Dowland, Robert

Dowland [dˊa^ulænd], Doland, Doulande, Dulandt Robert, *ok. 1591 Londyn, †28 XI 1641 Holborn (Londyn), syn Johna Dowlanda, angielski lutnista, edytor i kompozytor. Podczas pobytu ojca w Danii (1598–1606) wychowywał się i uczył u Thomasa Monsona, wybitnego dworzanina królowej i miłośnika muzyki, któremu dedykował swą pierwszą publikację Varietie of Lute-Lessons. W 1613 grał wraz z ojcem na lutni w czasie wykonywania maski Chapmana (Masque of the Inner Temple and Lincoln’s Inn) w Whitehall podczas uroczystości weselnych księżniczki Elżbiety i Fryderyka, elektora Palatynatu. W 1623 przebywał wraz z trupą angielskich aktorów na dworze księcia Wolgastu na Pomorzu Zachodnim. W 1626 Robert Dowland tytułowany jest w akcie ślubnym jako bachelor. W tym samym roku objął po ojcu na dworze Karola I w Londynie stanowisko lutnisty, które piastował do śmierci.

Opublikował zbiory: Varietie of Lute-Lessons (…) fantasies, pavins, galliards, almaines, corantes, and volts: selected out of the best approved authors… (Londyn 1610) oraz A Musicall Banąuet, furnished with varietie of delicious ayres… (Londyn 1610).

Zestawione i opublikowane przez Roberta Dowlanda antologie muzyczne zawierają utwory różnych kompozytorów; zbiór Varietie of Lute-Lessons obejmuje utwory na lutnię solo, po 7 fantazji, pawan, galiard, kurantów, wolt i almand (wśród tych ostatnich 4 z Queenes Masques) kompozytorów angielskich (w tym 2 tańce — pawana i galiarda być może samego Roberta Dowlanda), francuskich, włoskich, niemieckich i niderlandzkich; znajduje się tu też fantazja Jakuba Polaka i fantazja Diomedesa Catona. Przed zapisem muzycznym zamieścił Robert Dowland dokonany przez siebie lub ojca przekład rozprawki J.-B. Besarda o lutni i grze lutniowej oraz obserwacje dotyczące lutni Other Necessary Observations (1610) Johna Dowlanda. Antologia druga, A Musicall Banquet zawiera 10 pieśni angielskich, 3 hiszpańskie, 4 włoskie, 3 airs de cour, 1 galiardę na lutnię solo. Pieśni przeznaczone są głównie na sopran i bas (w 9 pieśniach brak tekstu pod głosem basowym wskazuje, że chodzi tylko o instrument basowy) z towarzyszeniem lutni. W zbiorze tym oprócz kompozycji zamieszczonych anonimowo znajdują się utwory A. Holborna, Martina, R. Halesa, D. Batchelara, G. Tessiera, D.M. Megliego i J. Dowlanda oraz Cacciniego. A Musicall Banquet to pierwsza angielska publikacja z włoskimi monodiami, gdzie partia basso continuo została w pełni wypisana na lutnię. Obydwie antologie wydane zostały bardzo starannie, a dokonany wybór (w którym być może współdziałał John Dowland) świadczy o dobrej orientacji w ówczesnym repertuarze europejskim.

Literatura: J. Myers Caccini-Dowland: Monody Realized, „Journal of the Lute Society of America” III, 1970; J. Poulton John Dowland, Londyn 1972, 2. wyd. uzupełnione 1982; R.J. Nolde English Renaissance lute practice as reflected in Robert Dowland’s Varietie of Lute-Lessons, praca magisterska, Rice University, 1984; P. Poźniak Pieśni na głos solo i lutnię z XVI i początku XVII wieku jako źródło monodii barokowej, „Muzyka” XXIX, 1984 nr 4, wersja wł. pt. I canti per voce sola e liuto nel XVI e XVII secolo come uno dei modi di genesi della monodia barocca, w: Sodalium voces, red. L. Callegari, «Miscellanee Saggi Convegni» XXIV, Bolonia 1984; L. Hulse Hardwick MS 29: A New Source for Jacobean Lutenists, „The Lute” XXVI, 1986; T. Carter Caccini’s „Amarilli, mia bella”. Some Questions (and a Few Answers), „Journal of the Royal Musical Association” CXIII, 1988; M. Shepherd A Strange Varietie of Concordance, „The Lute” XXIX, 1989; M. Spring Solo Music for Tablature Instruments, w: The Blackwell History of Music in Britain, t. 3, The Seventeenth Century, red. I. Spink, Cambridge 1992.