Gershwin, George

Gershwin [gᴈ:^rsz^uyn] George, *26 IX 1898 Brooklyn (Nowy Jork), †11 VII 1937 Hollywood, amerykański kompozytor, pianista i dyrygent. Był drugim spośród czworga dzieci żydowskich emigrantów z Rosji – Moryca Gerszowica i Róży Bruskin, którzy w 1895 wzięli ślub w Nowym Jorku już jako Morris i Rosa Gershwin. Ojciec Gershwina zajmował się handlem. Gershwin już jako chłopiec pasjonował się muzyką rozrywkową, popularnymi piosenkami I. Berlina, J. Kerna, a także jazzem. Szybko opanował grę na fortepianie, choć początkowo nie miał dobrych nauczycieli. Dopiero w latach 1913–18 był uczniem Ch. Hambitzera, pianisty i kompozytora operetek, który rozszerzył jego horyzonty muzyczne, zaznajomił z muzyką Bacha, Beethovena, Chopina, Liszta, Debussy’ego, Ravela. Kompozycję i instrumentację studiował krótko u R. Goldmarka (1923), A. Bodanzky’ego, H. Cowella, W. Rieggera i J. Schillingera (1932), z teorią muzyki i harmonią zapoznał się u E. Kilenyi’ego (1915–17). Nigdy nie udało mu się rzetelnie opanować rzemiosła kompozytorskiego, gdyż intensywny tryb życia, jaki prowadził od wczesnej młodości, nie sprzyjał systematycznej nauce. Mając niespełna 16 lat, opuścił szkolę; w latach 1914–17 pracował jako pianista, tzw. song-plugger, w wydawnictwie muzyki rozrywkowej Remicka, nagrywał rolki z muzyką rozrywkową do automatycznych pianin dla firmy Perfection Music Company, od 1917 przez kilka lat współpracował z Universal Company, był także korepetytorem w teatrzykach rewiowych na Broadwayu. Jego ambicje nie wykraczały początkowo poza sławę kompozytora muzyki rozrywkowej. W wieku 15 lat zaczął komponować piosenki.

