Esterházy, Pál

Esterházy [ eszterha:zi], Eszterházy Pál, *8 IX 1635 Kismarton (Eisenstadt), †26 III 1713 Kismarton, książę od 1687, węgierski mecenas sztuki, polityk, kompozytor, klawesynista i poeta.

Pełnił wysokie funkcje państwowe (urząd palatyna na dworze cesarskim), brał udział w walkach przeciwko Turkom. Był jedną z najwybitniejszych postaci życia kulturalnego Węgier w XVII w. Po przekształceniu średniowiecznego zamku w Eisenstadt w barokowy pałac (1663–73) utrzymywał tam orkiestrę reprezentującą wysoki poziom wykonawczy. Jest autorem Harmonia coelestis (1701, wyd. Wiedeń 1711) – zbioru 55 utworów wokalno-instrumentalnych (40 solowych z akompaniamentem, 6 duetów, 9 utworów chóralnych z towarzyszeniem orkiestry), religijnych i świeckich o charakterze kantatowym, z tekstem łacińskim. Elementy węgierskie powiązane są w nich z formami artystycznej muzyki zachodnioeuropejskiej. W niektórych utworach rozpoznać można typowo węgierską melodykę (Sol recedit igneus, Ave maris Stella), a 2 kompozycje są opracowaniami kościelnych pieśni ludowych (Jesu dulcedo cordium, Cur fies Jesu).

Literatura: C. von Horvath, E. von Hajnik Das fürstliche Haus Esterházy, „Österreichische Revue” III, t. 4, Wiedeń 1863; I. Bartalus Adalékok a magyar zene tőrténelméhez (‘dane dotyczące węgierskiej historii muzyki’), „Sztázadok” 1892 nr 21–22; M. Horányi Esterházy vigasságok, Budapeszt 1959, tłum. niemieckie Das Esterházysche Feenreich, Budapeszt 1959, tłum. angielskie Filadelfia 1962; J. Hárich Esterházy – Musikgeschichte im Spiegel der zeitgenössischen Textbücher, Eisenstadt 1959; D. Bartha, L. Somfai Haydn als Opernkapellmeister, Budapeszt 1960; J. Hárich Das Repertoire des Opernkapellmeisters Joseph Haydn in Esterháza 1780–90, Haydn-Jahrbuch I, 1962; D. Bartha, L. Somfai Haydn’s Italian Opera Repertory at Eszterháza Palace, w: New Looks at Italian Opera, księga pamiątkowa D. J. Grouta, Ithaca (Nowy Jork) 1968; O. Radvâny, M. Restellini Les Esterhazy, princes collectionneurs: La naissance du musée, katalog wystawy Pinacothèque de Paris, Paryż 2011.