Gardner Johann von, Iwan Aleksiejewicz Gardner, *21 (9) XII 1898 Sewastopol, †26 II 1984 Monachium, muzykolog pochodzenia rosyjskiego. Do 1915 przebywał w Moskwie, następnie w Sewastopolu, gdzie prócz nauki w szkole średniej uczęszczał do szkoły muzycznej i uczył się śpiewu cerkiewnego u starowierców. W 1918 pracował jako tłumacz w diecezji sewastopolskiej. W 1920 emigrował do Konstantynopola, następnie w 1921 na wyspę Lemnos, do Bułgarii i w 1922 wyjechał do Belgradu, gdzie w 1928 ukończył na uniwersytecie studia teologiczne. Równocześnie studiował historię muzyki i kompozycję w szkole muzycznej u K. Manojłowicza. Jako pracownik serbskiego ministerstwa wyznań w latach 1928–31 badał historię ruchu prawosławnego na Rusi Podkarpackiej. W 1934 przeszedł do pracy administracyjnej w prawosławnej cerkwi i jako członek misji duchownej redagował w Jerozolimie czasopismo „Swiataja Ziemia”. W 1937 pracował w Wiedniu, następnie w Berlinie, od 1942 ponownie w Wiedniu, skąd w 1945 wyjechał do Bad-Reichenhall. W 1954 osiadł na stałe w Monachium, gdzie wykładał w katedrze slawistyki tamtejszego uniwersytetu historię i paleografię śpiewu staro-cerkiewno-słowiańskiego. W 1965 uzyskał stopień dra na podstawie pracy o diemiestwiennym śpiewie. Pracował także w Bayerische Akademie der Wissenschaften i wykładał w Augsburgu, Essen, Wiedniu, Paryżu, Brukseli, Niederalteich, Zurychu, Salzburgu i in. Od 1967 działał w Międzynarodowym Komitecie Slawistycznym, gdzie zajmował się publikowaniem staro-cerkiewno-słowiańskich zabytków muzycznych.
Gardner był wybitnym znawcą liturgicznych śpiewów staro-cerkiewno-słowiańskich. Jego działalność piśmiennicza, rozpoczęta stosunkowo późno, obejmuje kilka książek o charakterze syntetycznym, zarysowujących rozwój muzyki w kościele prawosławnym, rozprawy w zbiorowych pracach historycznych, a ponadto hasła encyklopedyczne i artykuły poruszające niektóre zagadnienia szczegółowe z tegoż zakresu, najczęściej referujące dotychczasowe ustalenia, m.in. o śpiewie diemiestwiennym, notacji kondakarnej, znakach zdobniczych, wykonawstwie i budowie śpiewów liturgicznych. Na uwagę zasługują też prace opisujące źródła muzyki staro-cerkiewno-słowiańskiej w bibliotekach Europy Zachodniej. Gardner zajmował się też działalnością publicystyczną i kompozytorską; napisał i opracował szereg liturgicznych utworów chóralnych na użytek cerkiewny.
Ein handschriftliches Lehrbuch der allrussischen Neumenschrift, z E. Koschmiederem, 3 t., «Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Philologisch-historische Klasse. Neue Folge» LVII–LIX, Monachium 1963, 1966, 1972
Das Problem des altrussischen demestischen Kirchengesanges und seiner linienlosen Notation, «Slavistische Beiträge» XXV, Monachium 1967
System und Wesen des russischen Kirchengesanges, Monachium 1976
Bogoslużebnyje pienije russkoj prawsławnoj cerkwi, t. 1, Jordanville (Nowy Jork) 1978
Russian Church Singing, t. 1: Orthodox Workship and Hymnography, Crestwood 1980
Neanes w wielikom „Swjat” na liturgiji sw. Wasilija Wielikogo, „Glasnik Srpske Patrijarszije” 1930 nr 17/18
Einiges über die Orthographie der altrussischen Neumen vor der Reform 1668, „Die Welt der Slaven” V, 1960
Das Cento-Prinzip der Tropierung und seine Bedeutung für die Entzifferung der altrussischen linienlosen Notationen, „Musik des Ostens” 1962 nr 1
K woprosu od izczeznowienii kondakarnogo pienija, w: Prawoslawnaja schizma, Jordanville 1962
Zum Problem des Tonleiter-Aufbaus im altrussischen Neumengesang, „Musik des Ostens” 1963 nr 2
Einige Beobachtungen über die Einschubsilben im altrussischen Kirchengesang, „Die Welt der Slaven” XI, 1966
Piewczeskoje ispołnienije kafizm w driewnierusskoj bogosłużebnoj praktikie, w: Prawosławnyj put’, Jordanville 1966
Zur Frage der Verwendung des Sema Fita in den allrussischen liturgischen Gesangshandschriften mit linierter Notation, «Akademie der Wissenschaften und der Literatur. Abhandlung der Geistes- und Sozialwissenschaftlichen Klasse», Moguncja 1969 nr 9
Altrussischer notierter Oktoich der Bibliothèque de l’Arsenal zu Paris, „Acta Musicologica” XLII, 1970
Stile und Formen liturgischer Musik in der orthodoxen Kirche, w: Handbuch der Ostkirchenkunde, red. E.v. Ivanka, J. Tyciak, Düsseldorf 1971
Die Gesänge der byzanlinisch-slavischen Liturgie, w: Geschichte der katholischen Kirchenmusik, red. K.G. Feilerer, t. 1: Von den Anfängen bis zum Tridentinum, Kassel 1972.