Jego pierwszy utwór (niepublikowany) to ballada Since I Found You (tekst L. Praskins). W 1916 był rokiem debiutów Gershwina: ukazała się drukiem jego piosenka When You Want ’Em (tekst M. Roth), a w rewii Passing Show of 1916 wykonana została piosenka Making of a Girl. Dzięki poparciu M. Dreyfusa, kierownika wydawnictwa Harmsa, 19-letni Gershwin uzyskał stypendium w tej firmie, oddając jej w zamian prawo wydawania swych piosenek. Z wydawnictwem tym związał się Gershwin na lat 10, a pierwszym opublikowanym utworem była piosenka Some Wonderful Sort of Someone (wydana w 1918). W XII 1918 odbyła się premiera jego rewii Half Past Eight, a w 1919 premiera komedii muzycznej (tzw. musicalu) La La Lucille, ciepło przyjętej przez publiczność (szczególnie podobała się piosenka Nobody But You). Prawdziwym sukcesem była jednak dopiero piosenka Swanee (tekst I. Caesar), skomponowana w 1919 i nagrana przez Al. Jolsona (Columbia A-2884, 1920). W ciągu roku sprzedano ponad 2 miliony płyt z jej nagraniem i przeszło milion egzemplarzy nut. W latach 1920–24 Gershwin opracowywał muzykę do corocznych rewii pt. George White’s Scandals; piosenki I’ll Build a Stairway to Paradise (z The Scandals of 1922) oraz Somebody Loves Me (z The Scandals of 1924) cieszyły się dużą popularnością. W ramach rewii The Scandals of 1922 wykonano m.in. 1-aktową operę murzyńską Blue Monday (tekst Buddy DeSylva), przeorkiestrowaną później przez Ferde Grofégo i wykonaną (1925) w wersji koncertowej pt. 135th Street. W latach 1919–33 Gershwin napisał muzykę do przeszło 20 rewii i komedii muzycznych, w których autorem tekstów piosenek był głównie jego starszy brat Ira. Utwory braci wykonywane były przez takie gwiazdy ówczesnej muzyki rozrywkowej jak Fred i Adela Astaire, Gertruda Lawrence, Red Nichols, Ethel Merman, Ginger Rogers. Szczególnym powodzeniem cieszyły się komedie: Lady, Be Good (1924), Oh, Kay! (1926) i Of Thee I Sing (1931), która w 1932 odznaczona została jako pierwsza komedia muzyczna nagrodą L. Pulitzera za tekst będący satyrą polityczną. W latach 1929–37 Gershwin napisał muzykę do 4 komedii filmowych: Delicious, Shall We Dance, A Damsel in Distress, The Goldwyn Follies. Wcześnie osiągnięty rozgłos kompozytora muzyki rozrywkowej nie zaspokoił ambicji Gershwina, który pragnął rozszerzyć swe emploi na muzykę symfoniczną. Pod tym względem decydującym momentem w jego karierze artystycznej stała się propozycja ówczesnego „króla jazzu” P. Whitemana napisania dla jego zespołu kompozycji symfonicznej z elementami jazzu, która miała być wykonana w Aeolian Hall w Nowym Jorku na koncercie zatytułowanym Experiment in Modern Music. Realizując to zamówienie, Gershwin napisał swą słynną Błękitną rapsodię na fortepian i orkiestrę jazzową (przeinstrumentowaną później na fortepian i orkiestrę symfoniczną). Utwór ten powstał w ciągu 3 tygodni. Ze względu na brak doświadczenia kompozytora Rapsodię zinstrumentował aranżer zespołu Whitemana, F. Grofé. Błękitna rapsodia, wykonana po raz pierwszy 12 II 1924 (partię fortepianu grał Gershwin), była wielkim sukcesem kompozytora-pianisty, cieszyła się ogromnym powodzeniem u publiczności i części krytyki. Rozkupiono niemal milion płyt z nagraniem tego utworu, dokonanym przez P. Whitemana dla firmy RCA Victor. Do dziś jest to najbardziej znany utwór Gershwina, wykonywany zresztą w rozmaitych aranżacjach. Od momentu jego skomponowania Gershwin tworzył już stale muzykę przeznaczoną dla sal koncertowych, uprawiając nadal także muzykę rozrywkową, pisząc popularne piosenki. Dzięki sugestii W. Damroscha w 1925 New York Symphonic Society zamówiło u Gershwina koncert fortepianowy; Concerto in F ugruntowało sławę Gershwina jako kompozytora łączącego tradycję amerykańskiej muzyki rozrywkowej (zawierającej elementy jazzu) z europejską spuścizną neoromantyków; wszelako opinie krytyki muzycznej na temat jego twórczości były zróżnicowane. W 1928 Gershwin odbył podróż do Europy, gdzie zetknął się z najwybitniejszymi przedstawicielami ówczesnego świata muzycznego, zawarł bliską znajomość z Ravelem, Strawińskim, Tansmanem i Milhaudem. W tym czasie napisał poemat symfoniczny Amerykanin w Paryżu. W Paryżu usłyszał europejskie prawykonanie swego Koncertu fortepianowego, a także różne wersje Błękitnej rapsodii (na 2 fortepiany, w oprawie choreograficznej i in.). Prawykonanie Amerykanina w Paryżu pod dyrekcją W. Damroscha 13 XII 1928 dało początek całej serii wykonań tego utworu, i to zarówno przez zespoły taneczne, jak i orkiestry symfoniczne (m.in. wykonała ją orkiestra pod dyrekcją A. Toscaniniego). W 1932 napisał Gershwin II Rapsodię na fortepian i orkiestrę oraz 3-częściową Uwerturę kubańską na orkiestrę symfoniczną i kubańskie instrumenty perkusyjne, w 1934 – wariacje na fortepian z orkiestrą na temat piosenki I Got Rhythm (z komedii muzycznej Girl Crazy), które sam wykonywał w czasie miesięcznego tournée koncertowego po USA.

Istotne znaczenie w twórczości Gershwina ma Porgy and Bess, jedna z najpopularniejszych oper współczesnego teatru, dla której DuBose Heyward zaadaptował swą sztukę (opartą zresztą na jego własnym opowiadaniu o życiu Murzynów w Charlestonie). Na premierze 10 X 1935 opera została przyjęta raczej chłodno, po śmierci kompozytora zdobyła jednak znaczną popularność. Już pierwsze wznowienie tego dzieła w 1941 przyniosło mu uznanie zarówno w kręgach krytyków, jak i publiczności. Premiera europejska Porgy and Bess odbyła się w 1943 w okupowanej Danii, potem operę tę wznawiano w Szwajcarii (1945) i Szwecji (1948), ale prawdziwym sukcesem była dopiero inscenizacja dokonana przez zespół murzyński „Everyman Opera”, założony w 1952 specjalnie dla wzorcowego przygotowania Porgy and Bess i zaprezentowania jej w różnych krajach. Wielkie tournée zespołu objęło 29 krajów Ameryki Północnej, Południowej i Europy (m.in. w 1956 występy w Warszawie i Katowicach). Zachęcony powodzeniem tego przedsięwzięcia producent amerykański Samuel Goldwyn nakręcił w 1959 filmową wersję opery.

