Habermann, Jan Piotr

Habermann Jan Piotr, *1. połowa XVIII w., †po VII 1762, polski skrzypek, kapelmistrz i kompozytor. Nie ma danych, by był związany z czeską muzyczną rodziną Habermannów. Od VIII 1737 do II 1738 działał jako płatny muzyk świecki w bursie jezuitów w Krakowie, gdzie został określony jako „skrzypek wyśmienity”; w latach 40. był kapelmistrzem u jezuitów we Lwowie, utrzymywał także kontakty muzyczne z tamtejszymi benedyktynkami, którym dedykował swoje utwory (rękopisy te, w tym autograf datowany na 1748, znajdują się obecnie w Bibliotece Diecezjalnej w Sandomierzu). W latach 1759–60 był zatrudniony na dworze Hieronima Floriana Radziwiłła (w Białej Podlaskiej i Słucku); jego obowiązkiem była gra na violi d’amore i kształcenie pokaźnej grupy chłopców w śpiewie i grze na różnych instrumentach; został tam sprowadzony z Pińska, gdzie być może wcześniej działał w bursie jezuickiej. Następnie prawdopodobnie znów przebywał w Krakowie, skąd w VII 1762 pozyskano go do kapeli paulinów na Jasnej Górze, spędził tam jednak tylko miesiąc. Jego dalsze losy nie są znane, przy czym wiadomo, że już w 1759 ciężko chorował.

Stylistycznie utwory Habermanna reprezentują formę przejściową, w której na zespół środków technicznych późnego baroku wyraźnie nakładają się elementy stylu galant. Najwyraźniej widoczne jest to w melodyce, obfitującej w drobne ozdobniki, takie jak tryle, przednutki, figury złożone z dwóch szesnastek lub trzydziestodwójek, rytmy lombardzkie na przestrzeni jednej części taktu itp. Odchodzenie od norm technicznych baroku uwidacznia się również w coraz bardziej ograniczanej roli basso continuo, które czasami pauzuje nawet na przestrzeni kilkunastu taktów (O felix et Beata dies), a także w prowadzeniu zespołu smyczkowego w unisonowych pochodach. Trzy z zachowanych utworów Habermanna to arie da capo w skrystalizowanej formie, zbudowane na schemacie modulacyjnym z kontrastującą częścią drugą. Na podstawie autografów kompozytora można stwierdzić, że w sposób bardzo staranny podawał on wszelkie wskazówki wykonawcze, określające agogikę, dynamikę, frazowanie.

Literatura: Z. Szweykowski [Wstęp], w: Jan Piotr Habermann: Utwory wokalno-instrumentalne, red. Z. Szweykowski, «Źródła do Historii Muzyki Polskiej» X, Kraków 1966; P. Podejko Kapela wokalno-instrumentalna na Jasnej Górze, „Studia Claromontana” 19 (2001); I. Bieńkowska Muzyka na dworze księcia Hieronima Floriana Radziwiłła, Warszawa 2013; M. Walter-Mazur, Figurą i fraktem. Kultura muzyczna polskich benedyktynek w XVII i XVIII wieku, Poznań 2014.