Hebbel, Friedrich

Hebbel Christian Friedrich, *18 III 1813 Wesselburen (Holsztyn), †13 XII 1863 Wiedeń, niemiecki dramaturg, poeta i krytyk kierunku realistycznego. Po studiach prawa, literatury, historii i filozofii (w Heidelbergu i Monachium) oraz licznych podróżach (m.in. Kopenhaga, Paryż, Rzym, Neapol) zamieszkał od 1845 w Wiedniu i tu działał jako publicysta oraz dramaturg. W dziejach literatury niemieckiej z lat 1840–60 znaczenie zyskała twórczość dramatyczna Hebbla, szczególnie jego pesymistyczne tragedie pisane prozą (Judith 1839, Maria Magdalene 1844) lub jambami (Genoveva 1843, Gyges und sein Ring 1856), ukazujące nieuchronną zgubę jednostki wyjątkowej przy wejściu w konflikt z istniejącym systemem (pantragizm); pisał również utwory ewokujące starogermańskie mity (trylogia Die Nibelungen 1860). Autorefleksje estetyczne ogłosił Hebbel w esejach: Mein Wort über das Drama 1843 i Über den Stil des Dramas 1847. Jego wiersze liryczne i ballady (Gedichte 1842, 1848, 1857), pisane na marginesie twórczości dramatycznej, uchodzą za pozbawione „poetyckości” i uczuciowości, niemuzykalne; ich liryzm objawia się poprzez refleksję nad tajemnicą przyrody i tragizmem istnienia. Do tekstów Hebbla komponowali pieśni: R. Schumann (Sag’an, o lieber Vogel mein z op. 27, 1840), F. Liszt (Blume und Duft 1860), P. Cornelius (m.in. pieśni z op. 5, 1856–62), J. Brahms (dwie pieśni z op. 58, 1871), H. Wolf (Das Vöglein i ballada Knabentod 1878), M. Reger (Gebet z op. 4, wyd. 1891), H. Pfitzner (Ich und Du z op. 11, 1901, i Gebet z op. 26, 1916), A. Berg (Schlafen, schlafen z op. 2, wyd. 1909) oraz O. Schoeck, R. Stephan, W. Burkhard, K. Hessenberg i in. Na motywach Hebbla (a także L. Tiecka) oparł Schumann operę Genoveva (1849); wątki dramatów Hebbla służyły również za podstawę librett w operach E. d’Alberta, M. Schillingsa, E.N. Reznička, N. Berga i in.

Edycje: Sämtliche Werke, 17 t., wyd. R.M. Werner, Berlin 1901-17; Werke, 5 t., wyd. G. Fricke, Monachium 1963-67.

Literatura: A.M. Nagler Hebbel und die Musik, Kolonia 1928; Hebbel in neuer Sicht, red. H. Kreuzer, Stuttgart 1963; A. Meetz Friedrich Hebbel, Stuttgart 2. wyd. 1965.