Gershwin często sam wykonywał swe utwory jako pianista lub kierował nimi jako dyrygent, znany był również jako świetny improwizator (w 1932 opublikował transkrypcje fortepianową swych 18 popularnych piosenek). W 1934 prowadził cykl audycji radiowych pt. Music by Gershwin. W 1937 Academia di S. Cecilia w Rzymie uznała go za swego honorowego członka; był pierwszym Amerykaninem, którego spotkało to wyróżnienie. Zmarł nagle w Hollywood w trakcie operacji raka mózgu; niemal do końca pracował nad komedią filmową The Goldwyn Follies. Ciało Gershwina zostało przewiezione specjalnym pociągiem z Los Angeles do Nowego Jorku, gdzie 15 VII 1937 odbyły się uroczystości pogrzebowe. Zarówno w Nowym Jorku, jak i Hollywood zorganizowano uroczyste koncerty. Brali w nich udział sławni wykonawcy, spośród których wielu zawdzięczało muzyce Gershwina swe kariery.

Gershwin był kolekcjonerem dzieł sztuki współczesnej. Jego zbiory, kompletowane od 1926, obejmowały m.in. obrazy Picassa, Chagalla, Utrilla, Kandinsky’ego i Modiglianiego i z czasem miały osiągnąć liczbę 150 dzieł. Sam Gershwin próbował również malować, poświęcając temu hobby sporo czasu (namalował m.in. portret A. Schönberga).

Gershwin był pierwszym kompozytorem amerykańskim, który zdobył uznanie i niezwykłą wprost popularność zarówno w Ameryce, jak i w Europie. Potrafił w sposób naturalny połączyć tak odległe dziedziny tradycji muzycznej jak muzyka rozrywkowa teatrzyków na Broadwayu i jazz z jednej strony, a muzyka koncertowa i operowa z drugiej. W latach 20. elementy jazzu wykorzystywali wprawdzie także inni kompozytorzy, np. I. Strawiński czy D. Milhaud, ale żadnemu z nich nie udało się tak szeroko spopularyzować na estradach koncertowych rytmów charakterystycznych dla folkloru Murzynów amerykańskich. W 1933 na sympozjum p.n. American Composers on American Music Gershwin stwierdził, że uważa jazz za amerykańską muzykę ludową, która podobnie jak folklor innych krajów może być źródłem inspiracji dla utworów symfonicznych i nadawać im piętno narodowe. Takie utwory Gershwina jak Błękitna rapsodia i Amerykanin w Paryżu stały się na wiele lat synonimem tzw. symfonicznego jazzu, z drugiej zaś strony symbolem muzyki amerykańskiej; przyczyniła się do tego zapewne intensywność rozpowszechniania utworów Gershwina za pośrednictwem nagrań płytowych, audycji radiowych, filmów. Nakręcono filmowe wersje jego komedii muzycznych, opery, filmy o życiu kompozytora (Rhapsody in Blue, reż. I. Rapper, 1945, An American in Paris, reż. V. Minnelli, 1951), a także innych, w których wykorzystano jego muzykę (m.in. The Shocking Miss Pilgrim, reż. G. Seaton, 1947), Kiss Me Stupid, reż. B. Wilder, 1964, When the Boys Meet the Girls, reż. A. Ganzer, 1965, Manhattan, reż. W. Allen, 1979). Po śmierci Gershwina zaczęła dominować opinia, iż kojarzenie jego muzyki z jazzem (którego istotą jest improwizacja) jest błędne (R. Goffin). Zarówno bowiem w utworach orkiestrowych, jak w piosenkach pisanych dla rewii i komedii muzycznych. Gershwin wykorzystywał tylko pewne cechy muzyki jazzowej, zwłaszcza specyficzny synkopowany ruch na tle równomiernego pochodu basu (tzw. blue notes), przyjęty zresztą wówczas powszechnie wśród kompozytorów muzyki rozrywkowej Broadwayu, począwszy od I. Berlina i J. Kerna. Dopiero bezpośrednie zetknięcie się Gershwina z życiem i muzyką Murzynów z okolic Charlestonu w trakcie pisania opery Porgy and Bess przyczyniło się do tego, że kompozytor głębiej wniknął w ów folklor i w swej operze zastosował bogatsze i bardziej zróżnicowane środki artystyczne.

