepianie u J.N. Hummla w Weimarze (1832) oraz teorii muzyki i kompozycji u S. Sechtera w Wiedniu. Koncertował w Niemczech i w Rosji, gdzie po niezwykłym sukcesie w Petersburgu osiadł w 1838 na stałe. Został pianistą dworskim i nauczycielem w rodzinie cara, a od 1857 generalnym inspektorem muzycznych szkół dla dziewcząt w Petersburgu, Moskwie, Charkowie, Kijowie, Kazaniu i Odessie. W 1876 był mianowany radcą stanu. W latach 1887–88 był profesorem konserwatorium w Petersburgu.

Kompozycje Henselta, mimo iż reprezentują gatunki typowe dla muzyki salonowej, mają głęboki wyraz emocjonalny. Jego etiudy są rodzajem pieśni bez słów (np. Liebeslied op. 5 nr 11). Poème d’amour przedstawia typ nokturnu – z wariacyjnym allegrem i arpeggiowaną kodą o charakterze koncertującym. Niektóre rozwiązania harmoniczne Henselta bliskie są muzyce Brahmsa (Romance op. 10) i Wagnera (Wiegenlied). Niekiedy kompozytor stosował bardziej kunsztowne środki, jak basso ostinato i imitacje. Henselt osiągnął mistrzostwo w grze na fortepianie dzięki mocnym palcom i specjalnym ćwiczeniom na rozciąganie rąk (obejmował ręką undecymę), opierał się tylko na technice palcowej. Dążył do szerokiego, śpiewnego legata i do podtrzymywania dźwięków w arpeggiach czy akordach – na ile było to możliwe – bez użycia pedału. Był doskonałym wykonawcą utworów C.M. Webera. Polonez E-dur Webera grał we własnym układzie w Petersburgu przed Lisztem, a Zaproszenie do tańca wydał tamże w swojej aranżacji. Z powodu tremy występował publicznie rzadziej niż inni wielcy pianiści, ale zyskał uznanie m.in. Schumanna i Liszta zarówno jako wirtuoz, jak i twórca małej formy romantycznej o brzmieniu delikatnym, ale przesyconym ekspresją.

Literatura: R. Podberski Muzyka nowoczesna. Klub pianistów współczesnych (F. Chopin, L. Meyer, A. Henselt, F. Liszt), „Tygodnik Petersburski” 1842 nr 2; W. Lenz Die grossen Pianoforte-Virtuosen unserer Zeit aus persönlicher Bekanntschaft: Liszt, Chopin, Tausig Henselt, Berlin 1872 (1899?), tłum. ang. M.R. Baker, Kessinger Publishing 7 XII 2009; G. V. Amyntor (D. v. Gerhardt) Adolf von Henselt und dessen Sohn Alexander, w: Das Skizzenbuch meines Lebens, cz. 1, Wrocław 1893; N. Findejzen Adolf Henselt, „Russkaja Muzykalnaja Gazieta” 1899 nr 37; W. Bessel Tri wielikich pianista: F. Liszt, A. Henselt i An. Rubinstein, „Russkaja Muzykalnaja Gazieta” 1902 nr 45; R. Eitner Henselt Adolf, Allgemeine Deutsche Biographie (ADB), t. 50., Duncker & Humblot, Leipzig 1905; Grove Dictionary of Music and Musicians, red. G. Grove, J.A. Fuller, London Macmillan 1906, (t. I, F–L), Mailand 1907; Backer’s Biographical Dictionary of Musicians, red. T. Baker, A. Remy, Nowy Jork, G. Schirmer 1919; H. Krauss Ein deutscher Altmeister der Tonkunst. Henselt – Erinnerungen, „Die Heimat” 1939; R. Davis Henselt, Balakiriev and the Piano, „The Music Review” XXVIII, 1967; G. Puchelt Verlorene Klänge. Studien zur deutschen Klaviermusik 1830–80, Berlin 1969; M. Geck Henselt Georg Martin Adolph, Neue Deutsche Biographie 8 (1969); R.B. Davis Adolf von Henselt – The Life, 2000 & 2003.