Eggebrecht, Hans Heinrich

Eggebrecht [´eg^ebreśt] Hans Heinrich, *5 I 1919 Drezno, †30 VIII 1999 Fryburg, niemiecki muzykolog. W 1949 uzyskał stopień dra na uniwersytecie w Jenie na podstawie pracy o M. Vulpiusie (fragmenty publikowane w „Die Musikforschung” 1950, „Musik und Kirche” 1950 i 1953). W latach 1949–51 był asystentem W. Vettera na uniwersytecie Humboldta w Berlinie, w latach 1951–54 asystentem W. Gurlitta na uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim, gdzie w 1954 habilitował się. W 1954 został docentem uniwersytetu w Erlangen, w 1957 profesorem, od 1961 pełnił funkcję dyrektora instytutu muzykologii we Fryburgu Bryzgowijskim; w 1965 został członkiem Akademie der Wissenschaft und der Literatur w Moguncji. Redaktor „Archiv für Musikwissenschaft”, Handwörterbuch der musikalischen Terminologie, części rzeczowej (Sachteil) 12 wydania leksykonu H. Riemanna, naukowych wydawnictw ciągłych i licznych prac zbiorowych.

Eggebrecht należy do pierwszego, powojennego pokolenia muzykologów, którego działalność zaważyła na aktualnym charakterze niemieckiej muzykologii. Jako uczeń W. Gurlitta skupił swe zainteresowania na duchowej stronie zjawisk muzycznych, badając ujawniające się w nich sensy i znaczenia; jako historyk skłonny jest do wydobywania zmienności owych zjawisk w rozwojowym toku muzyki europejskiej, pojętej jako jedna i organiczna całość. Reagując ze szczególną wrażliwością na nowe tendencje współczesnej kultury muzycznej, Eggeberecht nie zamknął się jednak w granicach tradycjonalnej „Geisteswissenschaft” i wniósł do muzykologii wiele własnych i oryginalnych przemyśleń. Ich wpływ łatwo odnaleźć również poza granicami niemieckiego obszaru językowego.

Do bezspornych zasług Eggebrechta należy ugruntowanie nauki o terminologii muzycznej, pojętej jako historia genezy i zmian znaczeniowych terminu. Ma ona być wiedzą o przyczynach takich zmian i funkcjach spełnianych przez trwałe bądź zmienne, różnorodne treści składające się na muzyczne pojęcia, nazwy, znaczenia i określenia, ma też wydobywać intencje kryjące się w tych sensach, kreślić historię rozumienia muzyki. Praktyczną realizacją tych założeń stał się redagowany przez Eggebrechta od 1971 i aktualnie wciąż jeszcze pojedynczymi hasłami wydawany Handwörterbuch der musikalischen Terminologie.

W oparciu o swe doświadczenia historyka muzyki, rozciągające się na całą muzykę europejską od średniowiecza aż do współczesności, Eggebrecht podjął analizę wielu podstawowych dla muzykologii i estetyki muzycznych zagadnień. Rys historyczny jego ujęć teoretycznych obejmuje również samo pojęcie teorii i estetyki muzyki, zapewniając im tym większą nośność. I tak Eggebrecht zajmuje się ogólną teorią analizy muzycznej, dając zarazem wzorcowe analizy strukturalne i semantyczne poszczególnych dzieł, np. motetu Machauta, pieśni Schuberta; wnika w sens takich pojęć jak myślenie muzyczne, język muzyczny, dziełowość muzyki, muzyka funkcjonalna, estetyka muzyczna, istota nowości muzyki w historycznym procesie itp., które są wręcz charakterystyczne dla aktualnego stadium rozwoju muzykologii; podejmuje zagadnienia ontologiczne, genetyczne i aksjologiczne, analizuje momenty historii działania utworu muzycznego i historii jego recepcji. Zainteresowania Eggebrechta są szerokie w sensie tematycznym, jak i w sensie czasowym, skoro obejmują teorię muzyki średniowiecza, estetykę muzyczną baroku (m.in. Schütza i J.S. Bacha), okresu burzy i naporu, muzykę Mozarta i Beethovena i in. Charakterystyczne dla jego myślenia o muzyce jest połączenie wiedzy o zjawiskach muzycznych i rygorystycznej znajomości faktów historycznych z ogólnymi przesłankami filozoficznymi i estetycznymi, co znamionuje muzykologię interpretującą. W rozprawach Eggebrechta z ostatnich lat znajdują się częste i bezpośrednie nawiązania do prac estetycznych Z. Lissy z ostatniego okresu.