Gershwin napisał ok. 400 piosenek, komponował je z dużą łatwością, spontanicznie i z pasją. Stała współpraca z bratem Irą, głównym autorem tekstów do jego melodii, niewątpliwie przyczyniła się do integracji wyrazowej tekstu i muzyki. Kształt formalny piosenek jest mało zróżnicowany; niemal z reguły mają one budowę 2-częściową z dwukrotnie powtarzanym refrenem, którego incipit (np. ’S Wonderful, Fascinating Rhythm) lub powtarzany fragment tekstu (np. The Man I Love, Lady, Be Good) jest zwykle tytułem piosenki. Często występują dwutaktowe sekwencje motywów, zasadą jest budowa ośmiotaktowa. Zarówno partię wstępną, jak i refren kształtuje kompozytor najczęściej wg schematu AABA (The Half of It; Lady, Be Good), rzadziej jako ABAB (Blah, Blah, Blah) czy ABAC. Nieskomplikowana partia fortepianu pełni główną rolę podpory harmonicznej dla głosu wokalnego (paralelne seksty i tercje z charakterystycznie miarowym ruchem dźwięków w partii lewej ręki). Sporadycznie wykorzystywane są takie środki fakturalno-kolory styczne jak łamane trójdźwięki, przednutki, chromatyczne następstwo dźwięków w głosach środkowych. Melodyka piosenek opiera się przeważnie na rozłożonym trój- lub czterodźwięku albo ma charakter quasi-recytatywu. Wiele piosenek Gershwina bazuje na jednorodnym dwutaktowym schemacie rytmicznym (np. I Got Rhythm). Głównym środkiem modyfikacji powtarzanych motywów jest harmonika; kompozytor zmienia tryb, chromatyzuje współbrzmienia, stosuje chromatyczny ruch dźwięków w basie lub głosach środkowych, a niekiedy przesuwa chromatycznie całe współbrzmienia. Te ostatnie interpretować można jako schromatyzowane podstawowe funkcje w danej tonacji, ale równie istotna jest ich interpretacja z punktu widzenia brzmienia, kolorystyki (częste akordy zwiększone z septymą wielką, tonika z sekstą). Pod względem wyrazowym piosenki Gershwina są bardzo zróżnicowane; obok melodii sentymentalnych (The Man I Love) dużą popularność zyskały piosenki żywiołowe, rytmiczne (I Got Rhythm); niekiedy między częścią początkową a refrenem pojawia się kontrast wyrazowy.

Utwory orkiestrowe Gershwina pod względem materiału muzycznego, a także od strony wyrazowej wykazują wiele wspólnych cech z jego piosenkami. W Błękitnej rapsodii rytmiczne melodie „broadwayowskie” zestawione są ze śpiewnymi tematami na zasadzie kontrastu nastroju i tempa.

Podobnie w poemacie symfonicznym Amerykanin w Paryżu melodie bluesowe i rytmy charlestona, tematy o ostro zarysowanej rytmice kontrastują z motywami o spokojnej linii melodycznej, tak iż wyodrębnić można trzy części zróżnicowane pod względem wyrazowym (II część quasi-liryczna), które spaja powtarzany motyw początkowy. Również w trzyczęściowym Koncercie fortepianowym F-dur temat z I części pojawia się w dwu pozostałych. Gershwin nie stosuje pracy przetworzeniowej sensu stricto, ale niekiedy powtarza tematy w zmienionej fakturze. W utworach orkiestrowych wykorzystuje potrójną obsadę instrumentów dętych, wzbogacając ją saksofonami (Amerykanin w Paryżu) oraz kubańskimi instrumentami perkusyjnymi (Uwertura kubańska). Poprzednicy Gershwina w zakresie wprowadzania jazzu do opery (Jonny spielt auf Křeneka, 1927) nie starali się podkreślać specyficznie murzyńskich cech tej muzyki, jej ludowego rodowodu. Dopiero Gershwin w Porgy and Bess wprowadził typowe dla muzyki murzyńskiej formy songów (Summer Time, I Got Plenty o’Nuttin) i spirituals (Where’s Brudder Robbins), wykorzystując przy tym specyficzne cechy ludowe praktyki wykonawcze Murzynów: glissanda, urytmizowany krzyk, portata, ostro synkopowaną rytmikę, quasi-improwizację, solowy przedśpiew do partii chóralnej itp. W operze Gershwina pojawiają się partie mówione slangiem murzyńskim, wprowadzony jest także dodatkowy zespół na scenie złożony z harmonijki ustnej, 2 bębenków afrykańskich, grzebieni, pralek ręcznych i innych przedmiotów (na wzór pierwotnych zespołów murzyńskich). Wszystko to nadaje Porgy and Bess cechy obyczajowej opery amerykańskiej. Opera zawiera wątki tragiczne i humorystyczne, sceny pełne liryzmu przeplatane są partiami o gwałtownej, dramatycznej ekspresji. Utwór podzielony jest na 3 akty i 9 scen (2, 4, 3), przez które kilkakrotnie przewija się melodia Bess, You Is My Woman Now, pełniąca rolę motywu przypominającego.

