Gavazzeni [gawaccʹeni] Gianandrea, *27 VII 1909 Bergamo, †5 II 1996 Bergamo, włoski dyrygent, kompozytor i pisarz muzyczny. Studiował w konserwatorium w Mediolanie pod kierunkiem R. Lorenzoniego (dyplom z gry na fortepianie –1929) i I. Pizzettiego (dyplom z kompozycji – 1931). W 1928 powstał pierwszy utwór Gavazzeniego Preludio sinfonico; od 1949 Gavazzeni zrezygnował z komponowania i wykonywania swoich utworów. Od ok. 1940 rozwinął działalność jako dyrygent teatrów operowych we Włoszech, innych krajach europejskich i w Stanach Zjednoczonych; w latach 1966–68 był dyrektorem artystycznym mediolańskiej La Scali. Współpracował jako krytyk z „Corriere della sera” i włoskimi pismami muzycznymi. W 1974 Gavazzeni otrzymał nagrodę krytyki za książkę Non eseguire Beethoven e altri scritti.
Twórczość Gavazzeniego powstawała początkowo pod wpływem I. Pizzettiego. Z czasem Gavazzeni zwrócił się w stronę nurtu neoklasycznego, nawiązując do muzyki ludowej rodzinnej Lombardii. Jego opera Paolo e Virginia i oratorium Canti per Sant’ Alessandro cieszyły się uznaniem. Prowadząc wielokierunkową działalność, Gavazzeni odegrał ważną rolę we włoskiej kulturze muzycznej; jako dyrygent przyczynił się wydatnie do popularyzacji twórczości Brucknera we Włoszech; był bardzo aktywnym pisarzem muzycznym, zajmował się zwłaszcza muzyką dramatyczną XIX w. Zasłynął jako dyrygent operowy, występując w największych teatrach operowych świata (La Scala, Metropolitan Opera House, Bolszoj Tieatr i in.), w których nie tylko wykonywał tradycyjny repertuar opery włoskiej XIX w., ale także propagował twórczość współczesnych kompozytorów włoskich (Dallapiccoli, Malipiera, Pizzettiego).
Literatura: G. Gavazzeni La casa di Arlecchino, Mediolan 1957 (pamiętniki); M. Mila Gianandrea Gavazzeni. Critico e scrittore, „La Rassegna Musicale Italiana” XLIV, 1974.
Kompozycje:
Instrumentalne:
Preludio sinfonico, 1928
Sonata F-dur na wiolonczelę i fortepian, 1930
Sonata skrzypcowa G-dur, 1930
Sonatina F-dur na fortepian, 1930
Concerto bergamasco, 1931
Trio fortepianowe D-dur, 1931
Canzone na fortepian, 1932
Sonata F-dur na fortepian, 1933
Fantasia na wiolonczelę i fortepian, 1934
Canzone e Furlana na skrzypce i fortepian, 1935
Preludio na skrzypce i fortepian, 1935
Canti di operai lombardi na orkiestrę, 1936
Concerto in la na wiolonczelę i orkiestrę, 1936
Koncert skrzypcowy, 1937
Piccolo concerto na flet, róg i orkiestrę smyczkową, 1940
Ritmi e paesaggi di atleti na orkiestrę, 1940
3 concerti di Cinquandò nr 1, 1941
3 concerti di Cinquandò nr 2, 1942
Bergamasca na fortepian, 1942
Sonata na flet i fortepian, 1944
Sonata da cassa na skrzypce solo, fortepian i orkiestrę smyczkową, 1944
Due sonate in un tempo solo na fortepian, 1945
3 concerti di Cinquandò nr 3 na orkiestrę smyczkową, 1949
Wokalne i wokalno-instrumentalne, m.in.:
Trittico na chór a cappella, 1931
Quattro madrigali del Tasso na baryton i fortepian, 1933
Canti per Sant’ Alessandro, kantata na głos solo, chór i orkiestrę, 1934
Due arie religiose na sopran i orkiestrę, 1935
Dialogo na tenor, baryton i orkiestrę, 1936
Notturni di bevitori bergamaschi na tenor i orkiestrę, 1938
Coro di contr abbandieri di grappa na chór a cappella, 1940
Cinque poesie di B. Dal Fabbro, pieśni na głos z fortepianem, 1943
Quattro sonetti di Orfeo di Rilke, pieśni na głos z fortepianem, 1943
Cantata di caccia na chór mieszany i orkiestrę, 1946
Concerto lirico na głos i orkiestrę
Sceniczne:
Il furioso all’isola di San Domingo, balet, wyst. pt. Panfila, San Remo 1935
Paolo e Virginia, opera, libretto Ghisalberti, wyst. Bergamo 1935
Prace:
Gaetano Donizetti. Vita e musiche, Mediolan 1937
Tre studi su Pizzetti, Como 1937
Gaetano Donizetti, Turyn 1938
Viaggio in paesi musicali, Florencja 1939
Musorgskij e la musica russa dell’Ottocento, Florencja 1943
Le feste musicali, Mediolan 1944
Parole e suoni, Mediolan 1946
Il suono è stanco, Bergamo 1950
Quaderno del musicista, Bergamo 1952
Musicisti d’Europa, Mediolan 1954
La musica e il teatro, Piza 1954
La morte dell’opera, Mediolan 1954
Altri studi pizzettiani, Bergamo 1956
Trent’anni di musica, Mediolan 1958
I nemici della musica, Mediolan 1965
Carta da musica, Mediolan 1968
Non eseguire Beethoven e altri scritti, Mediolan 1974
