Hadley, Henry

Hadley [h’ædly] Henry Kimball, *20 XII 1871 Somerville (Massachusetts), †6 IX 1937 Nowy Jork, amerykański kompozytor i dyrygent. Początkowo naukę gry na skrzypcach i fortepianie pobierał u ojca, nauczyciela muzyki, później studiował w New England Conservatory w Bostonie u H. Heindla i Ch. Allena (skrzypce), S.A. Emery’ego (harmonia), GW. Chadwicka (kontrapunkt, kompozycja). W 1893 brał udział jako skrzypek w tournée zespołu operowego Laury Schirmer-Mapleson. W latach 1894–95 studiował w Wiedniu u E. Mandyczewskiego (kontrapunkt). Po powrocie do Stanów Zjednoczonych był nauczycielem muzyki w St. Paul’s Episcopal School w Nowym Jorku (Long Island City). W 1900 debiutował jako dyrygent, w latach 1904–09 przebywał w Europie, zajmując się głównie dyrygowaniem. W 1907 prezentował w Berlinie swoją III Symfonię i poemat symfoniczny Salome, który został wykonany pod jego dyrekcją w 1908 także w Warszawie. W latach 1908–09 był dyrygentem w Stadttheater w Monachium, gdzie w 1909 wystawił swoją operę Safie. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych pracował jako dyrygent orkiestr symfoniczny w Seattle (1909–11), San Francisco (1911–16) oraz jako asystent dyrygenta filharmonii w Nowym Jorku (1920–27); gościnnie dyrygował w 1927 w Buenos Aires, a w 1930 w Tokio. W 1929 założył orkiestrę symfoniczną na Manhattanie, którą kierował do 1932. Hadley był założycielem National Association for American Composers and Conductors, a także członkiem American Academy of Arts and Letters.

Znaczenie Hadleya w historii muzyki amerykańskiej polega przede wszystkim na tym, iż krzewił on i propagował amerykańską twórczość muzyczną. Organizując orkiestrę symfoniczną na Manhattanie postawił warunek, by na każdym koncercie tego zespołu wykonany był utwór amerykańskiego kompozytora. Założone przez niego National Association for American Composers and Conductors służyło ochronie twórczości rodzimych kompozytorów; stowarzyszenie to po śmierci Hadleya ufundowało bibliotekę jego imienia, która kompletowała utwory kompozytorów amerykańskiej (obecnie weszła ona w skład zbiorów Public Library w Nowym Jorku). Hadley był bardzo płodnym kompozytorem; w swoim czasie jego kompozycje były często wykonywane, miały dobre recenzje, otrzymywały nagrody (m.in. 1901 nagroda Paderewskiego za II Symfonię). Dużym powodzeniem cieszyła się opera Cleopatra’s Night wystawiana przez dwa sezony w Metropolitan Opera House, a także Azora, the Daughter of Montezuma, prezentowana w Chicago i Nowym Jorku. Niemal wszystkie kompozycje Hadleya zostały wydane, chociaż jest to twórczość raczej konwencjonalna. Obecnie wykonywane są tylko niektóre utwory orkiestrowe (m.in. In Bohemia), chóralne i pieśni.

Literatura: S. Howard Our American Music, Nowy Jork 1931, 3. wyd. 1946, 41965; H.R. Boardman Henry Hadley. Ambassador of Harmony, Nowy Jork 1932; S. Howard Our Contemporary Composers, Nowy Jork 1941; The Musical Works of Dr. Henry Hadley. Compiled and Listed, oprac. P. Berthoud, Nowy Jork 1942.