Wczesna i nagła śmierć, przerywając błyskotliwą karierę Gershwina, przyczyniła się do powstania legendy wokół postaci kompozytora. Po latach entuzjastycznej fascynacji muzyką Gershwina zaczęto z kolei wskazywać na niedociągnięcia techniczne i płytkość ekspresji utworów Gershwina, określano go mianem producenta przebojów.

W okresie postmodernizmu opinie o jego działalności twórczej są już bardziej wyważone. Powszechnie wskazuje się na wyjątkowe znaczenie Porgy and Bess w literaturze operowej XX w. oraz podkreśla fakt, iż melodie Gershwina w większości przetrwały zmieniające się mody w muzyce rozrywkowej, a w niedoskonałości warsztatu utworów orkiestrowych dostrzega się jakby element jego specyficznego stylu, będącego trwałym świadectwem kultury amerykańskiej lat 20. i 30. XX wieku.

Literatura:

The Relation of Jazz to American Music, w: American Composers on American Music, red. H. Cowell, Palo Alto, (CA) 1933; George Gershwin explains that ‘jazz is the voice of the American soul’, w: Music in the USA: A documentary companion, red. J. Tick, P. Beaudoin, Oxford 2008; E. Lipmann L’Amérique de George Gershwin, 1981; D. Jeambar, George Gershwin, Paryż 1982; E. Jablonski Gershwin, Nowy Jork 1987; A. Kendall George Gershwin: A Biography, Londyn 1987; H. Alpert The Life and Times of Porgy and Bess. The Story of an American Classic, Nowy Jork 1990; H. Winstanley George Gershwin: His Music and His Musicals, Londyn 1990; D. Rosenberg, Fascinating Rhythm: the Collaboration of George and Ira Gershwin, Nowy Jork 1991; 2 wyd. Ann Arbor, MI, 1997; E. Jablonski Gershwin Remembered, Portland  (OR), 1992;  wyd.  niemieckie George Gershwin im Spiegel seiner Zeit: Portraitiert von Zeitgenossen, Zurich 1994; S.E. Gilbert The Music of Gershwin, New Haven (CT) 1995; E. Wood George Gershwin: His Life & Music, Londyn 1996; D. Schiff: Gershwin: Rhapsody in Blue, Nowy Jork 1997; R. Greenberg, George Gershwin,  Londyn  1998; Gershwin in His Time: a Biographical Scrapbook, 1919–1937, red. G.R. Suriano, Nowy Jork 1998; The Gershwin Style: New Looks at the Music of George Gershwin red. W.J. Schneider, Nowy Jork 1999; W.G. Hyland, George Gershwin: a New Biography, Westport (CT) 2003; R. Leon Gershwin, Londyn 2004; The George Gershwin Reader, red. R. Wyatt, J.A. Johnson Oxford 2004; H. Pollack George Gershwin: His Life And Work, Berkeley (CA) 2006; W. Sheed The House That George Built: With a Little Help from Irving, Cole, and a Crew of About Fifty, Nowy Jork 2008; W. Rimler George Gershwin: An Intimate Portrait, Urbana (IL) 2009; L. Starr George Gershwin,  New Haven (CT) 2011; J. Horowitz ‘On my way’: The untold story of Rouben Mamoulian, George Gershwin, and Porgy and Bess, Nowy Jork 2013; F. Médioni George Gershwin, Paryż 2014; R.A. Crawford Summertime: George Gershwin’s life in music, Nowy Jork 2019.

