Hempiński Jakub, *23 VII 1749 w Poznańskiem, †11 IX 1829 Warszawa, polski aktor i śpiewak (bas). Kształcił się w konwikcie jezuickim we Wschowie. Od ok. 1768 działał na dworze księcia Augusta Sułkowskiego w Rydzynie jako kancelista i aktor. W latach 1774–81 należał do zespołu Teatru Narodowego w Warszawie. W 1781 przebywał z zespołem A. i T. Truskolaskich we Lwowie, po czym powrócił do Warszawy. W stolicy śpiewał wówczas m.in. w operach: Czekina (La Cecchina ossia La buona figliuola) N. Picciniego i Kowal (Le maréchal ferrant) F.A.D. Philidora. Z warszawskim zespołem W. Bogusławskiego występował też gościnnie w Grodnie (1784) i Dubnie (1785). W latach 1785–90 był członkiem zespołu Bogusławskiego w Wilnie, gdzie wykonywał m.in. drugorzędne role basowe w operach tłumaczonych z francuskiego i włoskiego, jak: Fraskatanka (La frascatana) G. Paisiella, Szkoła zazdrosnych (La scuola de’gelosi) A. Salieriego, Miłość rzemieślnicza (L’amore artigiano) F.L. Gassmanna, Wyspa Alczyny (L’isola d’Alcina) G. Gazzanigi, Dwóch strzelców i mleczarka (Les deux chasseurs et la laitière) E.R. Duniego. Od 1790 Hempiński ponownie działał w Warszawie, należąc kolejno do zespołów: Bogusławskiego (1790–94), B. Tuczempskiego (1794–95), Truskolaskich (1796–99) i raz jeszcze Bogusławskiego (1799–1810). Pochowano go w Warszawie (cmentarz na Powązkach) bez nagrobka. Był jednym z najwybitniejszych aktorów doby stanisławowskiej. Największe jego osiągnięcia artystyczne to role Figara w komediach P.A. de Beaumarchais’go Cyrulik sewilski i Wesele Figara. Chociaż nie miał przygotowania muzycznego, także w operach osiągał duże sukcesy. Zdaniem Bogusławskiego jako śpiewak wyróżniał się partią Don Lopeza w Wyspie Alczyny.
Literatura: W. Bogusławski Dzieje Teatru Narodowego, w: Dzieła dramatyczne, t. 1 i 4, Warszawa 1820, 1821, 3. wyd. 1965.