Książki – I. Goldberg George Gershwin. A Study in American Music, Nowy Jork 1931, 2. wyd. poszerz. 1958; George Gershwin, red. M. Armitage, Nowy Jork 1938; przedruk 1995, wstęp E. Jablonski; D. Ewen The Story of George Gershwin, Nowy Jork 1943; R. Goffin Jazz from the Congo to the Metropolitan, Nowy Jork 1944; B. Schipke George Gershwin und die Welt seiner Musik, Freiburg 1955; D. Ewen A Journey to Greatness, Nowy Jork 1956, przedruk 1970; 2 wyd.  rozszerzone 1986, wyd. niemieckie George Gershwin: Vom Erfolg zur Größe,  Monachium 1991, przedruk 1998; E. Jablonski L.D. Stewart The Gershwin Years, Garden City (Nowy Jork) 1958, 2. wyd. 1973; I. Gershwin Lyrics on Several Occasions, Nowy Jork 1959, 2. wyd. 1973; George Gershwin. Wort und Erinnerung, red. M. Armitage, Zurych 1959; R. Payne Gershwin, Nowy Jork 1960; W. Schwinger Er komponierte Amerika, Berlin 1960; E. Jablonski George Gershwin, wstęp H. Arlen, Nowy Jork 1962; L. Kydryński Gershwin, Kraków 1962, 4. wyd. 1982; H. Wilder American Popular Song. The Great Innovators 1900–1950, Nowy Jork 1972; R. Kimball, A. Simon The Gershwins, Nowy Jork 1973; C. Schwartz Gershwin – His Life and Music, Indianapolis 1973 (zawiera katalog dzieł); C. Schwartz George Gershwin. A Selective Bibliography and Discography, Detroit 1974; E. Lipmann L’Amérique de George Gershwin, 1981; D. Jeambar, George Gershwin, Paryż 1982; E. Jablonski Gershwin, Nowy Jork  1987; A. Kendall, George Gershwin: A Biography, Londyn 1987; H. Alpert  The Life and Times of Porgy and Bess. The Story of an American Classic, Nowy Jork 1990; H. Winstanley: George Gershwin: His Music and His Musicals, Londyn 1990; D. Rosenberg Fascinating Rhythm: the Collaboration of George and Ira Gershwin, Nowy Jork 1991; 2 wyd. Ann Arbor, MI, 1997; E. Jablonski Gershwin Remembered,  Portland  (OR), 1992; wyd.  niem, George Gershwin im Spiegel seiner Zeit: Portraitiert von Zeitgenossen, Zurich 1994; S.E. Gilbert The Music of Gershwin, New Haven (CT) 1995; E. Wood George Gershwin: His Life & Music, Londyn 1996; D. Schiff Gershwin: Rhapsody in Blue, Nowy Jork 1997; R. Greenberg George Gershwin, Londyn 1998; Gershwin in His Time: a Biographical Scrapbook, 1919–1937, red. G.R. Suriano, Nowy Jork 1998; The Gershwin Style: New Looks at the Music of George Gershwin red. W.J. Schneider, Nowy Jork, 1999; W.G. Hyland George Gershwin: a New Biography,  Westport (CT) 2003; R. Leon Gershwin, Londyn 2004; The George Gershwin Reader,  red. R. Wyatt, J.A. Johnson, Oxford 2004; H. Pollack, George Gershwin: His Life And Work, Berkeley (CA) 2006; W. Sheed The House That George Built: With a Little Help from Irving, Cole, and a Crew of About Fifty, Nowy Jork 2008; W. Rimler George Gershwin: An Intimate Portrait,  Urbana (IL) 2009; L. Starr George Gershwin, New Haven (CT) 2011; J. Horowitz ‘On my way’: The untold story of Rouben Mamoulian, George Gershwin, and Porgy and Bess, Nowy Jork 2013; F. Médioni George Gershwin, Paryż 2014. R.A. Crawford Summertime: George Gershwin’s life in music, Nowy Jork 2019.

Artykuły – I. Kolodin ‘Porgy and Bess’: American Opera in the Theatre,  „Theatre Arts Monthly” 19, 1935; V. Thomson George Gershwin, „Modern Music” IX, 1935, przedruk w: Virgil Thomson: A Reader: Selected Writings, 1924–1984, red. R. Kostelanetz, Nowy Jork 2016; V. Duke Gershwin, Schillinger and Dukelsky. Some Reminiscences, „The Musical Quarterly” XXXIII, 1947; F.C. Campbell Some Manuscripts of George Gershwin, „Manuscripts” VI, 1954; F.C. Campbell The Musical Scores of George Gershwin, „Quarterly Journal of Current Acquisitions” XI, 1954; L. Bernstein Why Don’t You Run Upstairs and Write a Nice Gershwin Tune,  „Atlantic Monthly” IV, 1955;  przedruk w:  The Joy of Music, Nowy Jork 1959; T. Capote The Muses Are Heard: an Account of the Porgy and Bess Visit to Leningrad , Nowy Jork 1956; H. Keller Rhythm: Gershwin and Stravinsky,  „Score” XX, 1957; K.W. Thomson The Impact of ‘Porgy And Bess’ in New Zealand,  „Mississippi Quarterly” IV, 1967; R. Crawford ,It ain’t Necessarily Soul: Gershwin’s Porgy and Bess as Symbol,, „Yearbook for Inter-American Musical Research” 8, 1972; A. Wilder George Gershwin (1898–1937), w: American Popular Song: The Great Innovators, 1900–1950, Nowy Jork – Oxford  1972; W.D. Shirley Porgy and Bess,  „Library of Congress Quarterly Journal” 31, 1974; E. Jablonski, Gershwin at 80: Observations, Discographical and Otherwise, on the 80th Anniversary of the Birth of George Gershwin, American Composer, „American Record Guide” XI–XII,  1977–78; R. Crawford Gershwin’s Reputation. A Note on „Porgy and Bess”, „The Musical Quarterly” LXV, 1979; W.D. Shirley Reconciliation on Catfish Row: Bess, Serena and the Short Score of Porgy and Bess,  „Quarterly Journal of the Library of Congress” 38, 1981;  S.E. Gilbert Gershwin’s Art of Counterpoint, „The Musical Quarterly” LXX, 1984; L. Starr Toward a Reevaluation of Gershwin’s Porgy and Bess,  „American Music” II, 1984; W.D. Shirley, Scoring the Concerto in F: George Gershwin’s First Orchestration,  „American Music” III, 1985; C. Hamm The Theatre Guild Production of ‘Porgy and Bess’, „Journal of the American Musicological Society” 40, 1987; R. Wyatt The Seven Jazz Preludes of George Gershwin,  „American Music” VII, 1989; G. Schubert Zeitgeist im Glamour-Kostüm: George Gershwins Musicals—Von der Revue zur politischen Satire, „Neue Zeitschrift für Musik” VII/VIII, 1991; R. Crawford George Gershwin’s ‘I Got Rhythm’ (1930),  w: America’s Musical Landscape, Berkeley (CA), 1993; D. Horn “From Catfish Row to Granby Street: Contesting Meaning in Porgy and Bess,” Popular Music, 13/2 (1994), 165–74; J.R. Moore The Gershwins in Britain,  „New Theatre Quarterly” X, 1994; P. Nauert Theory and Practice in Porgy and Bess: the Gershwin-Schillinger Connection oraz C.J. Oja Gershwin and American Modernists of the 1920s,  „The Musical Quarterly” LXXVIII, 1994; L. Starr Ives, Gershwin, and Copland: Reflections on the Strange History of American Art Music, „American Music” II, 1994; A. Forte Ballads of George Gershwin, w: The American Popular Ballad of the Golden Era: 1924–1950,  Princeton, Nowy Jork 1995; C. Hamm, Towards a New Reading of Gershwin, w: Putting Popular Music in its Place,  Cambridge & Nowy Jork, 1995; G. Block, Porgy and Bess: Broadway Opera, w: Enchanted Evenings: The Broadway Musical from Show Boat to Sondheim, Nowy Jork–Oxford 1997; B. Dethlefs Summertime: Zugänge zur Oper Porgy and Bess von George Gershwin, „Musik und Unterricht” VIII, 1997; V. Rotthaler  Melodiker im Schatten der Wolkenkratzer: George Gershwin zum 100. Geburtstag, „Neue Musikzeitung” X, 1998; J. Gill It Is Necessarily So: The Yiddish Blackface of Porgy and Bess, w: American Modernism across the Arts, red. J. Bochner, J.D. Edwards Nowy Jork 1999; H.-J. Schaal Fascinating rhythm: George Gershwin und der Jazz, „Das Orchester” I, 1999; Ch. A. Barbera George Gershwin and jazz, w: The Gershwin style: New looks at the music of George Gershwin, red. W. Schneider, Oxford 1999; A. Knight It Ain’t Necessarily So That It Ain’t Necessarily So’: African American Recordings of Porgy and Bess as Film and Cultural Criticism, w:  Soundtrack Available: Essays on Film and Popular Music, red. P. R. Wojcik, A. Knight, Durham (NC), 2001; W. Mellers Porgy and Bess as a Parable of Restitution,  w: Singing in the Wilderness: Music and Ecology in the Twentieth Century,  Champaign (IL), 2001; D. Monod, Disguise, Containment and the Porgy and Bess Revival of 1952–1956,  „Journal of American Studies” II, 2001; C. M. Schmidt,  George Gershwin, w: Musical: Das unterhaltende Genre, red. A. Geraths, C.M. Schmidt, Ratyzbona  2002; R. Allen An American Folk Opera? Triangulating Folkness, Blackness, and Americaness in Gershwin And Heyward’s ‘Porgy And Bess,  „Journal of American Folklore” 117, 2004; R. Allen, Cultural Uplift and Double-Consciousness: African American Responses to the 1935 Opera ‘Porgy and Bess, „The Musical Quarterly” 88/3, 2005; A. Tansman Du jazz à George Gershwin, w: Une voie lyrique dans un siècle bouleversé, Paryż 2005; C.R. Pierpont, R. Merkin Jazzbo: Why we still listen to George Gershwin, „The New Yorker” 80, 2005; R. Crawford Where Did Porgy and Bess Come From?,  „Journal of Interdisciplinary History” 36, 2006; H. Pollack Car Horns, Cafes, and Can-Can: Gershwin’s American in Paris,  „Humanities” VI, 2006; H. Shin Werke der dreiβiger Jahre: George Gershwin—Porgy and Bess, w: Geschichte der Musik im 20. Jahrhundert: 1925–1945, red. A. Riethmüller, Regensburg 2006; I. Jeżowska Liryka wokalna George‘a Gershwina: Próba klasyfikacji stylu pieśni, w: Wokalistyka i pedagogika wokalna,  Wrocław 2007; A. Davis Rotational Form in the Opening Scene of Gershwin’s ‘Porgy And Bess,   „Journal of the American Musicological Society”  60, 2007; C. Reynolds Porgy and Bess: ‘An American Wozzeck’, „Journal of the Society for American Music” I, 2007; J. Wierzbicki The Hollywood Career of Gershwin’s ‘Second Rhapsody’, „Journal of the American Musicological Society” I, 2007; E.D. Latham The Multi-Movement Anstieg or Initial Assent: George Gershwin’s ‘Folk Opera’ Porgy and Bess’ (1935), w: Tonality as Drama: Closure and Interruption in Four Twentieth-Century American Operas, Denton (TX), 2008; E. Rapport Bill Finegan’s Gershwin Arrangements and the American Concept of Hybridity,  „Journal of the Society for American Music” II, 2008; H. H. Keyser  George Gershwin, w: Geniuses of the American musical theatre: The composers and lyricists. Nowy Jork 2009; U. Konrad, An American in Paris; A Frenchman in New York: Begegnungen von alter und neuer Welt in der Musik von George Gershwin und Darius Milhaud, w: Coll’astuzia, col giudizio: Essays in honor of Neal Zaslaw, red. C. Eisen,  Ann Arbor 2009; L. Kunkel,  Akkordstrukturen in George Gershwins Porgy and Bess, „Zeitschrift der Gesellschaft für Musiktheorie” I, 2012;P. J. Jutras George Gershwin: An American original, w: The pianist’s craft: Mastering the works of great composers, red. R. P. Anderson, Lanham (MD) 2012; N. C. Sorel First encounters: Irving Berlin and George Gershwin, w: The Irving Berlin reader. red. B. Sears, Oxford 2012; S. Neimoyer After the Rhapsody: George Gershwin in the spring of 1924, „The Journal of Musicology” I, 2014; H.W. Zimmermann George Gershwin: Wichtig ist, was an ihm stimmt, w: Über Musik und Musiker: Streifzüge durch die Musikgeschichte,  Kassel 2015; A. Haim George Gershwin’s Rhapsody in blue: Performances and recordings in the 1920s. I. The United States, „The IAJRC Journal” II, 2016; A. Riethmüller  Dreivierteltakt in frühen Film Musicals: Walzer von Cole Porter, Harry Warren und George Gershwin, „Archiv für Musikwissenschaft” II, 2020; W. Jansen  ‘…das erste private Musical-Theater Deutschlands eröffnet’: Zur europäischen Erstaufführung von George Gershwins Girl crazy in Düsseldorf 1963,  oraz ‘…ultramarinblaue Einfärbung der falschen Neger’: Zur deutschsprachigen Erstaufführung von George Gershwins Porgy and Bess 1945 in Zürich, w: Musicals: Geschichte und Interpretation. Monachium 2020.